Παρασκευή 29 Ιουλίου 2016

Βιβλιοπαρουσίαση στο βιβλίο του Παύλου Φουρνογεράκη: «Στα μισά του Κάβου», εκδ. Περίπλους 2016.



Υποδεχόμενοι από τις εκδόσεις «Περίπλους» του Διονύση Βίτσου  την πρώτη ποιητική συλλογή του Παύλου Φουρνογεράκη, πρέπει να αποφασίσουμε από ποιο ύψος θα κοιτάξουμε το νέο του πόνημα.
Γιατί διαβάζοντάς τον ως επιφυλλιδογράφο, δοκιμιογράφο, αρθρογράφο, τρεις σχεδόν δεκαετίες, σε εφημερίδες, περιοδικά, εκπαιδευτικά και άλλα blogs, πιστεύαμε ότι αυτό που πρώτα θα έκανε, θα ήταν να συλλέξει το πλούσιο αυτό υλικό και να μας το προσφέρει, πολύτιμο οδηγό γραφής πνευματικής και καταγραφής τοπικού γίγνεσθαι.
Μας εξέπληξε όμως, επιλέγοντας το μικρό σε έκταση, μεστό σε περιεχόμενο, ποιητικό του απάνθισμα και μας υποχρέωσε ταυτόχρονα να αναστοχαστούμε τη σχέση μας μαζί του.
Γιατί η Ποίηση αυτό ακριβώς κάνει.
Τοποθετεί τα πράγματα και στη συνέχεια Ζητάει. Μας Ζητάει να Σκεφτούμε. Μας ζητάει να Προβληματιστούμε. Μας Ζητάει να Αποφασίσουμε.
Έτσι και ο ποιητικός λόγος του Π.Φ., μέσα από τα πενήντα δύο ποιήματα της συλλογής «Στα μισά του Κάβου», ζητάει να αποφασίσουμε την σημαντικότητα της μικρής σε έκταση ποιητικής εκφοράς λόγου, που συχνά χανόταν ανάμεσα σε άλλες «πεζές» ειδήσεις των εφημερίδων που τα δημοσίευε.
Στο σημείο αυτό όμως, δεν μπορώ ν’ αποφύγω από το να κάνω τη νοηματική σύνδεση με τα λόγια του σημειολόγου Ρολάν Μπαρτ και να βρεθώ αυτόματα στη δική του θέση: «Αν δεχτώ να κρίνω ένα κείμενο με βάση την απόλαυση, δεν μπορώ να παρασυρθώ και να πω: τούτο είναι καλό, εκείνο είναι κακό. Ούτε άξιο για βραβείο, ούτε να κάνω κριτική. Γιατί η κριτική ενέχει πάντα κάποια βλέψη τακτικής, κάποια κοινωνική χρήση και πολύ συχνά κάποιο φανταστικό κάλυμμα. Δεν μπορώ να καθορίσω αναλογίες, να φανταστώ κατά πόσο το κείμενο είναι τελειοποιήσιμο, έτοιμο να μπει σ’ ένα παιχνίδι κανονιστικών κατηγορημάτων: παραείναι τέτοιο, δεν είναι αρκετά αποκείνο× το κείμενο (όπως και η φωνή που τραγουδάει) δεν μπορεί να μου αποσπάσει παρά μονάχα τούτη την κρίση και κανένα επίθετο: αυτό είναι! Και μάλιστα: αυτό είναι για μένα! Τούτο το «για μένα» δεν είναι ούτε υποκειμενικό, ούτε υπαρξιακό, αλλά νιτσεϊκό («…κατά βάθος πρόκειται πάντα για το ίδιο ερώτημα: Τι είναι αυτό για μένα;…»)».
Γι’ αυτό λοιπόν κι εγώ μακριά από τη φιλολογική πολυπραγμοσύνη, ιδιότητα άλλωστε που ο Π.Φ. κατ’ επάγγελμα κατέχει άριστα, στέκομαι στην αιτιολόγηση του Μπαρτ: αυτό είναι για μένα .
Και αυτό το «για μένα» αφορά κυρίως στην Ηθική του περιεχομένου του.
Αυτή η Ηθική πηγάζει από ποιήματα που εμπνέονται από το σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι («Οξειδώσεις»: σελ. 17-18, «Δυσπνοές», σελ. 39, «Φαρμακωμένος αγέρας»: σελ. 48, «Γυμνή πολιτεία»: σελ. 54, «Υπηκοότητα ελληνική»: σελ. 67), με ερεθίσματα που έρχονται από τη Φύση («Προσμονή»: σελ. 22, «Περιτύλιγμα»: σελ. 25, «Νάματα»: σελ. 55) και τη Ζωή («Βογκητά τ’ ανέμου»: σελ. 49-50, «Δακρυσμένο καλοκαίρι»: σελ. 71).
Είναι η Ηθική που στηλιτεύει το άδικο, που συγκινείται από την προδοσία, που αισθάνεται ότι και η ίδια η Φύση αντιδρά στο παράλογο της εποχής μας.
Είναι η Ηθική που δίνει απάντηση στο ρόλο που παίζουν οι πνευματικοί άνθρωποι, καθώς ο εμπνευστής και συνθέτης τους, σηκώνει στους ώμους του το βάρος της απουσίας πολλών «πνευματικών» ανθρώπων.
Γιατί ο Π.Φ. είναι εδώ, γράφει για το παρόν, συγκινείται από το ανθρώπινο άλγος και παίρνει θέση. Αυτή την θέση που αρνούμαστε να πάρουμε οι περισσότεροι λόγω φόβου και βολέματος.
Είναι λοιπόν η πρώτη του ποιητική συλλογή μια κατάθεση Ηθικής και για αυτό είναι «για μένα».
Τον ευχαριστώ που το τόλμησε, αλλά ευχαριστώ επίσης και τον Νίκο Μπιάζη, που φιλοτέχνησε την εικονογράφησή της και τον Διονύση Βίτσο, που την συμπεριέλαβε στις εκδόσεις του και εύχομαι να συνεχίσει να δίνει τέτοιες μεστές ποιητικές εκφράσεις  γεμάτες Ηθική στην ανήθικη εποχή μας.


