Παρασκευή 27 Μαΐου 2016

ART-ATHINA 2009 και ART-ZAKYNTOS 2009

Φωτογραφία από το:  http://www.naftemporiki.gr/story/1108308/21i-art-athina-upsilou-epipedou για την 21η Art-Athina. 

Σε μια εποχή που η εθνική πολιτιστική πολιτική για τα εικαστικά, φορά το μανδύα της παγκοσμιοποίησης, η 15η Διεθνής Συνάντηση Σύγχρονης Τέχνης ART-ATHINA 2009, που πραγματοποιήθηκε από 21 έως 24 Μαΐου στο Κλειστό Φαλήρου (γήπεδο TaeKwonDo), αποτελεί καλή αφορμή για να σκύψουμε πάνω από το εικαστικό τοπίο της ιδιαίτερης πατρίδας μας και να διαπιστώσουμε εάν πράγματι κάτι κινείται κι εδώ, τι μορφή έχει και πώς μπορούμε να το υποστηρίξουμε περισσότερο, προκειμένου ν’ αποτελέσει εκφραστικό μέσο και άλλων δυνάμεων που ζωοποιούν και δίνουν ελπίδα για κάτι πιο ποιοτικό και ειλικρινές στο μικρό νησί μας.
Για την ιστορία αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι η Συνάντηση ART-ATHINA  θεσμοθετήθηκε από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης το 1993, με σκοπό την παρουσίαση επιλεγμένων χώρων τέχνης, αλλά και  σημαντικών παράλληλων εκδηλώσεων εικαστικού ενδιαφέροντος.
Φέτος η ART-ATHINA, που ένας από τους σημαντικότερους στόχους της είναι η ανάδειξη των νέων καλλιτεχνικών τάσεων και προβληματισμών στη σύγχρονη τέχνη διεθνώς και η ενεργοποίηση διαύλων επικοινωνίας και ζύμωσης με το εικαστικό περιβάλλον,  προσέλκυσε χιλιάδες επισκέπτες, ενώ οι πιστοί οπαδοί της (καλλιτέχνες, τεχνοκριτικοί, συλλέκτες και φιλότεχνοι), κατέφθασαν από παντού, και μεταμόρφωσαν για λίγες μέρες την πρωτεύουσα σε μια παλλόμενη από δυναμισμό καλλιτεχνική σκηνή.
Συμμετείχαν σ’ αυτήν εξήντα γκαλερί από δώδεκα χώρες, και παρουσιάστηκαν περισσότεροι από τριακόσιοι καλλιτέχνες!
Πρόκειται λοιπόν για ένα από τα σημαντικότερα εικαστικά γεγονότα σύγχρονης τέχνης της Ευρώπης και το μεγαλύτερο ετήσιο εικαστικό γεγονός στην Ελλάδα.
Στο πρόγραμμά της, η ΑRΤ-ΑΤΗΙΝΑ, συμπεριέλαβε επίσης, παράλληλες δράσεις - εκθέσεις, ομιλίες, περφόρμανς, εντός και εκτός του εκθεσιακού της χώρου. Η σημαντικότερη: η παράλληλη έκθεση που διοργανώθηκε από το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Ελληνικό Φεστιβάλ, το Irish Museum of Modern Art και το  Istanbul Modern με θέμα: «Ύμνος στη Σκιά», σε επιμέλεια Paolo Colombo.   
Είναι όμως όλα αυτά τόσο μακριά από εμάς, που πρέπει μόνο ταξιδεύοντας να τα γνωρίζουμε;
Η σύγχρονη εικαστική πραγματικότητα της ιδιαίτερης πατρίδας μας, θέλει να δείξει και συγχρόνως να μας αποδείξει, κάτι άλλο. Δύο εκθέσεις θεματικές, που πραγματοποιήθηκαν το φετινό χειμώνα μας πείθουν για του λόγου το αληθές.
Η πρώτη, διοργανώθηκε το Σάββατο 21 Φεβρουαρίου, στο Αμφιθέατρο του Μουσικού Σχολείου Ζακύνθου, με θέμα την παγκόσμια βία και αφορμή της είχε τις  ταραχές που ξέσπασαν στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού. Οι πέντε εικαστικοί που συμμετείχαν, θέλησαν να μας προβληματίσουν για τη βία, που ασκείται από το κοινωνικό μας περιβάλλον, αλλά και γι’ αυτήν που ασκούμε εμείς στους γύρω μας.
Η Ελένη Γούναρη, ο Διονύσης Ματαράγκας, η Θάλεια Ξενάκη, ο Κώστας Πλέσσας και η  Μίκα Συμβουλίδου, με τα έργα τους υποστήριξαν την άποψη ότι η βία δεν είναι μόνο σωματική. Υπάρχει και όταν καταστρέφουμε το περιβάλλον, και όταν κάνουμε κατάχρηση της ελευθερίας μας και όταν δε σεβόμαστε το διπλανό μας ή ακόμα τον ίδιο μας τον εαυτό. Στην ίδια εκδήλωση η Rudina Gjergjndreaj στο βιολί και ο Διονύσης Σεμιτέκολος στο πιάνο, παρουσίασαν έργα L.V.Beethoven, F. Schubert και C. Debussy.
Η δεύτερη, διοργανώθηκε την Tρίτη 7 Aπριλίου στον Κινηματογράφο «Φώσκολος», με θέμα το  πορτραίτο, από την Κινηματογραφική Λέσχη Ζακύνθου, στα πλαίσια της εκδήλωσης  "κινημα-φωτο-ζωγραφίζω".  Στην εκδήλωση αυτή προβλήθηκαν οι ταινίες της Ομάδας Τσιριτσάντσουλες: "Ηταν να μην πατήσει το
πόδι του στην Αθήνα"
και "Η προετοιμασία" του Μαρίνου Μουζάκη και το
ντοκυμαντέρ "Σάτυροι στο δρόμο" των Δημήτρη Μητσόπουλου και Μαρίνου Μουζάκη. Συμμετείχαν συνολικά 24 καλλιτέχνες, που ζουν και δημιουργούν στην Ζάκυνθο. Εκτός από τους προαναφερόμενους στην πρώτη έκθεση εικαστικούς, αξίζει ενδεικτικά ν’ αναφέρουμε επίσης τη Νανά Γκούσκου, την Νατάσα Κεφαλληνού, τη Μάντυ Παπαδάτου, και το Δημήτρη Χαλβατζάρα.
Και από τις δύο εκθέσεις γίνεται φανερό ότι όχι μόνο κάτι κινείται κι εδώ, αλλά υπάρχει ένα καλλιτεχνικό δυναμικό που ζει, δημιουργεί και έχει ανάγκη μέσα από το έργο του, πρώτα να επικοινωνήσει και μετά να βρει νέους τρόπους αυτοέκφρασης.
Αν πάρουμε μάλιστα το θέμα, που διάλεξαν οι καλλιτέχνες της δεύτερης έκθεσης, δηλαδή το «πορτραίτο», βλέπουμε ότι εντάσσεται στη μεγάλη παράδοση της «Επτανησιακής προσωπογραφίας», που ξεκίνησε με τους Δοξαράδες, οι οποίοι είχαν κάθε λόγο να κολακεύουν την αριστοκρατική πελατεία τους, με το να ωραιοποιούν τα χαρακτηριστικά του προσώπου και να επιμένουν στον εξωτερικό διάκοσμο και στη διακοσμητική λεπτομέρεια του πίνακα, συνεχίστηκε με τον Κουτούζη και τέλειωσε με τους μαθητές και συνεχιστές του Καντούνη, οι οποίοι άνοιξαν νέα κεφάλαια, περιορίζοντας τα εξωτερικά στοιχεία και επιδιώκοντας την ψυχολογική διείσδυση, που εξειδικεύεται στα μάτια του εικονιζόμενου προσώπου.
Εξετάζοντας τώρα τι μορφή έχει αυτό που κινείται, θα λέγαμε ότι είναι πολύ δισταχτικό και αθόρυβο. Χωρίς να στερείται παιδείας και τεχνικής, ούτε φυσικά έμπνευσης και εκφραστικών μέσων, καλύπτει μια «ποικιλία» τάσεων της σύγχρονης τέχνης, που συνθέτουν το καλλιτεχνικό δυναμικό της ιδιαίτερης πατρίδας μας και που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το καλλιτεχνικό δυναμικό κάθε άλλης χώρας. (Άλλωστε αρκετοί από τους εικαστικούς μας εκθέτουν και εκτός συνόρων).
Παρ’ όλα αυτά, είναι αξιοσημείωτο ότι, και οι δύο πολύ σημαντικές αυτές εκθέσεις, κράτησαν μόνο για μια βραδιά, όσο διήρκεσαν οι παράλληλες εκδηλώσεις τους, η μουσική στην πρώτη και η κινηματογραφική στη δεύτερη.
Μήπως ήρθε η ώρα να προβληματιστούμε για το πώς μπορούμε να τις υποστηρίξουμε περισσότερο;
Μ’ άλλα λόγια, μήπως ήρθε η ώρα να σκύψουμε πάνω στο έργο των εν ενεργεία καλλιτεχνών της Ζακύνθου και μέσα απ’ αυτές να σμιλέψουμε, να ζωγραφίσουμε, να πλάσουμε, ν’ αποτυπώσουμε στο φωτογραφικό χαρτί, το νέο της πρόσωπο και τελικά να διατηρήσουμε τη συνέχειά μας στο χώρο και το χρόνο;
ART-ATHINA 2009 για την Ελλάδα και, γιατί όχι, ART-ZAKYNTOS 2009 για εμάς, για τα παιδιά μας, για ν’ αντισταθούμε πριν το άνοιγμα στην παγκοσμιοποιημένη (εικαστική) πραγματικότητα γίνει τελεσίδικα μοιραίο.
Αυτό, που η άναρχη τουριστική ανάπτυξη της Ζακύνθου χρεώνεται καθημερινά.

