Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2015

Συνέντευξη στη Μάγδα Γαζέα.


 Ένα κορίτσι γελαστό, σεμνό, απλό, προσηλωμένο σε υψηλούς στόχους, μια σημαντική αθλήτρια που με τις διακρίσεις της κάνει περήφανη όλη την ελληνική αθλητική οικογένεια, αλλά και το νησί μας, η Μάγδα Γαζέα, δέχτηκε με προθυμία να απαντήσει στις ερωτήσεις μας. Γιατί Πολιτισμός και Αθλητισμός, στο πρόσωπο της Μάγδας δίνουν τα χέρια. Δεν έχουμε λοιπόν παρά να την ευχαριστήσουμε δημόσια για την συγκίνηση που μας χαρίζει κάθε φορά που βλέπουμε την ελληνική σημαία να ανεβαίνει στο πιο ψηλό βάθρο και να διαβάσουμε τις απαντήσεις της στις ερωτήσεις μας.

Ερωτήσεις

1.    Στον 33ο κλασικό Μαραθώνιο της Αθήνας, που πραγματοποιήθηκε στις 9/11, στον οποίο συμμετείχαν 43.000 δρομείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, πήρες την τρίτη θέση (2:55.35),  με μόλις 3 λεπτά από την γιαπωνέζα Μινόρι Χαγιακούρι (2:52.06) και 1 λεπτό από την Ουρανία Ρεμπούλη (2:54:32), τη 12η συμμετοχή  σου στη διοργάνωση. Τι ένιωσες όταν τερμάτισες και τι νοιώθεις όταν περνάς ανάμεσα σε τόσο κόσμο που σε χειροκροτεί;


Απάντηση: Παρ’ όλο που ήταν η 12η συμμετοχή μου στον κλασικό Μαραθώνιο,  το δέος και η συγκίνηση που νοιώθω κάθε φορά, τερματίζοντας μέσα στον ιερό χώρο του  Kαλλιμάρμαρου, είναι απερίγραπτη. Είναι φοβερό συναίσθημα να τρέχεις 42,175 χλμ. και να ακούς το μικρό σου όνομα: «Πάμε Μάγδα». Γιατί μετά από τόσα χρόνια, ο κόσμος με ξέρει με το μικρό μου όνομα. Η δύναμη και το κουράγιο, που μου δίνουνε οι απλοί πολίτες, είναι για μένα βάλσαμο, σε αυτό το δύσκολο αγώνα.

2.     Κατάγεσαι από την Νύμφη του Βορρά, αλλά ζεις μόνιμα με την οικογένειά σου και εργάζεσαι, τα τελευταία 14 χρόνια, σε ένα Γυμνάσιο του Φιόρου του Λεβάντε, προπονούμενη στον κόλπο του Λαγανά, τη Λίμνη του Κεριού και στο Κάστρο της Ζακύνθου. Πόσο πιστεύεις ότι μας επηρεάζει ο τόπος που ζούμε στις δραστηριότητές μας και τι θα έλεγες για τη ζακυνθινή φύση και τον τρόπο που οι νεοζακύνθιοι της φερόμαστε, με την άναρχη τουριστική ανάπτυξη, τη ρύπανση από τα ημερόπλοια, την ηχορύπανση από τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης και την αδιαφορία στις φυσικές καλλονές του τόπου;

Απάντηση: Ένα κίνητρο για να ασχοληθώ με το Μαραθώνιο, ήταν και οι φυσικές ομορφιές  του  νησιού μας, να βλέπω δηλαδή όσο περισσότερα όμορφα τοπία έχει το νησί, διανύοντας όσο το δυνατόν περισσότερα χιλιόμετρα. Αφήνω λοιπόν πίσω τα αρνητικά του και προσπαθώ να βλέπω τα θετικά. Είναι ό,τι πιο όμορφο, μετά από μια προπόνηση 36 χιλιομέτρων, να αντικρίζεις το γαλάζιο του Ιονίου και το καταπράσινο του τοπίου της Ζακύνθου. Παρ’ όλα αυτά, με θλίψη βλέπω τα σκουπίδια και τα μπάζα γύρω μου ή σε κάποιες πρωινές προπονήσεις στο δρόμο του Λαγανά, τα πεταμένα μπουκάλια δεξιά και αριστερά στο δρόμο… Σε μια περσινή προπόνηση μάλιστα στον Αγαλά, τη μια μέρα το βουνό ήταν καταπράσινο και την επόμενη ακριβώς μέρα, στάχτες …