  


 Η βιβλιοπαρουσίαση δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 25 / 5255 / 27.07.2016, που διανέμεται  με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".








Πέμπτη 28 Ιουλίου 2016

Μια πολύβουη συνέντευξη από μια νεοσύστατη κυψέλη πολιτισμού: την «ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΝΕΩΝ ΖΑΚΥΝΘΟΥ "ΜΕΙΝΤΑΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ - ΚΑΡΑΜΠΙΜΠΕΡΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ»





Πώς αλήθεια να πάρεις συνέντευξη σε μια κυψέλη;
Πώς να αποτυπώσεις τα παιδικά προσωπάκια που με προσήλωση διαβάζουν τις παρτιτούρες, ακούγοντας με προσοχή το Δάσκαλο;
Πώς να περιγράψεις τη συγκίνηση που βγαίνει από κάθε ολοκληρωμένη προσπάθεια;
Είναι δύσκολο, αλλά συγχρόνως και τόσο διαφορετικό από αυτό που συμβαίνει γύρω μας, που δεν έχεις παρά απλά και μόνον να το καταγράψεις.
Έτσι αυτή η συνέντευξη είναι όλες οι φωνές των συμμετεχόντων μαζί, καθώς αυτή η κυψέλη έκφρασης, πολιτισμού και δημιουργίας, βρίσκεται στο νησί μας, εργάζεται μεθοδικά και αθόρυβα και σύντομα θα μας δώσει το πρώτο δείγμα δουλειάς της. Πρόκειται για ένα νεοσύστατο Σωματείο (Πολιτιστικό Σύλλογο) με την επωνυμία «ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΝΕΩΝ ΖΑΚΥΝΘΟΥ
"ΜΕΙΝΤΑΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ - ΚΑΡΑΜΠΙΜΠΕΡΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ». 
Ψυχή του οι δύο μουσικοί, που το όνομά τους βρίσκεται στον τίτλο του.
Συζητώντας όμως μαζί τους, διαπιστώνουμε ότι η ορχήστρα αποτελείται από 92 κιόλας μέλη!!! Πολλά δε από αυτά ανήκουν στην ίδια οικογένεια: πατέρας και παιδιά. Τι όμορφο αλήθεια, να μοιράζονται τέτοιες δημιουργικές ώρες γονείς και παιδιά, μακριά από την αποχαύνωση του υπολογιστή και της έγχρωμης tv!
 Και εκεί ακριβώς αναπτύσσεται όλη η συζήτηση με τον παλιό φίλο Κώστα Μεϊντάνη, τον πολιτογραφημένο Ζακυνθινό Θανάση Καραμπιμπέρη και τον δημοσιογράφο, συγγραφέα, καλό φίλο και Πρόεδρο του νεοσυσταθέντος Σωματείου Γρηγόρη Ρουμπάνη. Έτσι στη ερώτηση «ποιος είναι ο σκοπός της σύστασης του Σωματείου σας», με ένα στόμα τρεις φωνές μου απάντησαν: «να προσεγγίσει και να κρατήσει τους δεσμούς με την νέα γενιά, προσφέροντάς τους ολοκληρωμένη μουσική παιδεία, θεωρητική και πρακτική. Να την διδάξει να συμμετέχει σε μία ορχήστρα, είτε σε μεμονωμένα σχήματα, αφού ήδη έχει σχηματιστεί ομάδα εγχόρδων, πνευστών, κρουστών, ηλεκτρικών οργάνων, είτε μαθαίνοντάς την να συνεργάζεται και να πειθαρχεί σε ένα πλήρες σύνολο».


Αυτή η αγάπη προς την νέα γενιά και συγχρόνως η έμπρακτη φροντίδα μέσα από ένα μουσικό εργαστήρι, είναι αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει όσους ακροατές τυχόν περάσουν από τις πρόβες τους. Όταν όμως η συζήτηση στρέφεται σε γενικότερα θέματα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι υπάρχει πρόβλεψη και για ευρύτερο πεδίο δραστηριοτήτων.