*** Το παρόν δημοσιεύτηκε στο βιβλίο μου και στην τοπική εφημερίδα ΕΡΜΗΣ, 29-5-2009.





WHO is Μαθιός Γιαμαλάκης-Μαρτζώκης



            Ο ζωγράφος και σκηνοθέτης Μαθιός Γιαμαλάκης – Μαρτζώκης, γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο πατέρας του Γιώργης Γιαμαλάκης καταγόταν από την Κρήτη, ενώ η μητέρα του Μαρία, το γένος Μαρτζώκη, καταγόταν από τη Ζάκυνθο.
            Ξεκίνησε την εργασιακή του δραστηριότητα στην αθηναϊκή εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, με παράλληλα σεμινάρια δημοσιογραφίας και εργαζόταν και στην ηλεκτρική εταιρεία ΗΕΑΠ.
Από μικρό παιδί τον απασχολούσε το σχέδιο και η Τέχνη της Ζωγραφικής. Ένα ταξίδι του στη Δυτική Γερμανία  τον οδήγησε να θέλει να σπουδάσει εκεί. Με τους πίνακες και τα σκίτσα που κουβαλούσε μαζί του, ξεπερνώντας το προκαταρκτικό, μπήκε αμέσως στα εργαστήρια της Werkkunstschule στο Offenbach/M. Παράλληλα δούλευσε στην εφημερίδα Abend Post
Οι σπουδές του στη Γερμανία συνεχίστηκαν με κρατική υποτροφία για άλλα τρία  χρόνια. Τον τελευταίο χρόνο άρχισε να εργάζεται και σαν Studioman στον Hessischer Rundfunk στην   Frankfurt/Μ, γιατί τον γοήτευε ο  κινηματογράφος.
Στη Σουηδία πήγε για πρώτη φορά, το 1964, προσκεκλημένος σε γάμο συμμαθήτριάς του και σχεδόν αμέσως προσελήφθη σαν γραφίστας στη Σουηδική Τηλεόραση.
Το 1967 ήρθε ανάμεσα στους 10 πρώτους σε διαγωνισμό της Σουηδικής Τηλεόρασης, στον οποίο έλαβαν μέρος 2000 υποψήφιοι. Υπέγραψε την παραίτησή του σαν γραφίστας και μπήκε ξανά στην Σουηδική τηλεόραση σαν παραγωγός.
Με μόνιμη κατοικία του τη Στοχόλμη, στη διάρκεια πέντε δεκαετιών παρήγαγε πλούσιο, φιλμογραφικό και ζωγραφικό έργο.
Μέσα από τη Σουηδική Τηλεόραση σαν ελεύθερος συνεργάτης ταξίδεψε σ’ όλο τον κόσμο (Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Λατινική Αμερική...) και γύρισε πάνω από 65 ταινίες και ντοκιμαντέρ από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Έχει κάνει πάνω από 20 εκθέσεις ζωγραφικής, στη Σουηδία, την Ελλάδα, και τη Γερμανία.
Το πρώτο του βιβλίο: «Ο μονόλογος του Καθρέφτη», κυκλοφορεί στα ελληνικά και σουηδικά.




 Δημοσιεύτηκε Πέμπτη 26-5-2016 (εκτάκτως αντί Τετάρτης), στο περιοδικό «Τέχνης Λόγια», αρ.21 και την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5211.
    
   



To εικαστικό έργο του Μαθιού.

Από το Ημερολόγιο των Τσιάπας, Μεξικό 1975, μελάνι σε χαρτί, 40χ30εκ. 


Oμιλία στον 
Κόκκινο Βράχο, Κυριακή 22 Μαΐου 2016, στα πλαίσια της παρουσίασης του αυτοβιογραφικού βιβλίου: "Ο μονόλογος του Καθρέφτη".

Ζούμε σε μια εποχή που οι προσωπικές σχέσεις των ανθρώπων συχνά δοκιμάζονται από τις συνθήκες που όλοι βιώνουμε και λειτουργούν ανασταλτικά στο να βρεθούμε πιο κοντά και να μοιραστούμε συναισθήματα, καλλιτεχνικές δημιουργίες, λογοτεχνικές εκφράσεις. Η καθημερινή τριβή πάλι με τα πρόσωπα, μας απομακρύνει από την αυθόρμητη εξομολόγηση κοινών προβλημάτων και ο φόβος για να μην ξεφύγουμε από την πεπατημένη και χαρακτηριστούμε κάπως περίεργα, μας εμποδίζει να μιλήσουμε για ενδόμυχες αλήθειες.
Όταν όμως ένας άνθρωπος προερχόμενος από ένα διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον, που ζει και δημιουργεί μακριά από τον μικρό μας τόπο μας, μας δίνει την ευκαιρία να  ακουμπήσουμε τις αλήθειες αυτές, και μάλιστα εκφράζεται χωρίς φόβο, αλλά με μεγάλο πάθος, τότε η συγκίνηση πολλαπλασιάζεται και η βεβαιότητα ότι για άλλη μια φορά η Τέχνη ξεπλένει αμαρτίες, ανακύπτει.
Γι΄ αυτή την Τέχνη λοιπόν του Μαθιού θα σας μιλήσω απόψε με αφορμή την παρουσίαση του πρώτου του αυτοβιογραφικού βιβλίου «Ο Μονόλογος του Καθρέφτη». Και επειδή είναι η τρίτη φορά που το κάνω (!!!) , θα ξεκινήσω από εκείνο ακριβώς το στοιχείο που από την πρώτη φορά με γοήτεψε.
Αυτοπροσωπογραφία, 1997, Στοκχόλμη, 75χ57 εκ. λάδι σε ξύλο

Αναφέρομαι στην απόφαση του Μαθιού σε όλη τη διάρκεια της ζωής του να ζωγραφίζει, χωρίς να σκέφτεται να ωφεληθεί οικονομικά από την τέχνη της Ζωγραφικής, σαν κραυγή αντίδρασης σε μια κοινωνία που προσαρμόζει τις πνευματικές της ανάγκες στο χρηματιστήριο αξιών.
Γιατί άλλο είναι να διαβάζεις στα πάμπολλα άρθρα που έχουν γραφτεί γι’ αυτόν ότι, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, εκ πεποιθήσεως, επέλεξε να ζωγραφίζει, χωρίς να σκέφτεται να ωφεληθεί οικονομικά από την τέχνη του, και άλλο, όταν βλέπεις τα έργα και θέλεις να γευτείς ένα κομμάτι από την δημιουργική του ανάσα, ν’ ακούς: ΟΧΙ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΕΚΘΕΣΗ. ΔΕΝ ΠΟΥΛΑΩ.