3.     Το βράδυ της προηγούμενης Παρασκευής (13/11), η παγκόσμια ομοσπονδία Στίβου, γνωστοποίησε την απόφασή της για προσωρινό αποκλεισμό της Ρωσίας από κάθε διεθνή διοργάνωση (μεταξύ των οποίων και τους Ολυμπιακούς Αγώνες), μετά την έκθεση της WADA, που έκανε λόγο για εκτεταμένο ντοπάρισμα των Ρώσων αθλητών στίβου. Ποια είναι η γνώμη σου για τη χρήση τέτοιων ουσιών στην αθλητική επίδοση των αθλητών και τι θα συμβούλευες τους νεαρούς αθλητές που σκέφτονται να ασχοληθούν με τον πρωταθλητισμό και πιέζονται ή «φλερτάρουν» οι ίδιοι με την ιδέα να καταφύγουν σε χημικά μέσα προκειμένου να αυξήσουν την επίδοσή τους;


Απάντηση: Είμαι κατηγορηματικά αντίθετη  στη χρήση αναβολικών ουσιών και πολλές φορές έχουμε γίνει  γραφικοί με το σύζυγό μου στο θέμα αυτό. Θεωρώ ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε στηριζόμενοι στις δικές μας δυνάμεις, αρκεί να πιστέψουμε σε αυτές και δεν χρειάζεται να κοροϊδεύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και τους αντιπάλους μας καταφεύγοντας σε τέτοια μέσα. Επιπλέον είναι πάρα πολύ βλαβερό για την υγεία μας και πιστεύω ότι οδηγούνται σε αυτή τη χρήση, άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, χωρίς ισχυρή προσωπικότητα και με πολύ αλαζονεία.


4.     Τι λες στους μικρούς μαθητές σου όταν σε βλέπουν να προετοιμάζεσαι για κάθε αθλητική αναμέτρηση και όταν επιστρέφεις με ένα ακόμα μετάλλιο στις αποσκευές σου; Πόσο πιστεύεις ότι τα υγιή πρότυπα επηρεάζουν τους νέους, ποια είναι η γνώμη σου για τα πρότυπα που τα ΜΜΕ σερβίρουν στα παιδιά μας και ποιοι αποτέλεσαν για σένα τα πρότυπά σου;

Απάντηση: Σε κάθε μάθημα τονίζω στους μαθητές μου ότι πρέπει να δουλεύουνε σκληρά σε ό,τι κάνουν και να εκμεταλλεύονται τα πιο δημιουργικά τους χρόνια που είναι  αυτά που ζουν τώρα και να μην αφήνουν το χρόνο να φεύγει εις βάρος τους, για να ανταμειφτούν αργότερα. Φέρνω παράδειγμα πάντα τον εαυτό μου, που στην ηλικία τους, σε μια μεγάλη πόλη, όπως είναι η Θεσ/κη και οι αποστάσεις είναι δύσκολες, κατάφερνα να χωρέσω στη μέρα μου, δύο προπονήσεις, σχολείο, αγγλικά, φροντιστήριο και να βγάζω 19,7. Δε μετανιώνω για τους κόπους, γιατί η ζωή μου το έχει ανταποδώσει στο μέγιστο. Σήμερα δυστυχώς τα πρότυπα που προβάλλονται είναι η εύκολη ζωή, το εύκολο χρήμα και γενικά μια ζωή χωρίς αξίες, στόχους, ήθος και αρχές. Για μένα πρότυπα αποτέλεσαν τα αδέρφια μου, που πάντα δούλευαν σκληρά για να αποδώσουν το μέγιστο σε ό,τι έκαναν, έτσι κι εγώ εκμεταλλεύτηκα το ταλέντο που μου χάρισε ο Θεός για να φτάσω στις αθλητικές επιτυχίες μου.