Στους σκοπούς λοιπόν του νεοσύστατου Σωματείου, περιλαμβάνεται και η διοργάνωση, διενέργεια και φιλοξενία πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, καθώς και η διάσωση, προαγωγή και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ζακύνθου με σκοπό την προβολή της, αλλά κυρίως την διατήρηση και διάδοσή της. Όλα αυτά φυσικά απαιτούν υποδομές και κατάλληλες εγκαταστάσεις, αλλά και αυτό το έχουν ήδη προβλέψει στους σκοπούς τους, σκοπούς φιλόδοξους και μαχητούς.
Ωστόσο συζητώντας μαζί τους διαπιστώνει κανείς ότι πίσω από την αγάπη τους για την νέα γενιά κρύβεται η ειλικρινής αγάπη τους για τον τόπο: για την προστασία του περιβάλλοντος, για την φροντίδα των φυσικών καλλονών του, για την έκδοση βιβλίων και την δημιουργία ιστοσελίδας που θα αναδεικνύει όλες τις καλλιτεχνικές, φιλολογικές, πνευματικές εκφάνσεις της Ζακύνθου, τόσο τις παραδοσιακές όσο και τις σύγχρονες. Μέσα από την έρευνα, την καταγραφή, αλλά και την ενημέρωση γύρω από όλες τις μορφές της πολιτιστικής δημιουργίας, γίνεται σαφές ότι στοχεύουν στην ανάδειξη του νησιού μας ως ενός πολύμορφου κέντρου πολιτισμού.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι πρόκειται για ρομαντικούς Δον Κιχώτες. Αν όμως έρθει κοντά τους και δει τις πρόβες τους ή ακόμα αν συζητήσει μαζί τους, τότε η φλόγα τους θα τον συνεπάρει. Όπως άλλωστε συνεπήρε και το Δημήτρη Μπάση, που δέχτηκε να τραγουδήσει μαζί τους, στην πρώτη τους δημόσια εμφάνιση στο υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο Ζακύνθου στις 22 Αυγούστου.
Εντυπωσιακός και ο τρόπος επιλογής του συγκεκριμένου σπουδαίου καλλιτέχνη, αφού ο Κώστας Μεϊντάνης ξεκίνησε κάνοντας ένα γκάλοπ ανάμεσα στα νέα παιδιά του εργαστηριού για το με ποιον τραγουδιστή θα ήθελαν να παίξουν(!).  Πώς λοιπόν θα μπορούσε και εκείνος να τους αντισταθεί; (Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τα έσοδα της παράστασης θα καλύψουν ελλείψεις σε εξοπλισμό της ορχήστρας).
Εμείς από τη μεριά μας δεν έχουμε παρά να τους ευχηθούμε καλή επιτυχία στο νέο ξεκίνημα, να είμαστε κοντά τους στις 22 Αυγούστου και γιατί όχι να τους βοηθήσουμε με όποιον τρόπο ο καθένας μας κρίνει στους υψηλούς στόχους τους.

 

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 25 / 5255 / 27.07.2016, που διανέμεται  με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".

Πέμπτη 14 Ιουλίου 2016

Η «φυγή» των Καλαρρυτινών στη Ζάκυνθο: μια ακόμα στενή-στενότατη σχέση, που γεφυρώνει την Ήπειρο με το Φιόρο του Λεβάντε.



Mε μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε στα Γιάννενα η  εκδήλωση η αφιερωμένη στα «100 χρόνια από την ίδρυση του Πατριωτικού Συνδέσμου Καλαρρυτών «Η ΠΙΝΔΟΣ», που είχε ως θέμα την «φυγή» των Καλαρρυτινών στη Ζάκυνθο, και οργανώθηκε στα Ιωάννινα, την  Τετάρτη 29 Ιουνίου 2016, στον Πολιτιστικό Πολυχώρο «Δημ. Χατζής» (Παλαιά Σφαγεία), από την  ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΗΠΕΙΡΟΥ, τον ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΚΑΛΑΡΡΥΤΩΝ «Η ΠΙΝΔΟΣ», το ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΟΛΩΜΟΥ & ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΖΑΚΥΝΘΙΩΝ και το ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ του ΔΗΜΟΥ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ. 