Και αυτό το «δεν πουλάω», αγαπητοί φίλοι, σε μια Ζάκυνθο, που έχει τόσα ξεπουλήσει τα τελευταία χρόνια, και που ακόμα και σήμερα στο όνομα της περιβόητης προσέλκυσης τουριστών δε διστάζει να γίνεται περίγελος σε τηλεοπτικά κανάλια πανελλήνιας εμβέλειας, είναι ένα πολύ διδακτικό μάθημα. Αυτό το μάθημα, κατά τη γνώμη μου, παίρνουμε εμείς, βλέποντας το έργο του.
Ο Μαθιός, «χωρίς ν’ ακολουθεί στυλ ή τεχνοτροπία», καθώς μου γράφει σ’ ένα mail,  τελευταίος γόνος μιας ιστορικής οικογένειας, στην οποία «υπήρξαν ποιητές, επιστήμονες, αρχιτέκτονες, ονειροπόλοι, καλλιτέχνες, άνεργοι, σκηνοθέτες, αριστεροί», ζωγραφίζει για να εκφράσει ό,τι  δεν μπορεί να πει με τα φιλμ  του. Τον εσωτερικό του κόσμο δηλαδή, ενώ με τις ταινίες του αποτυπώνει τον εξωτερικό.
Επιτρέψτε μου ωστόσο εδώ να πω, ότι και στυλ έχει και τεχνοτροπία.
Το Ημερολόγιο μιας μοτοσυκλέτας, Πάτμος 1997, 70χ50 εκ., λάδι σε μουσαμά

Η τεχνική που χρησιμοποιεί μοιάζει αρκετά με εκείνη των φωβιστών ζωγράφων των αρχών του 20ου, που πήραν τ’ όνομά τους από τη γαλλική λέξη «les fauves», που σημαίνει «άγρια θηρία». Στους ζωγράφους αυτούς θριαμβεύει παντού το χρώμα, το οποίο σπάει τα περιγράμματα και ξεχειλίζει πάνω στον καμβά, με τόσο έντονες αντιθέσεις, που οι παραστάσεις απειλούν να εκραγούν κάτω από την πίεσή τους.
Έτσι και ο Μαθιός τοποθετεί ένα εκθαμβωτικό κόκκινο δίπλα σε ένα φλογερό πράσινο, ένα χυμώδες κίτρινο δίπλα σε ένα βαθύ γαλάζιο, με τέτοιο τρόπο, που οι πίνακές του λες και ακτινοβολούν συσσωρευμένη ενέργεια. Πυρωμένα χρώματα χύνονται το ένα μέσα στο άλλο. Ανθρώπινες μορφές και τοπία, φαίνονται συχνά σαν να χτίζονται από κίτρινο, πράσινο, κόκκινο και βιολέ φλεγόμενο μάγμα.
Η ζωγραφική του γίνεται χειρονομιακή, και στη φωτιά του ενθουσιασμού να εκφράσει τα εσωτερικά του οράματα, λειώνει τις φόρμες, αλλάζει τα αντικείμενα που ζωγραφίζει, καταλύει τα περιγράμματα και απογυμνώνει την ουσία που ενοικεί στα πράγματα.
 Μέσα από τις διακυμάνσεις χειμάρρων παχύρευστου χρώματος, παρουσιάζονται τοπία και άνθρωποι σε ανήσυχη κίνηση.
Με γωνιώδη και καμπύλα σπασίματα -στοιχεία εξπρεσιονιστικά-, προσδίδει στις συνθέσεις του, δραματική ένταση. Τα περιγράμματα, σαν δοκάρια, σχηματίζουν το σκελετό των πινάκων. Και μέσα από αυτή την περιπέτεια, γιατί περιπέτεια θα χαρακτήριζα τη θέαση των έργων του, ο Μαθιός, πολυταξιδεμένος και πολυδιαβασμένος, συναισθηματικός και πνευματικά επαναστατικός, ανήσυχος και ασυγκράτητος με τον δικό του τρόπο, μάς μεταφέρει στον κόσμο του.
          Η γεμάτη αγάπη προσέγγιση των πραγμάτων, η ταύτιση με τη φύση, δίνει στις φόρμες και τα χρώματά του, κινητικότητα και ζωή. Δεν τον ενδιαφέρει η εξωτερική ομοιότητα, αλλά η εσωτερική αλήθεια των πραγμάτων.

Αντισυμβατικός και μονίμως επαναστατημένος, αγέραστος και ασυγκράτητος, παθιασμένος στον υπέρτατο βαθμό, κάνει το είδος της Τέχνης του ανθρώπου που αμφιβάλλει για τη σταθερότητα της υπόστασής του και για την αρμονία του κόσμου του.
Άλλωστε όταν είναι κανείς βέβαιος για κάτι, δε σκοτίζεται ιδιαίτερα. Στον 20ο και τον 21ο αιώνα όμως, γεννήθηκε μια καινούργια εικόνα της πραγματικότητας, καθώς η εσωτερική ασφάλεια του ανθρώπου απειλήθηκε. Γι’ αυτό η Ζωγραφική απελευθερώνεται από τους παραδοσιακούς δεσμούς της με τις θρησκευτικές και μυθολογικές παραστάσεις και εικόνες.
Σήμερα οι άνθρωποι στέκονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα του είναι: αυτή έχει γίνει το αντικείμενο της σκέψης και των αισθημάτων τους. Και οι σύγχρονοι καλλιτέχνες, όπως ο Μαθιός, με τα έργα τους αυτό εκφράζουν, εξυψώνοντας την τέχνη τους ως μια πράξη πνευματική, για την οποία ένα μηχάνημα, όπως ένα κομπιούτερ, ποτέ δεν μπορεί να είναι ικανό να κάνει.
Αγαπητοί φίλοι,
Κλείνοντας την μικρή  αυτή αναφορά στο εικαστικό έργο του Μαθιού, θα πω αυτό που έχω ξαναπεί: Η μοντέρνα ζωγραφική, αν και έχει τις ρίζες της στις διάφορες εθνικές παραδόσεις, τείνει να γίνει μια παγκόσμια γλώσσα, ένα μέσο συνεννόησης, που γρήγορα θα υψωθεί πάνω απ’ όλες τις εθνικές διαφορές. Η ζωγραφική του Μαθιού, με καταγωγή από Κρήτη και Ζάκυνθο και μόνιμη κατοικία τις τελευταίες πέντε δεκαετίες τη Στοκχόλμη, μας δείχνει το σωστό πρόσωπο της παγκοσμιοποίησης. Και με αφορμή την παρουσίαση του «Καθρέφτη» του, ευτυχώς έχουμε την χαρά να μπορούμε να προβληματιζόμαστε με την τρέλα του, να εκνευριζόμαστε μαζί του, και επιτέλους να αντιλαμβανόμαστε ότι οι γέφυρες έχουν πέσει…
Σας ευχαριστώ!

   


 Δημοσιεύτηκε Πέμπτη 26-5-2016 (εκτάκτως αντί Τετάρτης), στο περιοδικό «Τέχνης Λόγια», αρ.21 και την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5211.

Συνέντευξη σε Πηνελόπη Αβούρη


Με την άλλη της ιδιότητα, όχι εκείνη της Θεατρολόγου, αλλά της Υπεύθυνης Λειτουργίας του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) Λιθακιάς, έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε στο σημερινό τεύχος του «Τ.Λ.» την κ. Πηνελόπη Αβούρη. Οι δράσεις του Κέντρου, που τον τελευταίο χρόνο  έχουν πολλαπλασιαστεί, επιτάσσουν κατά τη γνώμη μας την φιλοξενία της Υπεύθυνης στο τεύχος αυτό. Ελπίζουμε ότι οι απαντήσεις της στις ερωτήσεις μας θα δώσουν μια ερμηνεία για τα παιδιά που μυρμηγκιάζουν μουσεία και  μνημεία, φυσικά και πολιτιστικά τοπία (παραλίες, δασικές περιοχές, πλατείες)  του νησιού μας, μαζί με τους εκπαιδευτικούς τους τις ώρες λειτουργίας του σχολείου. Ας την ακούσουμε.

