Συνέντευξη με τον Ιάκωβο Κονιτόπουλο

Η αγάπη του για τη μουσική του τόπου του είναι γνωστή. Η προσπάθεια να μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις του από την πολύχρονη διδακτική του πείρα, συνεχής. Η επιμονή του να σκαλίζει παλιά αρχεία στις μόνιμες επισκέψεις στο αρχείο του Μουσείου Σολωμού, στις καλοκαιρινές, χριστουγεννιάτικες και πασχαλινές διακοπές, άοκνη. Πόσο προσιτός μπορεί να είναι, ο βασικός συντελεστής, των πιο πρωτοποριακών μουσικών εκδηλώσεων του θέρους, τα τελευταία χρόνια στο νησί μας, μπορείτε να το διαπιστώσετε, διαβάζοντας τις απαντήσεις του στις ερωτήσεις μας.

        Ερωτήσεις

1.     Ιάκωβε, ποια κατά τη γνώμη σου η επίδραση του δασκάλου στην μετέπειτα πορεία ενός ανθρώπου στη ζωή του; Αναφορικά με τις δικές σου εμπειρίες θα σταθώ σε τρία ονόματα:Κώστας Σαμσαρέλος, Δημήτρης Δραγατάκης και Θόδωρος Αντωνίου. 

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο δάσκαλος είναι ο βασικός κρίκος στην εξέλιξη του ανθρώπου. Είναι το κύτταρο της μόρφωσης και καλλιέργειάς του. Ένας καλός και φωτισμένος δάσκαλος μπορεί να σου ανοίξει τους ορίζοντες, να αδράξει λεπτά έως λεπτότατα σημεία του εσώτερου είναι σου και να τα εξελίξει σε δημιουργικές εκλάμψεις, να σφραγίσει, τελικά, με την προσωπικότητά του, τη γνώση του, την ευφυΐα του, τις αναζητήσεις του νου σου.

     Τα τρία αυτά ονόματα που αναφέρεις είναι τρεις μεγαλειώδεις φάροι της ζωής μου, και εξηγώ γιατί:

     Α) ο Κώστας Σαμσαρέλος είναι ο μουσικός πατέρας μου. Σ’ αυτόν οφείλω το ότι σήμερα είμαι μουσικός. Φωτισμένος Δάσκαλος ήταν και προσπαθούσε να ξυπνήσει από τα παιδάκια  - μαθητές του, στη Φιλαρμονική του Δήμου Ζακυνθίων, τον όποιο «τρανό» καλλιτέχνη έκρυβε το καθένα, βαθιά, στα εσώψυχά του. Σου άνοιγε, όμως, τους ορίζοντες και σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα στην Λογοτεχνία (ποίηση – πεζογραφία), στις Εικαστικές Τέχνες, στους Μεγάλους Διανοητές, στην πολιτική, στη Φιλοσοφία, στις κοινωνικές δομές κλπ. Με άλλα λόγια ήταν αυτό που λέμε, Δάσκαλος, με κεφαλαίο Δ!   

     Β) Ο Δημήτρης Δραγατάκης ήταν ένας σεμνός ιεροφάντης της μουσικής. Ευτύχησα να σπουδάσω μαζί του Ανώτερα Θεωρητικά της Μουσικής και συγκεκριμένα Αντίστιξη και Φούγκα. Μαζί του σπούδασε και ο Δημήτρης Λάγιος.

     Λέω σεμνός, διότι, παρόλο που ήταν ένας πολύ σπουδαίος πρωτοποριακός συνθέτης, με έργα του να παίζονται σε Ελλάδα και εξωτερικό, από πολύ σπουδαίες ορχήστρες και διάσημους αρχιμουσικούς και σολίστ, εντούτοις ποτέ δεν το «έπαιξε» - για να χρησιμοποιήσω μια μοντέρνα έκφραση – σπουδαίος ή διάσημος. Σου έδινε τόσο φως γαλήνης, αγάπης, σεβασμού μαζί με ήθος και συγκίνηση. Σε στήριζε να προχωρείς. Μου έλεγε: «πάντα να κοιτάς μπροστά. Το παρελθόν είναι για να σου δένει τα πόδια και να κουρεύει τις φτερούγες. Είσαι νέος! Πέτα!!!».

Για μένα ήταν το φως!

Γ) Ο διάσημος συνθέτης – μαέστρος – καθηγητής του πανεπιστημίου της Βοστώνης – Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και Ακαδημαϊκός, Θόδωρος Αντωνίου, θεωρείται σήμερα ένας από τους μεγάλους πρωτοπόρους συνθέτες παγκοσμίου διαμετρήματος. Επειδή ζει σε δύο Ηπείρους – Ευρώπη και Αμερική – έχει τον αέρα του κοσμοπολίτη καλλιτέχνη. Είχα την τύχη να σπουδάσω μαζί του σύνθεση, ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας.