5.     «Νους υγιής εν σώματι υγιεί»: πόσο σημαντική θεωρείς την καλή φυσική κατάσταση στην ψυχική και πνευματική ισορροπία; Έχεις σκεφτεί ποτέ, ότι κάποια μέρα θα βαρεθείς να φορέσεις τα αθλητικά σου παπούτσια και να πας για προπόνηση;

Απάντηση: Το ρητό αυτό είναι αρχή μου. Βλέπω από τον εαυτό μου πόσο καλά αποδίδω στη διδασκαλία του μαθήματος φυσικής αγωγής, όταν πριν έχω κάνει την προπόνησή μου και νοιώθω σε μεγάλη ευεξία. Έχω καθαρό μυαλό και αισθάνομαι μια πληρότητα και στο σώμα και στο μυαλό μου. Είναι γνωστό άλλωστε ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις του εξωτερικού, επιβάλουν την άσκηση στο διάλειμμα των εργαζομένων γιατί με έρευνες που έχουν γίνει, έχουν διαπιστώσει ότι οι εργαζόμενοι, αποδίδουν πολύ καλύτερα στη συνέχεια. Γι’ αυτό δεν νομίζω να σταματήσω ποτέ να τρέχω. Το τρέξιμο είναι τρόπος ζωής  για μένα. Νομίζω ότι θα αρρωστήσω, αν δεν τρέξω. Μπορεί να σταματήσω κάποια στιγμή τον πρωταθλητισμό, αλλά ποτέ τον αθλητισμό.

6.     Ποια ήταν η πιο δύσκολη διαδρομή που έχεις κάνει  ποτέ σου και τι σκέφτεσαι όταν τρέχεις.

Απάντηση: Η πιο δύσκολη διαδρομή μαραθωνίου στον κόσμο είναι ο αυθεντικός Μαραθώνιος της Αθήνας, λόγω των 20 χλμ. ανηφόρας που περιέχει, ωστόσο η ιστορικότητα και η αξία του, είναι τόσο μεγάλες, που εξισορροπούν τη δυσκολία τους. Το μυαλό μου είναι συνέχεια στο ρυθμό του αγώνα, και παρ’ όλο που διαρκεί 3 ώρες δεν προλαβαίνω να σκεφτώ  τίποτ’ άλλο. Η προσήλωσή μου στο στόχο είναι τόσο μεγάλη που δεν μου επιτρέπει  παραπάνω σκέψη.


7.     Σε πόσους αγώνες έχεις συμμετάσχει στην καριέρα σου και πόσα μετάλλια έχεις αποκομίσει;
Απάντηση: Αν αναλογιστεί κανείς ότι αγωνίζομαι από 12 χρονών (26 χρόνια) με μέσο όρο 14 αγώνες τη χρονιά, καταλαβαίνει κανείς το νούμερο.  Μαραθώνιους δρόμους έχω κάνει 18, ενώ τα πανελλήνια μετάλλιά μου είναι 28 σε διάφορες αποστάσεις.

8.     Πόσο μας βοηθάει η οικογένειά μας στο κυνήγι των στόχων μας και τι θα έλεγες για τη συμβολή της δικής σου οικογένειας στη λαμπρή σου αθλητική πορεία;


Απάντηση: Η οικογένεια είναι ακρογωνιαίος λίθος σε όλη  την πορεία της ζωής μας, έτσι  και σε μένα. Ξεκινάω λοιπόν από τους γονείς μου, που συνέχεια με παρακινούσαν και με στήριζαν σε ό,τι έκανα, για να φτάσω στη δική μου οικογένεια, με το σύζυγό μου και προπονητή μου, βράχο πάντα δίπλα μου, να φροντίζει να είμαι εγώ πάντα έτοιμη, δυνατή και απερίσπαστη στους αγώνες.  Επίσης η ευρύτερη οικογένεια  του συζύγου μου, που ζει στη Ζάκυνθο, με βοηθάει πάντα στις δύσκολες προπονητικές περιόδους, αλλά και η μικρή μου κόρη, που σαν μεγάλος άνθρωπος, καταλαβαίνει την προσπάθεια, κάνει τεράστια υπομονή και μου δίνει δύναμη κάθε στιγμή της ζωής μου.