Ερώτηση 1η: Αγαπητή Πηνελόπη, θα ήθελα να πεις στους αναγνώστες μας σε ποιον φορέα υπάγεται το ΚΠΕ και τι ειδικότητες καλύπτουν οι εργαζόμενοι σε αυτό;
Τα  ΚΠΕ είναι ένας καινοτόμος σε ευρωπαϊκό επίπεδο θεσμός που προτείνει η χώρα μας και αποτελούν αποκεντρωμένες εκπαιδευτικές δομές του Υπουργείου Παιδείας με πολλαπλούς ρόλους. Οι δράσεις τους απευθύνονται σε μαθητές - Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία - και σε ενήλικες  - Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ενημέρωση - ευαισθητοποίηση μελών και φορέων της τοπικής κοινωνίας σε θέματα περιβάλλοντος.

Τα προγράμματα που υλοποιούνται από τις Παιδαγωγικές Ομάδες (Π.Ο.) των ΚΠΕ οφείλουν να είναι διεπιστημονικά και διαθεματικά - κυρίως για τους μαθητές/τριες μικρότερης ηλικίας – με στόχο την αντιμετώπιση κάθε περιβαλλοντικού θέματος από όλες τις οπτικές, ως εκ τούτου τα ΚΠΕ στελεχώνονται με εκπαιδευτικούς και των δύο βαθμίδων της εκπαίδευσης και διαφόρων ειδικοτήτων για να εξασφαλιστεί  η πολυφωνία.
Το ΚΠΕ Λιθακιάς απασχολεί πενταμελές εκπαιδευτικό προσωπικό, τους Τάσο Βισδάρδη, Σοφία Εμμανουηλίδου, Δημήτρη Σεμιτέκο,  Αγγελική Δαλακιάρη και την υποφαινόμενη.

Ερώτηση 2η: Η τρίτη λέξη στην επωνυμία του αφορά στην εκπαίδευση. Σε ποιους τομείς της εκπαίδευσης λειτουργεί συμπληρωματικά για το νησί μας και για τα σχολεία που το επισκέπτονται;
Κατ’ αρχήν λειτουργεί συμπληρωματικά και υποστηρικτικά στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης τα οποία υλοποιούνται στις δύο εκπαιδευτικές βαθμίδες. Όσον αφορά το περιεχόμενο, τα προγράμματα μελετούν το περιβάλλον ως ένα σύστημα περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων. Ζητούμενο είναι να κατανοήσουν οι επισκέπτες μας ότι το παγκόσμιο περιβαλλοντικό ζήτημα, αλλά και τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα σχετίζονται με όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και οι ίδιοι ως μαθητές σήμερα και ενεργοί πολίτες αύριο, θα πρέπει να είναι σε θέση να αναλύσουν, να ερμηνεύσουν τα περιβαλλοντικά ζητήματα και να διεκδικήσουν λύσεις.

Ερώτηση 3η: Το ΚΠΕ στεγάζεται σε ένα μοναδικό για την αρχιτεκτονική του κτήριο, στο αρχοντικό Μεσσαλά, στη Λιθακιά. Πόσο βοηθάει η αποκέντρωση στην οργάνωση και το σχεδιασμό των εκπαιδευτικών του  δράσεων. Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε στη λειτουργία σας, που πηγάζουν τόσο από τη θέση του αρχοντικού, όσο και από την κατάσταση διατήρησής του;
Την εποπτεία των ΚΠΕ έχει το αρμόδιο Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, αλλά έχουμε την αυτονομία να σχεδιάζουμε δράσεις οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εκπαιδευτικής κοινότητας. Όσον αφορά την στέγαση του ΚΠΕ Ζακύνθου στην Λιθακιά, στόχος της ίδρυσης των ΚΠΕ σε απομακρυσμένες από τα διοικητικά κέντρα κοινότητες, ήταν η στήριξη των τοπικών κοινωνιών, με την αύξηση της επισκεψιμότητας και διαμέσου αυτής την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. Δεν αντιμετωπίσαμε μέχρι τώρα προβλήματα από την γεωγραφική θέση του αρχοντικού Μεσσαλά, τα προγράμματα του ΚΠΕ είναι βιωματικά και σε μεγάλο βαθμό υλοποιούνται στο πεδίο.
Ωστόσο η κατάσταση του κτιρίου προβληματίζει. Τα τελευταία δυο χρόνια δεν έχουμε θέρμανση και το Μεσσαλά, ένα από τα τελευταία προσεισμικά αρχοντικά της Ζακύνθου, έχει άμεση ανάγκη συντήρησης.


Ερώτηση 4η: Πρόσφατα υλοποιήθηκε για τρίτη συνεχή χρονιά το Ecofilm Festival για τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης σε μια προσπάθεια να προσεγγιστούν πολύπλευρα περιβαλλοντικά προβλήματα. Πόσο εξοικειωμένοι είναι οι μικροί μαθητές στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και πόσο βοηθούν τέτοιες δράσεις στην ευαισθητοποίησή τους;
Τα σχολεία της Ζακύνθου εκπονούν προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων στα οποία δίνεται έμφαση στην περιβαλλοντική διάσταση της εκπαίδευσης των μαθητών. Οι δράσεις του ΚΠΕ συνεπικουρούν στη βιωματική εκπαίδευση, στην ενεργό και συμμετοχική μάθηση γιατί μόνο μέσα από τέτοιους παιδαγωγικούς δρόμους μπορούν οι μαθητές να μετασχηματίσουν την γνώση σε στάση ζωής.
Ερώτηση 5η: Πόσα σχολεία εκτός Ζακύνθου φιλοξενήσατε την φετινή σχολική χρονιά και πόσα εντός συμμετείχαν στις δράσεις που οργανώσατε;
Στις δράσεις που διοργάνωσε φέτος το ΚΠΕ συμμετείχαν περίπου 130 περιβαλλοντικές ομάδες μαθητών των σχολείων του νησιού μας.
Επίσης, φιλοξενήσαμε 12 σχολεία από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, πολύ λίγα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια διότι αφενός η οικονομική κρίση έχει περιορίσει τις δυνατότητες παροχής φιλοξενίας και αφετέρου για πρώτη φορά φέτος ο Δήμος Ζακύνθου δεν μας παρείχε την δυνατότητα φιλοξενίας των μαθητών στην Εστία.  Αυτό αποτελεί πρόβλημα, όπως πρόβλημα αποτελεί και η κτιριακή κατάσταση των οκτώ τετράκλινων δωματίων της Εστίας, τα οποία χρειάζονται άμεσα ανακαίνιση (μπάνια, αποχέτευση, κρεβάτια, κλινοσκεπάσματα) για να φιλοξενούνται αξιοπρεπώς οι επισκέπτες.
 Ερώτηση 6η: Με ποιους φορείς του νησιού έχετε έρθει σε επαφή κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων που υλοποιείτε και πόσο ανοιχτοί στη  καινοτόμα παιδαγωγική πράξη διαπιστώσατε ότι είναι;
Οι φορείς του νησιού μας αντιμετωπίζουν το παιδαγωγικό έργο του ΚΠΕ με σοβαρότητα και περιβαλλοντική ευαισθησία.
Οι διευθύνσεις Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Ζακύνθου και η Περιφερειακή Δ/νση με τις οποίες έχουμε άψογη συνεργασία, στηρίζουν το έργο μας.
Η Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου και η Λέσχη «ο Ζάκυνθος» μας προσφέρουν κατά περίπτωση αίθουσες για την υλοποίηση του θεωρητικού μέρους των προγραμμάτων που πραγματοποιούμε στην πόλη.