Ο Αντωνίου είναι ο απόλυτος Δάσκαλος. Αν ο Σαμσαρέλος άνοιξε τους μουσικούς διαύλους της ψυχής μου, ο Δραγατάκης φώτισε αυτούς και ο Αντωνίου – κυριολεκτικά – μου άλλαξε τα φώτα! Εννοώ ότι η ώθηση ήταν τόσο δυνατή, τα μηνύματα και οι γνώσεις πλατιές και στέρεες από μια μουσική γλώσσα, που είναι και μουσική, και φιλοσοφία, και το σήμερα, και το αύριο, και το πείραμα, και πέρα από αυτό, και το απόλυτο είναι, και η πρωτοπορία, και η διαφυγή από τα στερεότυπα, και η απόλυτη έκφραση της ψυχής, η απόλυτη ελευθερία της Τέχνης. Και όλα αυτά μαζί κάνουν τον ολοκληρωμένο καλλιτέχνη.

Ο Μάνος Χατζιδάκις, όταν του γνωστοποίησα την εγγραφή μου στην τάξη σύνθεσης του Αντωνίου, μου είπε: « Ο Θόδωρος είναι η καλλιτέρα περίπτωσις σε διεθνές επίπεδο»!   

Με τον Αντωνίου συνεργάζομαι από το 1995, ως μέλος του Ελληνικού Συγκροτήματος Σύγχρονης Μουσικής, και από το 1999 ως μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. Είναι ο Πρόεδρος της Ένωσης από το 1989 κι η ταπεινότητά μου Γενικός Γραμματέας της από το 2013.    

  

2.     Πόσο αισιόδοξος μπορεί να είναι κανείς για το μουσικό μέλλον του τόπου μας, αν σταθούμε στη μουσική υποκουλτούρα που μαστίζει κάθε χώρο αναψυχής και εστίασής του;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Θεωρώ ότι η υποκουλτούρα υπήρχε πάντα, σε όλες τις εποχές της ανθρώπινης ιστορίας. Εκεί που το ανθρώπινο πνεύμα έφτιαχνε Παρθενώνες, εκεί έκανε κι έναν Πελοποννησιακό πόλεμο ή εκεί που ο Μπετόβεν δημιουργούσε την 9^η του Συμφωνία, εκεί το γερμανικό έθνος έστησε δύο παγκοσμίους πολέμους κλπ.

Υποκουλτούρα δεν είναι μόνο η έλλειψη Τέχνης ή η μη ενασχόληση με τη λογοτεχνία ή τη φιλοσοφία, ή τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, αλλά είναι και ο γενικός ψυχικός και πνευματικός ξεπεσμός μιας εποχής, η εξύψωση του υπερεγώ σε αντιδιαστολή του «εμείς». Γενικά είναι ο αξιακός ξεπεσμός, ο οποίος δημιουργεί τα προβλήματα – τα καρκινώματα θα έλεγα – της κάθε ιστορικής περιόδου στην ανθρώπινη πορεία της εξέλιξης. Και είναι αυτός που δημιουργεί πολέμους οπλικούς ή οικονομικούς, προβληματική διαβίωση και μύρια άλλα κακά.    

3.     Σε δύο από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις του φετινού καλοκαιριού, η μία που πραγματοποιήθηκε ήδη και η άλλη που ετοιμάζεται, είσαι  ο βασικός συντελεστής. Αναφέρομαι στην εκδήλωση, την αφιερωμένη στην πανσέληνο του Αυγούστου, που διοργανώθηκε για πρώτη φορά στον αρχαιολογικό χώρο του Κάστρου της Ζακύνθου, στις 29 Αυγούστου και στην εκδήλωση με τους «Τραγουδιστάδες τση Ζάκυθος», σε σκηνοθεσία του Τώνη Λυκουρέση: «Μουσικές Γέφυρες στο Χρόνο: Ζάκυνθος 15^ος – 21^ος αι.», που θα γίνει το Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου 2015, στην αυλή του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στο Καταστάρι. Πόσο σημαντική θεωρείς την επιλογή τέτοιων χώρων για την ανάδειξη και προβολή των πολιτιστικών μνημείων του τόπου μας; Πόσο συχνά πρέπει να γίνονται τέτοιες δράσεις για να ευαισθητοποιήσουν τους Ζακυνθινούς στην αποκεντρωμένη καλλιτεχνική δημιουργία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: α) Είναι μεγάλη η χαρά και η συγκίνηση για την πραγματοποίηση αυτής της συναυλίας στο κάστρο μας την νύχτα της αυγουστιάτικης Πανσελήνου, στις 29 Αυγούστου. Ήταν ένα όνειρό μου δεκαετιών το άνοιγμα του κάστρου στην Τέχνη και τον Πολιτισμό. Μην ξεχνάμε ότι είναι το μόνο κάστρο πανελλαδικά, που είναι «κλειστό» σε τέτοια γεγονότα.