9.     Μάγδα, ποιος είναι ο επόμενος αθλητικός σου στόχος;

Απάντηση: Οι Ολυμπιακοί αγώνες του Ρίο, το 2016, αποτελούν μεγάλο κίνητρο για μένα, καθώς λείπει μία τέτοια εμπειρία από την αθλητική μου καριέρα.  Έχω συμμετάσχει δύο φορές σε παγκόσμιο πρωτάθλημα, μία σε πανευρωπαϊκό, τρεις σε μεσογειακούς, έξι φορές σε βαλκανικούς και σε πολλούς διεθνείς αγώνες δρόμου. Πιστεύω ότι οι Ολυμπιακοί του Ρίο, είναι μέσα στις δυνατότητες των ορίων μου και θα δουλέψω πολύ σκληρά, όπως κάνω πάντα, για να πετύχω το στόχο.
Ό,τι πιο συγκινητικό ετοίμασαν τα παιδάκια του Νηπιαγωγείου Λιθακιάς (υπεύθυνη η κ. Αγγελική Φουρνογεράκη) για το καλό κατευόδιο της Μάγδας στη μεγάλη αναμέτρηση του κλασικού Μαραθωνίου της Αθήνας!!!


Μάγδα, σαν γυναίκα, σαν Ζακυνθινή και σαν Ελληνίδα, εύχομαι μέσα από την καρδιά μου να πετύχεις το στόχο σου. Και σε ευχαριστώ θερμά για τη συνέντευξη που μου παραχώρησες!!!


Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 9 / 5092 / 18.11.2015, που διανέμεται με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ"


«Ένα αναπάντεχο δώρο του γραμματοκιβωτίου: η εικαστική γραφή της Τερέζας Κλάδη».


Ένας κατάλογος έργων της ελληνοϊταλίδας ζωγράφου και γλύπτριας Τερέζας Κλάδη: “TERESA CLADIS”, 2015,  που έφτασε στο γραμματοκιβώτιο, σε επιμέλεια Μαριάννας Καλαμαρά, κείμενα του κριτικού τέχνης Γιάννη Παπαφίγκου και φωτογραφίες και ελεύθερη απόδοση των επιστολών του Πλίνιου του Πρεσβύτερου προς τον Τάκιτο, δικές της, αποτέλεσε την αφορμή για ένα ταξίδι στο παρελθόν.
Δώδεκα χρόνια κιόλας πέρασαν από την παρουσίαση της έκθεσής της, στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών με τίτλο «Πομπηία 79μ.Χ-εικόνες καταστροφής», το 2003.
Τότε είχαμε σημειώσει ότι, διάλεξε σαν τόπο μελέτης της τέχνης της την Πομπηία, και το Ηράκλειο (Herculaneum) γιατί λόγω της τραγικής τους μοίρας, αποτέλεσαν κιβωτό για εκπληκτικά έργα τέχνης της Ρωμαϊκής και μέσα από αυτήν, της Κλασικής και της Ελληνιστικής Περιόδου, τα οποία διατηρήθηκαν χάρη στην απότομη επικάλυψή τους με στάχτη μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79μ.Χ. Και ήταν αξιοπρόσεχτη ιδιοτυπία η προσήλωση ενός νέου καλλιτέχνη σ’ ένα γεγονός ιστορικό.
Σήμερα με αφορμή τον κατάλογο των έργων της θα προσπαθήσουμε να  εξερευνήσουμε τη συνέχεια ανάμεσα στα έργα που είχε φιλοτεχνήσει τότε και σε αυτά που βλέπουμε εκτυπωμένα στην αξιόλογη έκδοση.
Παρ’ όλο που τη γνωριμία με την ίδια,  έχουμε κάνει σε παλιότερες εκθέσεις που ο «Πλατύφορος» είχε πραγματοποιήσει στη Ζάκυνθο, αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι, η Τερέζα Κλάδη (Teresa Cladis) γεννήθηκε το 1977 στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Κατά το διάστημα των σπουδών της εργάστηκε στα εργαστήρια κεραμικής, μαρμαρογλυπτικής, χαρακτικής και αγιογραφίας. Μετά την αποφοίτησή της, το 2001, φοίτησε για δύο χρόνια στη Σχολή Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του ΤΕΙ Αθήνας και συμμετείχε στη συντήρηση ευρημάτων στις αρχαιολογικές ανασκαφές Αρεόπολης Μάνης (Ιούλιος 2002).
Έχει στο ενεργητικό της ατομικές εκθέσεις στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, στο Πνευματικό Κέντρο «Μαρούλια» του Δήμου Μύρινας Λήμνου και στις Πολιτιστικές Εκδηλώσεις του Δήμου Βόλου.
 Έργα της φιλοξενήθηκαν και σε ομαδικές εκθέσεις, όπως στην Α΄Biennale φοιτητών της Α.Σ.Κ.Τ. στην Κρήτη, σε έκθεση του Universita degli Studi di Napoli- Federico II στην Ιταλία, στις εκθέσεις της Εταιρείας «Πλατύφορος» στη Ζάκυνθο και στο Rendez-vous des Arts στο Πρώην Ανατολικό Αεροδρόμιο Ελληνικού.
Από το 2003 είναι διορισμένη στη δημόσια εκπαίδευση, διδάσκοντας ζωγραφική, σχέδιο και ιστορία τέχνης σε σχολεία της Λήμνου, Πιερίας, Σκιάθου, Σαλαμίνας και Αθήνας και είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος από το 2001.