Η συνεργασία χρόνων με το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, την οποία την τελευταία σχολική χρονιά συστηματοποιήσαμε με την εκπόνηση νέων κοινών προγραμμάτων, όπως το «Φυτά και Ζώα στα ζακυνθινά οικόσημα και τις εικόνες της συλλογής Κολυβά», που υλοποιήθηκε στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εβδομάδας, είναι για μας πηγή χαράς και έμπνευσης.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων, παρ΄όλες τις ελλείψεις προσωπικού που αντιμετωπίζει στηρίζει το πρόγραμμα «Περιβαλλοντικό μονοπάτι στο Κάστρο και την Terra» και μας βοήθησε στην εκπόνηση του προγράμματος «Ο Πίνακας του Ιωάννη Κοράη  Η λιτανεία του Αγίου Χαραλάμπη, 1756 , Κοινωνικές Συνιστώσες του Ανθρωπογενούς Περιβάλλοντος στη Ζάκυνθο του 18ου αιώνα», που θα υλοποιηθεί πιλοτικά την επόμενη σχολική χρονιά.

Σε συνεργασία με τον Σϋνδεσμο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ζακύνθου πραγματοποιήσαμε πρόσφατα σεμινάριο για τους εκπαιδευτικούς του νομού με θέμα «Καινοτομίες στην Εκπαίδευση: Διαχείριση πόρων, χώρων, ανθρώπων» στο οποίο δόθηκε έμφαση στην διαχείριση και την μείωση των απορριμμάτων.

Τέλος, τα ΚΠΕ ιδρύονται με πρόταση του Δήμου στο Υπουργείο Παιδείας και οι ευθύνες για την λειτουργία τους ανήκουν από κοινού στις εκάστοτε δημοτικές αρχές και στο  Υπουργείο. Βάσει της ιδρυτικής συμφωνίας του ΚΠΕ Λιθακιάς ο Δήμος υποχρεούται να συντηρεί το κτίριο που το στεγάζει , να φροντίζει για την καθαριότητα και να συνεργάζεται με την Π.Ο. για την υλοποίηση των δράσεων.

Ερώτηση 7η: Έχετε αναλάβει να συντονίσετε ένα δίκτυο στο οποίο θα λάβουν μέρος οι σημαντικότεροι πολιτιστικοί φορείς του νησιού μας. Θα θέλαμε να αναφερθείτε στη σημασία της αντιμετώπισης της τοπικής ιστορίας σαν ένα σύνολο, που έχει αρχή, διαδρομή και συνέχεια, αντιδιαστέλλοντάς την με την σεισμοπυρκαγιά του ’53, που διέρρηξε ανεπανόρθωτα τον πολιτιστικό, τον αρχιτεκτονικό, τον οικονομικό, τον κοινωνικό ιστό της Ζακύνθου.
Το Τοπικό Θεματικό Δίκτυο «Περιβαλλοντικές Διαδρομές στα Μνημεία και τους Ιστορικούς Τόπους της Ζακύνθου» στοχεύει στην ανάδειξη και την προστασία των «πολιτιστικών τοπίων» της Ζακύνθου, φυσικών και ανθρωπογενών, στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης. 
Η έννοια του πολιτιστικού τοπίου ορίζεται από την Unesco ως «η σύζευξη φύσης και ανθρώπου», και βασικό χαρακτηριστικό της τοπικής ιστορίας αποτελεί  η ανάδειξη της ιστορικότητας του τοπίου και ο βιωματικός χαρακτήρας της σχέσης του τοπίου με τον άνθρωπο
Τον Αύγουστο του 1953 με την ισοπέδωση του νησιού μας και την μαζική εσωτερική μετανάστευση των κατοίκων,  επήλθε ρήξη στην κοινωνική και πολιτιστική συνέχεια της σχέσης των ζακυνθινών με την Ζάκυνθο, μια ρήξη που καθόρισε έκτοτε την ιστορία του τόπου.
Φιλοδοξία μας είναι, για να παραφράσω το Σολωμό, να γεμίσουμε άνθη το ρήγμα π’ άνοιξε ο σεισμός, να βοηθήσουμε στην αποκατάσταση της πολιτιστικής συνέχειας με δράσεις που αναδεικνύουν τα πολιτιστικά τοπία και ευαισθητοποιούν τους μαθητές και την τοπική κοινωνία στο θέμα της προστασίας τους.

Ερώτηση 8η: Αγαπητή Πηνελόπη, ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια του Κέντρου και πόσο εύκολο πιστεύετε ότι είναι να τα υλοποιήσετε χωρίς την απαραίτητη στήριξη από την Πολιτεία;
Τα μελλοντικά μας σχέδια; Χμ! από πού να αρχίσω … Η συνέχιση των σεμιναριακών τηλεδιασκέψεων στο πλαίσιο της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Το σεισμικό τόξο … που μας ενώνει», που συντονίζει το ΚΠΕ, η θεωρητική στήριξη των προγραμμάτων που υλοποιούμε με την συγγραφή e-books από την Π.Ο., η παρουσίαση των προγραμμάτων που εκπονήθηκαν στα πλαίσια του Τοπικού Δικτύου, η διοργάνωση δράσεων για την ημέρα Περιβάλλοντος, και … και …
Η Πολιτεία μας στηρίζει στο μέτρο των δυνατοτήτων της, εξασφαλίζοντας σε συνθήκες κρίσης χρήματα από το ΕΣΠΑ για την υλοποίηση των δράσεων του ΚΠΕ. Από την δική του πλευρά μας στηρίζει και ο Δήμος στην υλοποίηση των δράσεων και έχουμε πολύ καλή συνεργασία με την επιτροπή τουρισμού. Ευγνώμονες είμαστε, τέλος, για την ανταπόκριση του Δήμου στο πολύ ευαίσθητο θέμα της καθαριότητας του ΚΠΕ.

Αλλά οι ανάγκες δεν τελειώνουν … και το αρχοντικό Μεσσαλά πρέπει να συντηρηθεί άμεσα!!!!

   
 Δημοσιεύτηκε Πέμπτη 26-5-2016 (εκτάκτως αντί Τετάρτης), στο περιοδικό «Τέχνης Λόγια», αρ.21 και την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5211.

Τρίτη 17 Μαΐου 2016

Οι Εβραίοι της Ζακύνθου, της Κατερίνας Δεμέτη, Αρχαιολόγου.