Αυτή η ιδέα αγκαλιάστηκε από τον Αντιπεριφερειάρχη κ. Λευτέρη Νιοτόπουλο, καθώς και από τη νέα διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ζακύνθου, κα Μερκούρη. Πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του «ανοίγματος» των αρχαιολογικών μνημείων της χώρας για πολιτιστικές δράσεις, για την αυγουστιάτικη Πανσέληνο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Ήταν ένα μουσικοποιητικό ταξίδι με τους Τραγουδιστάδες τση Ζάκυθος, το διάσημο βαρύτονο Διονύση Σούρμπη, τον πιανίστα και μαέστρο Στάθη Σούλη, τον ονειρικό κιθαρίστα Παναγιώτη Μάργαρη και την αισθαντική αφήγηση του διαπρεπούς φιλολόγου Γιώργου Φιορεντίνου. Όλους ευχαριστώ και για τη στήριξη και για τη φροντίδα και για το ονειρικό ταξίδι στην αυγουστιάτικη σερενάδα μας για τη Σελήνη.

          β)  Η συναυλία – μουσική παράσταση στο μοναστήρι του Προδρόμου στο Καταστάρι, οργανώνεται στο πλαίσιο επιδοτούμενου από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, πολιτιστικού προγράμματος, με τίτλο «Μουσικές Γέφυρες στο Χρόνο: 15^ος – 21^ος αι. ζακυνθινής μουσικής, το οποίο σχεδιάσαμε οι Τραγουδιστάδες τση Ζάκυθος κι εγώ, και αφορά στην πορεία της μουσικής εξέλιξης στο νησί μας, μέσα σε διάστημα έξι αιώνων. Είναι φυσικά, ένα απάνθισμα αυτής.   

          Πιστεύω ότι  χώροι σαν το μοναστήρι του Προδρόμου, που εικονίζει τη χαμένη αίγλη του ζακυνθινού πολιτισμού, πρέπει να προβάλλονται και να αξιοποιούνται μέσα από δράσεις ποικίλου περιεχομένου – πολιτιστικού, κοινωνικού, εκκλησιαστικού – ώστε και να μεταλαμπαδεύουν τη λάμψη τους στις νεώτερες γενιές και να ευαισθητοποιούν στο σήμερα και το αύριο, τόσο τους Ζακυνθινούς, όσο και τους επισκέπτες του νησιού μας για τα ιερά μνημεία της πατρίδας μας και τη διάσωσή τους στο χρόνο.  

    

  

4.     Πέρσι είχες την τύχη να διευθύνεις μία ιστορική συναυλία στο Ηρώδειο. Πόσο εύκολη είναι κατά τη γνώμη σου η διεύθυνση τόσων διαφορετικών μουσικών σχημάτων; Η αρμονική σύζευξή τους πόσο ελπιδοφόρα μπορεί να είναι για το κοινό καλλιτεχνικό μέλλον των νησιών του Ιονίου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι δεν το είχα ξανακάνει. Όμως η πολυετής μου ενασχόληση με την οργάνωση παραγωγής των εκδηλώσεων της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, η οποία μου προσέδωσε μεγάλη εμπειρία στα οργανωτικά,  καθώς και ο τρόπος που έμαθα από τους Δασκάλους μου να διαχειρίζομαι μια εκδήλωση ή μια πρόβα με το οποιοδήποτε μουσικό σύνολο μικρό ή μεγάλο, με βοήθησαν και να οργανώσω αυτό το πολυθέαμα και να διευθύνω όλα αυτά τα διαφορετικά χορωδιακά σύνολα, τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων και τους σολίστ, χορευτές, ηθοποιούς.