«Ομίχλη στάχτης», Κάρβουνο, λάδι, στάχτη σε καμβά (πεντάπτυχο 400×180)
Στα έργα που βλέπουμε στο λεύκωμα διαπιστώνουμε ότι εξακολουθεί να συγκινείται από τις ίδιες εικόνες καταστροφής, που αποτύπωσε, όταν το 2000 ξεκίνησε έρευνα στους χώρους ανασκαφών της Πομπηίας και τα εξέφρασε στην πρώτη της έκθεση, το 2003.
Μέσα σ’ αυτά  είδε την ανθρώπινη μοίρα που λυγίζει μέσα από τις φυσικές καταστροφές. Τα τοποθετεί – ειδικά τα γλυπτά, στην φυσική τους διάσταση, και αναπαριστώντας τα,  βάζει και το δικό της έργο στην ίδια επισφαλή θέση, καθώς ο χρόνος, όλα τα διαλύει και όλα τα σκεπάζει με τη σκόνη του.
Στα έργα του καταλόγου που ξεφυλλίζουμε, παρατηρούμε ότι εξακολουθεί να αφιερώνεται με λατρεία στο πληγωμένο παρελθόν, αναδεικνύοντας μορφές που θα μπορούσαν ν’ αποτελέσουν σύμβολα κάθε τραγικής ανθρώπινης μοίρας, που έχει πληγεί από μια φυσική καταστροφή.
Βρέφος, Κάρβουνο, σέπια σε καμβά (80×49)
Τα γλυπτά της, νεκρές μορφές σε τερακότα, αποτελούν μικρογραφίες των γύψινων εκμαγείων της Πομπηίας που φτιάχτηκαν όταν οι ειδικοί παροχέτευσαν υγρό γύψο στο κενό που άφησε το λειωμένο ανθρώπινο σώμα και στη θέση του έμεινε το εξωτερικό στρώμα της λάβας.
Με οποιαδήποτε οπτική και αν δούμε τα έργα της: του αρχαιολόγου, του ζωγράφου, του φιλότεχνου, φτάνουμε στο ίδιο συμπέρασμα: τα έργα της είναι δουλεμένα με εξαιρετική ποιότητα, δύναμη στο σχέδιο και στη φόρμα.
Αξίζει όμως να κάνουμε και μια ακόμα παρατήρηση.
Η Τερέζα προέρχεται από μια γενιά που δε γνώρισε τους σεισμούς του ΄53, άκουσε όμως από τις διηγήσεις της νόνας της και του πατέρα της για τη μεγάλη καταστροφή. Έφερνε έτσι μέσα της, στα γονίδιά της θα μπορούσαμε να πούμε, τις εικόνες της καταστροφής του Αυγούστου του 1953. Γονιμοποιημένη η φαντασία της από την παράδοση της Ιταλίδας μητέρας της, προχώρησε στο ν’ ανοίξει διέξοδο στην καλλιτεχνική φλέβα.
Σήμερα στη Ζάκυνθο του 2015, τα προβλήματα εξακολουθούν να είναι μεγάλα και δισεπίλυτα.
Τίποτα όμως πιο ελπιδοφόρο για το αύριο, από τη δημιουργική ενασχόληση με το παρελθόν, νέων καλλιτεχνών. Και τίποτα πιο ενθαρρυντικό για την ελληνική, την ζακυνθινή και την ιταλική καταγωγή της Τερέζας Κάδη, από το να βλέπουμε τη νέα καλλιτεχνική της παραγωγή, έστω και μέσα από ένα λεύκωμα, που βγαίνει από ένα γραμματοκιβώτιο….
       