Στη Ζάκυνθο ευτύχησαν να ζήσουν Εβραίοι για περισσότερα από 500 χρόνια. Τα αρχαιότερα έγγραφα, που μαρτυρούν την παρουσία Εβραίων στη Ζάκυνθο ήταν από τα τέλη του 15ου αι., τα οποία σώζονταν στο Αρχειοφυλακείο της Ζακύνθου μέχρι τη σεισμοπυρκαγιά του 1953.
Οι Εβραίοι της Ζακύνθου προήλθαν από πόλεις της Πελοποννήσου και από περιοχές που κατείχε η Τουρκία, από την Κέρκυρα, την Ιταλία και την Ισπανία. Η μεγαλύτερη ομάδα Εβραίων εγκαταστάθηκε στη Ζάκυνθο, προερχόμενη από την Κρήτη, μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους, το έτος 1669.
Το 1527 καταγράφηκαν 47 εβραϊκές οικογένειες με 204 συνολικά άτομα.Το 1687 η Εβραϊκή Κοινότητα αριθμούσε περίπου 1000 άτομα, που το 1790 έφτασαν τα 2000.
Μετά το τέλος της Ενετοκρατίας, το έτος 1797, ο εβραϊκός πληθυσμός της Ζακύνθου, σταδιακά μειώθηκε. Εκείνη την περίοδο οι Εβραίοι δεν είχαν κανένα πολιτικό δικαίωμα, με εξαίρεση τους γιατρούς και τους αστυΐατρους, εκλεγόμενους ανά διετία από το Συμβούλιο των Ευγενών. Από το 1577 μέχρι το 1668 εκλέχτηκαν αρκετοί φημισμένοι Εβραίοι γιατροί. Προστατευόντουσαν χαλαρά από τους νόμους, θεωρούμενοι ως ξένοι και ζούσαν περιφρονημένοι, ενώ τη Μεγάλη Εβδομάδα παρέμεναν κλεισμένοι στην εβραϊκή συνοικία.
Ορισμένοι αμόρφωτοι άνθρωποι πίστευαν ότι οι Ισραηλίτες λάτρευαν κεφάλι γαϊδάρου. Αυτή η προκατάληψη είχε σαν συνέπεια ένα Σάββατο του 1661, μικρή ομάδα να εισέλθει οπλισμένη στη Συναγωγή για να πάρει τη γαϊδουροκεφαλή. Αντί αυτής βρήκε την Τορά. Η κυβέρνηση έλαβε κατάλληλα μέτρα και οι πρωταίτιοι τιμωρήθηκαν.
Την Κυριακή των Βαΐων του 1712, ένα Χριστιανόπουλο χάθηκε και αργότερα βρέθηκε νεκρό. Ο λαός πίστεψε ότι για αυτό το έγκλημα ήταν ένοχοι οι Εβραίοι, προκειμένου να πάρουν το αίμα του που θα χρησιμοποιούσαν στην παρασκευή των αζύμων (συκοφαντία του αίματος) και εξεγέρθηκε εναντίον τους. Οι Εβραίοι κακοποιήθηκαν και τα σπίτια τους λεηλατήθηκαν.
Μετά τα θλιβερά αυτά γεγονότα, με διαταγή της Κυβέρνησης της Βενετίας, οι μέχρι τότε διασπαρμένοι Εβραίοι περιορίστηκαν σε ορισμένο τμήμα της πόλης, σχήματος σταυρού, με πύλες στα άκρα του κεντρικού δρόμου και φράγματα στις παρόδους. Η περιοχή αυτή μέχρι το 1853 ονομαζόταν Γέτο. Μια μέρα του 1785 ο ποιητής Ούγος Φώσκολος, πολύ μικρό παιδί ακόμα, πάσχισε, μαζί με τους φίλους του, να γκρεμίσει με τσεκούρι τις πύλες αυτές.
Με αφορμή το έθιμο του καψίματος του Ιούσα την ημέρα του Πάσχα, το 1760 έγινε εξέγερση με τον τίτλο « Το Μπούρδο των Εβραίων για το κάψιμο του Γιούδα». Το έτος αυτό θα καιγόταν ομοίωμα  που παρίστανε τον Εβραίο έμπορο Ιακώβ Τεδίσκον. Αυτός διαμαρτυρήθηκε στον Προβλεπτή, ο οποίος διέταξε τη ματαίωση της καύσης. Αυτό εξερέθισε το λαό, που επιτέθηκε και κακοποίησε τους   Ισραηλίτες. Ευτυχώς η παρέμβαση του ισχυρού άρχοντα Μακρή πρόλαβε μεγαλύτερες ταραχές.
Το1862, κατόπιν ενεργειών του Κωνσταντίνου Λομβάρδου, με πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου του νησιού, κατεδαφίστηκαν οι τέσσερις πύλες του Γέτου. Το 1864 η Ζάκυνθος ενώθηκε με τη μητέρα Ελλάδα, γεγονός που εορτάστηκε με δοξολογία τόσο στις Μητροπόλεις των δύο Χριστιανικών Εκκλησιών (Ορθόδοξης και Καθολικής), όσο και στη Συναγωγή. Οι  Ισραηλίτες απέκτησαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις, συμμετέχοντας ως απλοί στρατιώτες στους Βαλκανικούς Πολέμους, στην εκστρατεία στη Μικρά Ασία και στον πόλεμο εναντίον των φασιστών και των ναζιστών.
Το 1891 ο φόνος ενός κοριτσιού στην Κέρκυρα, της Εβραιοπούλας Ρουμπίνας Σάρδα, αποδόθηκε στους Εβραίους, και πάλι εξαιτίας της συκοφαντίας του αίματος. Ο αντίκτυπος έφτασε στη Ζάκυνθο και τη Μεγάλη Παρασκευή του έτους αυτού ο λαός επιτέθηκε κατά των 271 Εβραίων του νησιού. Οι αστυνομικές αρχές προσέτρεξαν για να προστατέψουν τους Εβραίους, οπότε σκοτώθηκαν 5 χριστιανοί. Φοβούμενοι αντίποινα, περισσότεροι από 200 Εβραίοι, συνοδευόμενοι μέχρι την προκυμαία από δημόσια δύναμη, κλαίγοντας εγκατέλειψαν τη γη που γεννήθηκαν. Αλλά μετά από μήνες και αφού πείσθηκαν ότι  στη Ζάκυνθο δε διέτρεχαν κανένα κίνδυνο, σιγά σιγά επέστρεψαν. 
Η εξέγερση του 1891 ήταν το τελευταίο αντιεβραϊκό συμβάν στη Ζάκυνθο. Πρέπει να επισημανθεί ότι τα δυσάρεστα γεγονότα των ετών 1661, 1712, 1760 και 1891 δεν έλαβαν ποτέ την έκταση και δεν είχαν τις οδυνηρές συνέπειες που  διαδραματίστηκαν στα άλλα κράτη της Ευρώπης.
Από τις αρχές του 20ου αι., οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους Χριστιανούς και τους Εβραίους της Ζακύνθου, σταδιακά έπαυσαν να υφίστανται και αδελφικές φιλίες αναπτύχθηκαν μεταξύ των μελών των δύο θρησκειών. Χριστιανικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν μέσα στο Γέτο.
Οι Εβραίοι της Ζακύνθου, στο σύνολό τους ήταν φτωχοί φιλήσυχοι βιοπαλαιστές (λευκοσιδηρουργοί, τζαμάδες, έμποροι υφασμάτων και πλανόδιοι πωλητές των ειδών αυτών) και πολύ περιορισμένης μόρφωσης, αλλά με την φιλότιμη εργασία τους συνέβαλαν στην οικονομική ζωή του νησιού.

Το γεγονός που σηματοδότησε την ιστορία των Ισραηλιτών της Ζακύνθου, ήταν η μοναδική σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, διάσωση του συνόλου αυτών (275 ψυχές) από τη Γερμανική θηριωδία, χάρις στον ηρωισμό των συμπατριωτών τους Χριστιανών, με πρωτεργάτες τους τότε Μητροπολίτη Χρυσόστομο και Δήμαρχο Λουκά Καρρέρ. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης το 1948, Εβραίοι τεχνίτες τοποθέτησαν χωρίς αμοιβή, τα τζάμια στα παράθυρα της εκκλησίας του Προστάτη του Νησιού Αγίου Διονυσίου. Το 1978 το Ίδρυμα Διαφύλαξης της Μνήμης «Γιαν Βασέμ» του Ισραήλ, τίμησε τους πρωτεργάτες της διάσωσης, Μητροπολίτη Χρυσόστομο και Δήμαρχο Λουκά Καρρέρ, με τον τίτλο «Δίκαιος των Εθνών».
Το 1992, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος τοποθέτησε αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα των προαναφερόμενων στο χώρο της προσεισμικής Συναγωγής.
Μετά τη ναζιστική κατοχή, 240 περίπου από τους Εβραίους του νησιού, σταδιακά μετεγκαταστάθηκαν στο Ισραήλ. Τα 38 άτομα που η Κοινότητα αριθμούσε κατά τη σεισμοπυρκαγιά του 1953, σταδιακά μετεγκαταστάθηκαν κατά το ήμισυ περίπου στην Αθήνα και το Ισραήλ.
Το Μάρτιο του 1982, έφυγε από το ζωή ο τελευταίος Ισραηλίτης κάτοικος του νησιού, Ερμάνδος Μόρδος., Έτσι έκλεισε ο κύκλος της συνεχούς παρουσίας των Εβραίων στο Φιόρο του Λεβάντε, διάρκειας μεγαλύτερης των πέντε αιώνων.
Τους Εβραίους που ευτύχησαν να κατοικήσουν  στη Ζάκυνθο και τα γεγονότα που σηματοδότησαν το πέρασμά τους από εκεί, απέμειναν να θυμίζουν ο χώρος που προσεισμικά ήταν η Συναγωγή, στο κέντρο της πόλης, και το Νεκροταφείο σε πλαγιά λόφου, στο δρόμο προς το Κάστρο. Ο χώρος αυτός παραχωρήθηκε στην Εβραϊκή Κοινότητα το 1656.
Η τελευταία την οποία δέχθηκε στο ιερό χώμα ήταν η Ρεβέκκα Μόρδου το 1954.