          Ξέρεις, Κατερίνα μου, ένα μεγάλο μου όνειρο ήταν η δημιουργία ενός πανιόνιου κοντσέρτου, μιας συναυλίας δηλαδή, που να μετέχουν μουσικά σύνολα και σολίστ από όλα τα νησιά της Επτανήσου, από την Κέρκυρα στα Κύθηρα και από τα Κύθηρα στην Κέρκυρα. Ευτυχώς με τη βοήθεια του Θεού και εξαίρετων συνεργατών, όπως η έμπειρη ματιά του σκηνοθέτη Τώνη Λυκουρέση, η ευαισθησία του χορογράφου Πέτρου Γάλλια, η στήριξη των ανθρώπων των Επτανησιακών Πολιτιστικών Σωματείων της Αθήνας, η καταπληκτική μου συνεργασία με τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία του Δήμου Αθηναίων, η απογειωτική συνεργασία με τους μαέστρους και τα μέλη των επτανησιακών χορωδιακών συνόλων, τους σολίστ, χορευτές, ηθοποιούς, το τεχνικό και οργανωτικό προσωπικό του Φεστιβάλ Αθηνών, μπόρεσα να υλοποιήσω αυτό το ουτοπικό εγχείρημα.

          Την εποχή που σπούδαζα θυμάμαι, ο Δάσκαλός μου Θόδωρος Αντωνίου μου έλεγε: «μη φοβάσαι να εκτίθεσαι δημοσίως. Αυτό θα σου προσδώσει πολύτιμη εμπειρία και καλλιτεχνική ωρίμανση. Να υλοποιείς την όποια ουτοπία σου. Αυτό είναι ζωή, κίνηση στο χωροχρόνο, δημιουργία!».

          Στην υλοποίηση αυτής της ουτοπίας μου είχα σα σημαία ότι το Ιόνιο, που φώτισε με τον πολιτισμό του τη νέα Ελλάδα, αν ενώνει κάπου-κάπου τις πνευματικές του δυνάμεις, μπορεί να δώσει καλλιτεχνική και πολιτισμική ώθηση στη μαστιζόμενη, σήμερα, χώρα μας.    

5.   Έχεις συνεργαστεί με διάφορα ωδεία και δήμους της χώρας, με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Καμεράτα Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής, την Ορχήστρα Πατρών, την Ορχήστρα Εγχόρδων του Δήμου Αθηναίων, το Σύνολο Νέας Μουσικής του Δήμου Αθηναίων, την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Εθνική Λυρική Σκηνή, την ALEA III του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, το Ρομαντικό Κέντρο G. P. Vieusseux και το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, το Δήμο και το Πανεπιστήμιο της Παβίας και πολλά άλλα. Ποια είναι η δική σου εκτίμηση για την ενίσχυση τέτοιων σημαντικών φορέων από την επίσημη Πολιτεία και πόσο εύκολο είναι ένας δημιουργός να καταφέρει να δει το έργο του να παρουσιάζεται από αυτούς;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η επίσημη Πολιτεία έδειξε, δυστυχώς, το γκρίζο της πρόσωπο στον πολιτισμό της χώρας, όταν πραξικοπηματικά έκλεισε τη φημισμένη Ορχήστρα των Χρωμάτων του Μάνου Χατζιδάκι, όταν με δεύτερο πραξικόπημα έκλεισε την ΕΡΤ, όταν πάει να κλείσει το βασικό κύτταρο του σύγχρονου μουσικού πολιτισμού της χώρας, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όταν αφήνει σε μαρασμό το μοναδικό Λυρικό Θέατρο, την Εθνική Λυρική Σκηνή κλπ., κλπ., κλπ....

          Μελανά συμπτώματα μιας καταρρέουσας ηθικά – κοινωνικά – πολιτιστικά – οικονομικά Ευρώπης.

Ο μαρασμός των σημαντικών μουσικών κέντρων της χώρας έχει σαν αποτέλεσμα την ύφεση της μουσικής δημιουργίας, άρα και των μουσικών δημιουργών. Το Μέγαρο, η Λυρική, οι Ορχήστρες είναι το σπίτι των δημιουργών και χωρίς αυτό, τότε «άστεγοι» θα εξαφανιστούν.

    Οι σημερινές συνθήκες, όπως διαμορφώνονται από τη νεοβαρβαρική οικονομική ασφυξία, που επιβάλλουν οι φίλοι (;) και εταίροι (;) και σύμμαχοί (;) μας, δημιουργούν αδιέξοδα στους μεγάλους μουσικούς θεσμούς της χώρας, που αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν σε «λουκέτο»! Τελικά σε μια τόσο ζοφερή κατάσταση, πόσο εύκολη μπορεί να είναι η πρόσβαση των δημιουργών και μάλιστα των νέων σε αυτούς τους οργανισμούς; Μάλλον δύσκολη!