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 9 / 5092 / 18.11.2015, που διανέμεται με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ"



Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 2015

Συνέντευξη της Κλαίρης Σκανδάμη.




Η Κλαίρη Σκανδάμη, είναι μία Ζακυνθινιά που ζει στη Βαρκελώνη. Πέρασε τα σχολικά της χρόνια σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας λόγω της δουλειάς του πατέρα της και όλα τα καλοκαίρια ανελλιπώς και κάθε γιορτή και σχόλη στη Ζάκυνθο. Σπούδασε Ιστορία – Αρχαιολογία στο Παν/μιο Αθηνών και αργότερα, με υποτροφία του ιταλικού κράτους μελέτησε στη Ρώμη Μεσαιωνική Ιστορία, και ειδικότερα τις σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης, τον ύστερο Μεσαίωνα, κάνοντας έρευνα στα αρχεία του Βατικανού και της Φλωρεντίας. Εργάστηκε για ένα διάστημα στο Μουσείο Μπενάκη και από το 1991 διδάσκει νέα ελληνικά στη Βαρκελώνη στην Κρατική Σχολή Ξένων Γλωσσών. Έχει μεταφράσει από τα ισπανικά και τα καταλανικά, βιβλία κυρίως τέχνης και ιστορίας  και προσπαθεί, από τη θέση της στη Σχολή, να υποστηρίζει και να προωθεί, στα μέτρα των δυνατοτήτων της,  εκδηλώσεις, συναυλίες ή ό,τι άλλο σχετίζεται με την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό.


Ερωτήσεις:

1η: Κλαίρη, ο χάρτης της ιδανικής για σένα Ελλάδας, που με τόση αγάπη και διάθεση, ιχνογραφείς για τους σπουδαστές σου, πόσο έχει επηρεαστεί στην σύνθεσή του από την ιδιαίτερη πατρίδα σου, τη Ζάκυνθο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο ιδανικός μου χάρτης, ο χάρτης της ψυχής μου έχει ένα κέντρο φυσικά, τη Ζάκυνθο, ο ομφαλός της γης μου είναι εκεί. Ένας τόπος, όμως, και ιδιαίτερα η Ζάκυνθος, είναι η συνιστώσα πολλών και διαφορετικών πραγμάτων που το καθένα με τη σειρά του κι όλα μαζί με έχουν σημαδέψει σαν άνθρωπο και οδηγούν τα βήματά μου, χαράζουν το δρόμο της δασκάλας. Η φύση του νησιού, οι ποιητές του –για σκέψου! δεν είναι και λίγο!– η ιστορία του, η τέχνη, στριφογυρίζουν στο μυαλό μου. Τρέμω μάλιστα καμιά φορά μη μ' έχουν εντελώς αιχμαλωτίσει και βλέπω θολά τον υπόλοιπο κόσμο, ησυχάζω όμως μετά ξέροντας πως η Ζάκυνθος, αυτό που είναι πραγματικά αλλά και σαν ιδέα, φωτίζει σαν φάρος τον χάρτη που μοιράζομαι με τους σπουδαστές μου κι αντανακλάται πολλαπλά επάνω του.  Τα καλά μα και τα κακώς κείμενα του νησιού μας, καθώς προβάλλονται στον ευρύτερο χάρτη αποτελούν έναυσμα για ένα σχόλιο, μια συζήτηση. 
Ο Σολωμός, ζακύνθιος, δικός αλλά και πανελλήνιος, πάντα μου ψιθυρίζει κάτι, από το πιο απλό ως και το πιο υψηλό. Να! προχτές, διδάσκοντας τα παραθετικά των επιθέτων, ήρθε στ' αυτιά μου, υπό μορφή καντάδας κιόλας, και τους το μετέφερα εκείνο το λευκότατα πανιά. Κι άλλοτε, κατά το Πάσχα εκείνος θα μας μεταφέρει πάλι στο Μεσολόγγι, θα μας παρασύρει «Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ΄ έφθασε μ΄ ασπούδα, / έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα / που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο·». Μαζί με αυτά κι εκείνα που σεφερικά μας πληγώνουν: η άναρχη, ανόητη  τουριστική εκμετάλλευση του τόπου, η έκπτωση των ηθών με όλα τα συμπαρομαρτούντα σκιαγραφούν το πρόσωπο της παγκόσμιας πλέον λέξης «κρίση» και μας δίνουν την ευκαιρία -να προσπαθήσουμε τουλάχιστον- να ερμηνεύσουμε μέσα στην τάξη, και όχι μόνο ετυμολογικά, τις πολλαπλές πτυχές της.