  

Δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 20 / 5202/ 12.05.2016, που διανέμεται  με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".

Βιβλιογραφία

Σαμουήλ Ερμ. Μόρδος, Οι Εβραίοι της Ζακύνθου, Χρονικό πέντε αιώνων, Αθήνα 2010

"55 μέρες μεταξύ Πόλης- Πριγκιπονήσων"



Φωτορεπορτάζ: Ιωάννης-Πορφύριος-Καποδίστριας 
Κείμενο: Κατερίνα Δεμέτη

Tζαμί στο Φανάρι
Τζαμί Dolmabahce
Μονή της Χώρας
Ανθισμένη Χάλκ


"Η όραση έρχεται πριν από τις λέξεις" , λέει ο διάσημος ιστορικός της Τέχνης John Berger, στο κλασικό πια βιβλίο του Η εικόνα και το βλέμμα (Οδυσσέας, 1986). 

"Αλλά η όραση αυτή που έρχεται πριν από τις λέξεις και που ποτέ δεν μπορεί να καλυφθεί εντελώς από αυτές, δεν είναι ζήτημα μηχανικής αντίδρασης σε ερεθισμούς. Βλέπουμε μόνο ό,τι κοιτάμε και το να κοιτάμε είναι μια πράξη επιλογής. Σαν αποτέλεσμα μιας τέτοιας πράξης, αυτό που βλέπουμε έρχεται κοντά μας. Ποτέ όμως δεν κοιτάμε ένα και μόνο πράγμα. Κοιτάμε πάντα τη σχέση ανάμεσα στα πράγματα και τον εαυτό μας". 


Η Πόλη από το βαπόρι
Η Κωνσταστινούπολη Ινσταμπούλ, η Πόλη του μαρμαρωμένου Βασιλιά, των θρύλων, των τρομοκρατικών επιθέσεων και της πρόσφατης  απομάκρυνσης του Αχμέτ Νταβούτογλου από την πρωθυπουργία της Τουρκίας, που είναι πρώτη είδηση σε όλα τα δελτία ειδήσεων, ήρθε στις σελίδες του «Τ.Λ.» μέσα από ένα φωτορεπορτάζ,του τελειόφοιτου φοιτητή ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Iωάννη-Πορφύριου Καποδίστρια, που βρέθηκε εκεί, στα πλαίσια της πρακτικής του άσκησης, μέσω του προγράμματος ΕRASMUS,  με την ευκαιρία της συνεργασίας της κατεύθυνσης συντήρησης του ΤΕΙ με την Θεολογική σχολή της Χάλκης.
Κεμάλ παντού

Πύργος Γαλατά
  
Σοκάκι Φαναρίου 1

Σοκάκι Φαναρίου 2
Σουλάτσο στην Πρίγκηπο

Σχολή της Χάλκης



Ας δούμε λοιπόν τις φωτογραφίες του, με την διάσταση που έθεσε ο Berger, δηλαδή ότι όλες οι εικόνες είναι ανθρωπογενείς, βγάζοντας ο καθένας τα δικά του συμπεράσματα…
 
Τουρκικό - ιταλικό λεξικό

        
Δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 20 / 5202/ 12.05.2016, που διανέμεται  με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".

Συνέντευξη σε Κωνστάντια Κράτσα.




Στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει ολοένα ταξιδεύει... Μια δραστήρια και πολυτάλαντη νέα επιστήμων, που αντί "να περιμένει τα καράβια που δεν μπορούν να κινήσουν", εργάζεται και διαπρέπει στο εξωτερικό, δέχτηκε σήμερα να απαντήσει στις ερωτήσεις μας. Είναι η ζακυνθινής καταγωγής Κωνστάντια Κράτσα, που κρατά πάντα στην καρδιά της την Ελλάδα ολοζώντανη.  Να της ευχηθούμε καλή δύναμη και σύντομα να φιλοξενήσουμε μία ακόμα διάκρισή της στο "ΤΛ".

Ερωτήσεις :

1η Ερώτηση: Από καταγωγή, αγαπητή Κωνστάντια, βρίσκεσαι ανάμεσα σε δύο πέλαγα: το Αιγαίο και το Ιόνιο. Πόσο σε επηρέασε η ζακυνθινή καταγωγή σου στις επαγγελματικές σου επιλογές και πόσο η αιγαιοπελαγίτικη; 
Απάντηση: Πρέπει να παραδεχθώ ότι είμαι πολύ τυχερή που κληρονόμησα δύο διαφορετικές “κουλτούρες” από την καταγωγή μου. Τόσο ο πνευματικός  πλούτος και η ζωντάνια του Ιονίου, όσο και η ήρεμη, αλλά επίμονη δύναμη του Αιγαίου χάραξαν τον χαρακτήρα μου  και τις επιλογές μου στην επαγγελματική και κοινωνική μου ζωή. 

2η Ερώτηση: Πώς νιώθεις κάθε φορά που ακούς τον εθνικό μας ύμνο όταν βρίσκεσαι στο εξωτερικό, γνωρίζοντας ότι κατάγεσαι από το νησί που γεννήθηκε ο Ποιητής που τον έγραψε;
Απάντηση: Πιστεύω ότι κάθε Έλληνας, όπου και αν βρίσκεται στο εξωτερικό, νιώθει συγκίνηση ακούγοντας τον εθνικό μας ύμνο. 
Πήγαινα συχνά μικρή με τους γονείς μου στο λόφο του Στράνη και είχα την τύχη να περπατήσω από νωρίς στα μέρη όπου ο εθνικός μας ποιητής εμπνεύστηκε  τον  Ύμνο προς την Ελευθερία, σύμβολο του αγώνα για την ανεξαρτησία μας, αλλά και παρακαταθήκη για το μέλλον της Ελλάδας. 

3η Ερώτηση: Ποιοι άνθρωποι σε επηρέασαν στις επαγγελματικές σου επιλογές και ποιους θεωρείς πρότυπα στη ζωή σου;
Απάντηση: Πρέπει να ομολογήσω ότι τόσο η επαγγελματική μου πορεία στο χώρο της διεθνούς αγοράς, όσο και οι άλλες δραστηριότητές μου κοινωνικές και πολιτιστικές, πηγάζουν από τα παιδικά μου χρόνια.
Από νεαρά ηλικία θαύμαζα τους ανθρώπους που πρωτοτυπούν και καινοτομούν καθώς και αυτούς που επιμένουν και δεν το βάζουν κάτω.
Μεγαλώνοντας είχα την τύχη να γνωρίσω στον επαγγελματικό μου χώρο κάποιους ανθρώπους με αυτά τα χαρακτηριστικά και να με εμπνεύσουν να αναπτύξω ακόμα περισσότερο τις δεξιότητες μου και τα ενδιαφέροντά μου.