Στη χώρα μας, τα προ κρίσης χρόνια, γινόταν αρκετά καλή δουλειά στην κατεύθυνση της παραγωγής και προώθησης νέων μουσικών δημιουργημάτων και καλλιτεχνών, τόσο από την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, που θεσμικά έχει αναλάβει αυτό το ρόλο, όσο και από το Μέγαρο Μουσικής, την Εθνική Λυρική Σκηνή, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, όταν καλλιτεχνικά την οδηγούσε ο Γιώργος Κουρουπός, την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών κυρίως κατά την εποχή που στο τιμόνι της ήταν ο αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής.  

Αλλά τώρα, δύσκολα τα πράγματα πολύ...!

6.     Πόσο σημαντική θεωρείς τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας στην εκμάθηση, εκτέλεση, παραγωγή και προαγωγή της μουσικής στις μέρες μας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η τεχνολογική άνθηση συνάδει με την άνθηση της Τέχνης κι αυτό διότι έχει πλείστες εφαρμογές. Σήμερα ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, στην ορθή του χρήση, παρέχει γνώση πλούσια, τόσο στην εκμάθηση νέων τάσεων και προοπτικών, όσο στην παρουσίαση νέων τεχνικών στη μουσική γραφή και ερμηνεία. Μπορείς να βρεις όλα τα μουσικά είδη και να γνωρίσεις τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μουσικής των λαών, σε εξαιρετικές ερμηνείες. Γενικώς η σύγχρονη τεχνολογία βοηθά το δημιουργό στην αναζήτηση και εφαρμογή νέων εκφραστικών μέσων και τρόπων, που προσδίδουν στο σύγχρονο μουσικό έργο την αποτύπωση της εποχής μας.   

7.     Ποιος είναι ο αγαπημένος σου δημιουργός, εποχή, έργο, ερμηνευτής;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δε μπορώ να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα, ακριβώς γιατί αγαπώ πολλούς μεγάλους μουσικούς δημιουργούς και τα έργα τους. Απλά μπορώ να δώσω μια εικόνα συνθετών που μου αρέσει είτε να ακούω τα έργα τους είτε να τα διευθύνω, όπως των Μπαχ, Βιβάλντι, Χάυντν, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμπερτ, Μπραμς, Σούμαν, Τσαϊκόφσκι, Μάλερ, Μπάρτοκ, Στραβίνσκι, Σοστακόβιτς, Προκόφιεφ, Σνίττκε κ. ά.

Από τους  Έλληνες συνθέτες μου αρέσει η Επτανησιακή Σχολή (Μάντζαρος, Καρρέρ, Σαμάρας κ.ά.), ο Βάρβογλης και ο Πετρίδης από την Εθνική Σχολή και ο Σκαλκώτας, Ξένος, Δραγατάκης, Χρήστου, Αντωνίου, Κουρουπός κ.ά. από τη σύγχρονη μουσική παραγωγή.

Αγαπώ την 9^η Συμφωνία του Μπετόβεν, την Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Στραβίνσκι, το Κοντσέρτο για Ορχήστρα του Μπάρτοκ, το Κοντσέρτο για Πιάνο του Σνίττκε, το Μυστήριον του Γιάννη Χρήστου, το Νενικήκαμεν  του Αντωνίου, την 6^η Συμφωνία του Δραγατάκη κλπ. Είναι μακρύς ο κατάλογος.   

8.     Ιάκωβε, τι ετοιμάζεις για το χειμώνα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Περιμένω το χειμώνα!

Έχω ένα όνειρο που με τριβελίζει από καιρό. Είναι το ανέβασμα μια όπερας – αριστούργημα του 19^ου αιώνα – της επτανησιακής μουσικής σχολής, αλλά προς το παρόν δε θέλω να αναφέρω περισσότερα.

Έχω την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, που ως Γενικός Γραμματέας και υπεύθυνος του γενικού της προγραμματισμού επωμίζομαι την υλοποίηση των προγραμμάτων της, έχω την Ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου της Πετρούπολης, που ανέλαβα τη διεύθυνσή της τον περασμένο Μάιο, έχω το σχολείο στο οποίο διδάσκω κι από το φετινό σχολικό έτος αναλαμβάνω την υποδιεύθυνσή του, έχω την ενορχήστρωση της νέας μου όπερας, που τελείωσα στις αρχές του καλοκαιριού και είναι σε λιμπρέτο Νίκια Λούντζη, έχω την ολοκλήρωση ενός μεγάλου μουσικο-θεατρικο-οπερατικού έργου πάνω στο Σολωμό και...!

Αυτά!!!

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία!!!

Τo παρόν δημοσιεύτηκε και στο πολιτιστικό ένθετο "Τέχνης Λόγια", τεύχος 4 , που κυκλοφόρησε με την ημερήσια εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ" (αρ. φύλλου 5040).