2η: Το 2011, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Ernest Marcos Hierro, καθηγητή Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, «Αλμογοβάροι», σε μετάφραση δική σου, που αναφέρεται στους γενναίους μισθοφόρους πολεμιστές, που από τον 13ο αι, με αρχηγούς Καταλανούς και Αραγωνέζους, αρχίζουν να κάνουν επιδρομές στα μουσουλμανικά εδάφη της Ισπανίας για την ανάκτησή τους από τους χριστιανούς βασιλείς και αργότερα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο βυζαντινό Αυτοκράτορα, με αρχηγό τους τον Ροζέ ντε Φλορ. Θα ήθελα τη γνώμη σου αναφορικά με τη σημασία της ανάγνωσης ιστορικών μυθιστορημάτων και ιστορικών μελετών, για την ιστορική αυτοσυνειδησία των ανθρώπων της εποχής μας, η οποία μόνο μέσα από την προσεκτική εξέταση στο μικροσκόπιο μακρινών εποχών, που ταλανίστηκαν από αντίστοιχα με τα δικά μας ιστορικά προβλήματα, μπορεί να αποκτηθεί.


 ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Να διευκρινίσω ότι το βιβλίο  αυτό είναι μια ιστορική μελέτη γραμμένη από έναν έγκριτο βυζαντινολόγο, που χρησιμοποιεί όμως λόγο ρέοντα και απλό για να ερμηνεύσει καταστάσεις αντικειμενικά περίπλοκες και ξετυλίγει την ιστορία των μισθοφόρων τόσο παραστατικά  που σε πολλά σημεία γίνεται σχεδόν μυθιστορηματική. Εκείνο όμως που καθιστά το βιβλίο μοναδικό είναι ότι ο συγγραφέας αντιπαραβάλλει δυο πηγές: τις βυζαντινές με τις καταλανικές, δυο ματιές, αντικρουόμενες πολλές φορές, πάνω στα ίδια γεγονότα που ανιστορούνται από σύγχρονούς τους αυτόπτες μάρτυρες. Είναι συναρπαστικός αυτός ο σιωπηλός διάλογος 700 χρόνια αργότερα, αυτή η διαμάχη μέσα στις σελίδες ενός σημερινού βιβλίου με μόνο κριτή τον αναγνώστη. Όσον αφορά τώρα τα ιστορικά μυθιστορήματα, πρέπει πρώτα να ομολογήσω ότι από πολύ μικρή είχα μπει γοητευμένη στον κόσμο τους. Δεν πρόκειται άλλωστε για κάτι νεοφανές όπως ίσως μας κάνει να πιστεύουμε η πληθώρα των βιβλίων που εκδίδονται σήμερα. Από το χέρι μάς είχε πάρει τότε η Πηνελόπη Δέλτα να μας μπάσει κρυφά στα Μυστικά του Βάλτου κι ο Άγγελος Τερζάκης να μας φέρει με την Ιζαμπώ του κατά τα μέρη της φράγκικης  Πελοποννήσου και ο δικός μας, βέβαια, αγαπημένος Διονύσης Ρώμας να μας ταξιδέψει με τον Σοπρακόμιτό του οδηγό σε Περίπλου μαγικό σε όλα τα πελάγη της ζακυνθινής ιστορίας. Διαβάζοντας όμως τα ιστορικά μυθιστορήματα και καθώς μας έχει συνεπάρει η πλοκή κι ο συγγραφέας με το λογοτεχνικό του ταλέντο μας έχει μεταφέρει σε μακρινές εποχές και μοιάζει να συμπάσχουμε με τους ήρωές του, τα πλάσματα της φαντασίας του ξεχνάμε καμιά φορά πως εδώ υπάρχουν πράγματα ωραιοποιημένα, κοινωνικές ανισότητες, αδικίες και βία που έχουν παραληφθεί ή εσκεμμένα μεγαλοποιηθεί. Η ομορφιά του λόγου, σαν τη μουσική, τις σιωπές και τα χρώματα που καλύπτουν τις σπαρακτικές πολεμικές σκηνές στην ταινία Ραν του Κουροσάβα, κρύβει συχνά ανακρίβειες που το μυθιστόρημα εξ ορισμού επιτρέπει. Η ιστορία όμως είναι αυστηρή, αναζητά την αλήθεια, αν υπάρχει. Αν θέλουμε να μάθουμε και να αντλήσουμε διδάγματα για το σημερινό μας βίο και τα πάθη, οφείλουμε να σκύψουμε με σεβασμό σε μελέτες ιστορικές, σε επιστημονικά συγγράμματα ξέροντας πως τα συμπεράσματα μπορεί να είναι υποκειμενικά στηρίζονται όμως σε έρευνα και μόχθο κάποιων ειδικών.