 4η Ερώτηση: Την Παρασκευή 11/3 το Thespis Greek Theatre κέρδισε το πρώτο βραβείο κοινού στον τελικό του Short+Sweet Festival 2016, στο Ντουμπάι με το έργο που έγραψες και σκηνοθέτησες με τίτλο: «Greek Civil (out of) Service/ Τμήμα "Εξυπηρέτησης" Πολιτών». Ποιο ήταν το θέμα που σε απασχόλησε και ποια ήταν η αντίδραση του κοινού, που προερχόταν από 15 διαφορετικές χώρες, στο άκουσμα της ελληνικής γλώσσας ;

Απάντηση: Ομολογουμένως ήταν ένα ρίσκο, η συμμετοχή σε έναν διεθνή διαγωνισμό, μ’ ένα θεατρικό έργο που παίχτηκε στην ελληνική γλώσσα, απέναντι σε εξαιρετικές θεατρικές παραστάσεις που ήταν πιο «κατανοητές» στο διεθνές κοινό, αφού ήταν κυρίως αγγλόφωνες. Υπήρχαν βέβαια και άλλες δύο στα αραβικά και ινδικά.
Το θέμα της παράστασης είναι πολύ οικείο σε όλους μας, το ελληνικό δημόσιο και η περιπέτεια γι' αυτούς που συνδιαλέγονται μαζί του. Απεδείχθη ότι το θέμα της ταλαιπωρίας των δημόσιων υπηρεσιών είναι κοινό σε πολλές χώρες και ότι η γλώσσα του σώματος ήταν αρκετή για να γίνει το ελληνικό έργο κατανοητό από το διεθνές κοινό του Ντουμπάι ώστε να το αναδείξουν στην πρώτη θέση.  
Είναι η πρώτη φορά που ξενόγλωσσο θεατρικό έργο κερδίζει στον τελικό του Φεστιβάλ και είμαστε περήφανοι γιατί νιώθουμε πως καταφέραμε να θυμίσουμε παγκοσμίως την ελληνική καταγωγή του θεάτρου.

5η Ερώτηση: Η ομάδα Thespis Greek Theatre, το καλοκαίρι του 2014, είχε ανεβάσει δύο παραστάσεις για την ελληνική κοινότητα, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν  € 25000 για το έργο του Emfasis Foundation, για τους άστεγους της Αθήνας. Πόσο σημαντική θεωρείς τη συμβολή των Ελλήνων του εξωτερικού στην ανακούφιση της πληγείσας από την οικονομική κρίση χώρας μας;
Απάντηση:  Πιστεύω πως πρέπει όλοι οι Έλληνες όπου και αν βρίσκονται να εκφράζουν την αλληλεγγύη τους προς τις κοινωνικές ομάδες που επλήγησαν ιδιαίτερα, από την κρίση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι, ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα. Εγώ προσωπικά αξιοποίησα  την αγάπη μου για το θέατρο.
Η πρωτοβουλία μου, της δημιουργίας της ερασιτεχνικής θεατρικής ομάδας Thespis Greek Theatre που ανέβασε το 2014 το ελληνικό έργο «Μπαμπάδες με Ρούμι» των Ρέππα και Παπαθανασίου είχε διπλό στόχο. Αφ’ ενός να θυμίσει στους Έλληνες ότι το θέατρο είναι κοινή μας κληρονομιά και αφ’ ετέρου ν’ αποτελέσει  κίνητρο για να συλλέξουμε χρήματα για τους αστέγους της Αθήνας.
Το Thespis Greek Theatre έχει καθιερωθεί πια στην συνείδηση των Ελλήνων που ζουν στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η θεατρική του επίδοση συζητήθηκε πολύ στον τύπο και την διεθνή κοινωνία του Dubai. Αποτέλεσε και μία αφορμή προβολής της σύγχρονης Ελλάδας. 
 

6η Ερώτηση:  Αγαπητή Κωνστάντια, έχεις ασχοληθεί με μεγάλη επιτυχία και με τη φωτογραφία. Αξίζει να αναφέρω την ατομική σου έκθεση με τίτλο: «Πόλεις με παρελθόν, πόλεις με Παρόν, Πόλεις με μέλλον», στην Αθήνα στο Μουσείο Μπενάκη και στο Παρίσι στην καλλιτεχνική αίθουσα του Δημαρχείου του έβδομου διαμερίσματος. Τι σε ενδιαφέρει να αναδείξεις περισσότερο όταν φωτογραφίζεις: την εξωτερική εικόνα του κόσμου ή αποτυπώνεις έναν εσωτερικό κόσμο;
Απάντηση:  Φωτογραφίζω τον εξωτερικό κόσμο, όπως κτίρια, δρόμους, χωροταξία. Σε αυτή την έκθεση, συγκεκριμένα, παρουσιάζω την ταυτότητα κάποιων μητροπόλεων που έχω επιλέξει. Τις αποκαλώ Πόλεις του Κόσμου και τις έχω χωρίσει σε τρεις κατηγορίες: πόλεις  με παρελθόν,  πόλεις με παρόν και πόλεις με μέλλον. 
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν η Αθήνα και το Παρίσι, που αντλούν την ταυτότητά τους από την ακτινοβολία του παρελθόντος, στην δεύτερη το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, που εκφράζουν την ζωντάνια του σύγχρονου κόσμου, και στην τρίτη το Ντουμπάι και η Σαγκάη, που είναι στραμμένες στο μέλλον. 
Η ταυτότητα όμως της κάθε πόλης είναι προϊόν και αποτέλεσμα αλληλοεπίδρασης μεταξύ της πόλης και των πολιτών της. Οι άνθρωποι δημιουργούν κτίρια και μνημεία εκφράζοντας την αισθητική, τον πολιτισμό και τις φιλοδοξίες της εποχής  τους. Στην συνέχεια οι δημιουργίες αυτές επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις επόμενες γενιές. Οι πόλεις είναι ζωντανοί οργανισμοί.
Αυτή είναι η δική μου ματιά. Καθένας βέβαια μπορεί να δει μία φωτογραφία από την δική του οπτική και συναισθηματική γωνία. Πραγματικά «μία φωτογραφία είναι χίλιες λέξεις».

7η Ερώτηση: Πώς αισθάνεσαι σαν νέα γυναίκα με ευρωπαϊκή και αμερικανική παιδεία, εργαζόμενη σε μια χώρα που η θέση της γυναίκας δεν είναι στην ίδια μοίρα με εκείνη του άντρα; Τι σου λένε οι γυναίκες που συνομιλείς μαζί τους και τι θα έλεγες εσύ στις φίλες σου που ζουν στην Ελλάδα γι’ αυτή σου την εμπειρία;
Απάντηση:  Το πρώτο που αισθάνεσαι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πόσο τυχερή είσαι που γεννήθηκες και εκπαιδεύτηκες στην Ευρώπη και ευρύτερα στον δυτικό κόσμο, όπου στις αρχές και στο νομικό κεκτημένο του, είναι ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και πιο συγκεκριμένα η ισότητα των δύο φύλων.
Όσο για την κατάσταση των γυναικών στον Αραβικό κόλπο είναι οπωσδήποτε περιορισμένη, αλλά και εδώ η κοινωνία κινείται. Οι γυναίκες μορφώνονται, έχουν διέξοδο λόγω της τεχνολογίας στο έξω κόσμο, ζουν σε μία πλούσια καταναλωτική οικονομία και αναζητούν τον δικό τους επαγγελματικό δρόμο. Σίγουρα βρίσκονται σε σταυροδρόμι και στον δύσκολο συνδυασμό μεταξύ παράδοσης και εξέλιξης. 
Αυτά βέβαια δεν έχουν σχέση με τους ξένους που ζουν και εργάζονται στα Εμιράτα. Εγώ προσωπικά δεν συνάντησα ποτέ κάποιο πρόβλημα ή κάποια διάκριση επειδή είμαι γυναίκα, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Οι φίλες μου μπορεί στην αρχή να απόρησαν με την επιλογή μου, αλλά όσες με επισκέφτηκαν έχουν εντυπωσιαστεί με το Ντουμπάι. Είναι αξιοθαύμαστο πως μέσα σε 10-15 χρόνια κατάφεραν να μετατρέψουν την έρημο σε έναν από πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.

8η Ερώτηση:  Κωνστάντια, ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Απάντηση:  Όλα είναι δυνατά και όλα πιθανά, στον ρευστό, αλλά γρήγορα εξελισσόμενο κόσμο που ζούμε.  Το σημαντικό είναι να αισθάνεσαι ότι κάπου υπάρχουν ευκαιρίες και τότε τα σχέδια διαμορφώνονται γρήγορα.

Προς το παρόν κοιτάω το πιο άμεσο μέλλον και σχεδιάζω τις διακοπές μου για το καλοκαίρι στη Ζάκυνθο!

 
Δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 20 / 5202/ 12.05.2016, που διανέμεται 
με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".