Στην εκδήλωση αυτή μίλησαν ο κ. Aπόστολος Κατσίκης, καθ. Παν/μίου Ιωαννίνων με θέμα Η «Καλαρρυτινή αργυροτεχνία» και οι περιώνυμοι τεχνίτες του ασημιού. Από την Πίνδο στη φιλόξενη Ζάκυνθο και στη Οικουμένη, και η Κατερίνα Δεμέτη, αρχαιολόγος-Διευθύντρια του Μουσείου Δ. Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, με θέμα: «Καλαρρυτινοί πρόσφυγες στη Ζάκυνθο τον 19ο αιώνα. Η συμβολή τους στην άνθιση της αργυροτεχνίας-αργυρογλυπτικής στο νησί». Την εκδήλωση χαιρέτισε η κ. Λιάνα Ζέρβα, Πρόεδρος του Πατριωτικού  Συνδέσμου Καλαρρυτών και συντόνισε ο κ. Αλέξανδρος Φαρμάκης, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου.
Η αργυρογλυπτική από τα πολύ παλιά χρόνια είχε παρουσιάσει μια ξεχωριστή άνθηση στο νησί. Ασημένια δισκοπότηρα, βατσέλια (δίσκοι), πουκάμισα εικόνων, πολυέλαιοι, κασελέτα, πολυκάντηλα,  επικαλύμματα Ευαγγελίων και Αποστόλων, θυμιατά, λειψανοθήκες, μανουάλια, αφιερώματα, αλλά και σερβίτσια, ποτήρια μαχαιροπήρουνα στόλιζαν τα παλάτια και τις πολυάριθμες εκκλησίες του[1].
Η Τέχνη της αργυρογλυπτικής έχει συνδεθεί κυρίως με τον ερχομό στο νησί των μεγάλων Καλαρρυτινών μαστόρων στα προεπαναστατικά χρόνια. Αλλά και πριν φτάσουν οι φημισμένοι αυτοί τεχνίτες, η αργυρογλυπτική παρουσίαζε μια ξεχωριστή άνθηση. Οι Καλαρρυτινοί της έδωσαν μεγαλύτερη διάσταση και έμαθαν τα πολύτιμα μυστικά της τέχνης τους στους ντόπιους.
Όπως γράφει ο Λεωνίδας Χ. Ζώης στο βιβλίο του «Αι εν Ζακύνθω Συντεχνίαι»[2], η τοπική Συντεχνία των Αργυροχρυσοχόων, στην οποία ανήκαν τότε και οι ωρολογοποιοί,  ιδρύθηκε στη Ζάκυνθο πριν το 1668. 8εκ.)
Κατά τα προεπαναστατικά χρόνια και σ’ όλη τη διάρκεια της εθνεγερσίας, κατέφυγαν στη Ζάκυνθο πολλές οικογένειες προσφύγων από την υπόδουλη Ελλάδα. Όπως σημειώνει ο Ντίνος Κονόμος, στη μελέτη του: «Ηπειρώτες στη Ζάκυνθο, εκδ. Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα 1964», οι καταδιωγμένοι πρόσφυγες έβρισκαν στο νησί αδελφική συμπαράσταση κι ευνοϊκούς όρους διαβιώσεως. Καταδιωγμένοι από τις επιθέσεις των Τούρκων του Ιμπραήμ Πρεμέτη, άφησαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους, έκρυψαν τους θησαυρούς τους κι έφυγαν από το χωριό και ύστερα από μια τρομερή πορεία ως το Μεσολόγγι, ζήτησαν από τον Άγγλο τοποτηρητή της Ζακύνθου και πήραν την άδεια να εγκατασταθούν στο νησί (15 Αυγούστου 1821).
Οι Ηπειρώτες άφησαν έντονη τη σφραγίδα τους στην οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ζωή της αλλοτινής Ζακύνθου. Αγνοί, εργατικοί, σεμνοί και πάντα στοχαστικοί, έφεραν στη Ζάκυνθο από την ονομαστή πατρίδα τους όχι μόνο τη θαυμαστή τέχνη της χρυσοχοΐας και της αργυρογλυπτικής, αλλά και το δραστήριο εμπορικό δαιμόνιο που άσκησε ευεργετικότατη επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα του νησιού[3].
Εμπορικά καταστήματα, εργοστάσια, γραφεία εισαγωγών και εξαγωγών, χρυσοχοΐα, παντοπωλεία, ήταν σκόρπια σε διάφορα σημεία της πόλης και ιδιαίτερα στον κεντρικό δρόμο της Πλατείας Ρούγας (οδός Αλ. Ρώμα), στη γραφική Στράτα Μαρίνα (οδός Κων/νου Λομβάρδου) και δίπλα στην Αγορά της Μέσα Μερίας. Ονομαστό ήταν για πολλά χρόνια το εμπορικό του Δάφνου, που συνήθιζε στο τέλος κάθε χρόνου να βγάζει πολυτελέστατα αγιοβασιλιάτικα παιγνίδια. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, παιδί, συγκινήθηκε τόσο μ’ έναν όμορφο καραγκιόζη της βιτρίνας του Δάφνου, που αργότερα έγραψε γι’ αυτόν ένα από τα καλύτερα διηγήματά του.
Τόση μάλιστα αναγνώριση είχαν στο νησί αυτοί οι έμποροι, που μια συγκεκριμένη γειτονιά ονομάστηκε από τους ντόπιους Καλαρύτικα, κ’ έτσι έμεινε γνωστή ως τα τελευταία προσεισμικά, δηλαδή τα πριν από τον καταστρεπτικό σεισμό του Αυγούστου του 1953, χρόνια.
Φημισμένοι τεχνίτες του χρυσαφιού και του ασημιού, όπως ο Αθανάσιος Τσιμούρης, ο Γεώργιος Διαμαντής Μπάφας, ο Χριστόδουλος Βαρσάμης ή Γκέρτζος, ο Ιωάννης Μπλούτσος, ο Κωνσταντίνος Στάθης και ο Γεώργιος Παπαστεφάνου, έρχονται από την Ήπειρο και ριζώνουν στη Ζάκυνθο, δημιουργώντας αξιοθαύμαστα έργα τέχνης που στολίζουν εκκλησιές και αρχοντικά της εποχής[4].



Από τα πιο ξεχωριστά δείγματα που διασώθηκαν από την μανία του σεισμού και της φωτιάς του Αυγούστου του 1953 είναι το Ευαγγέλιο από τον Άγιο Διονύσιο που φιλοτεχνήθηκε από τον Αθανάσιο Ν. Τζημούρη, το 1818. Τα σταχώματα του Τζημούρη, όλα ασημένια με επιχρυσωμένες παραστάσεις, επάνω σε αργυρό βάθος διακοσμημένο με σαβάτι, χαρακτηρίζονται από την αρμονική σύζευξη της βυζαντινής παράδοσης με στοιχεία της δυτικής τέχνης.
 
Ο άλλος μεγάλος αργυρογλύπτης είναι ο επίσης Καλαρρυτινός Διαμάντης Μπάφας. Το σπουδαιότερο αργυρόγλυπτο έργο του Μπάφα και ίσως ολόκληρης της ελληνικής αργυροχοϊκής τέχνης του 19ου αι. είναι η λάρνακα, της οποίας ολόκληρη η μπροστινή όψη γεμίζει με πολυπρόσωπη σύνθεση που παριστάνει την κοίμηση του Αγίου Διονυσίου[5].

Στις διαφάνειες που προβλήθηκαν παρουσιάστηκαν και περιγράφηκαν τα σημαντικότερα σωζόμενα έργα που υπάρχουν στη Ζάκυνθο των Καλαρρυτών μαστόρων του ασημιού. 
Μια αδελφοποίηση ανάμεσα στις δύο περιοχές θα μπορούσε να αναδείξει και άλλα κοινά στοιχεία τους και να βοηθήσει κατά πολύ την έρευνα.


Το παρόν δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 24, 17.7.2016, που διανέμεται με την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5245




[1] Διονύση Φλεμοτόμου, Ζακυνθινοί Τεχνίτες, εκδ. ΕΟΜΜΕΧ-Δήμου Ζακυνθίων 1991, σελ.11
[2] Λεωνίδας Χ. Ζώης στο βιβλίο του «Αι εν Ζακύνθω Συντεχνίαι» , εν Ζακύνθω 1893
[3] Ντίνου Κονόμου, Ηπειρώτες στη Ζάκυνθο, εκδ. Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα 1964.
[4] Πόπης Ζώρα, Δύο μεγάλοι μαστόροι του ασημιού, Αθανάσιος Τζημούρης – Γεώργιος Διαμάντης Μπάφας, έκδ. Εθνικός Οργανισμός Ελληνικής Χειροτεχνίας, 1972.
[5] Πόπης Ζώρα: Ελληνική Τέχνη, Λαϊκή Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών 1994.