3η: Ο Φώτης Κόντογλου, σε δημοσίευμα που πρωτοκυκλοφόρησε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, στις 2 Σεπτεμβρίου 1990, με τίτλο: «Περί Θεοτοκόπουλου. Σκέψεις και παρατηρήσεις», το οποίο επιμελήθηκε ο καθηγητής Νίκος Ζίας για το Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο « Ο Γκρέκο και οι Έλληνες»,  για τα 450 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ζωγράφου, έγραφε: «Αν σηκωνότανε από τον τάφο ο Θεοτοκόπουλος, θα’ δινε αλύπητο ξύλο στους πιο πολλούς από τους υμνητές του, όπως ο Χριστός στους δικούς του οπαδούς.…Ο Θεοτοκόπουλος που νομίζεται επαναστάτης είναι βουτηγμένος μέσα στην παράδοση. Κι όχι σε μια «παράδοση», αλλά σε τρεις, την βυζαντινή, την ιταλική και την ισπανική. Είναι παράξενο πώς τα πνεύματα τα πλέον δημιουργικά, υποτάζονται στην παράδοση και δουλεύουνε  μέσα στα μέτρα της, ενώ όσοι καυχιόνται για ελευθερίες και για απόλυτα, δεν κάνουνε παρά κοινά πράγματα. Στη λογοτεχνία μας ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Χριστόπουλος, ο Βηλαράς (ο Κρυστάλλης), ο Παπαδιαμάντης, ο Καβάφης είναι υποταγμένοι στην παράδοση και φτιάξανε έργα δημιουργικά..». Από την εμπειρία σου της μετάφρασης του σπουδαίου έργου του Ισπανού ιστορικού της τέχνης Jose Gudiol, Ελ Γκρέκο, (έκδ. Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, 1990), αλλά κυρίως από την εκπαιδευτική σου εμπειρία, ως καθηγήτρια στο Τμήμα των Νέων Ελληνικών της Κρατικής Σχολής Ξένων Γλωσσών της Βαρκελώνης, πόσο θεωρείς σημαντική την επίδραση της παράδοσης στην σκέψη και τη δημιουργία φωτισμένων πνευμάτων, όπως ο Θεοτοκόπουλος, ο Σολωμός και ο Κάλβος; 

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μου επιτρέπεται να διαφωνήσω ταπεινά με την έκφραση του Φ.Κόντογλου υποταγμένοι στην παράδοση; Μπορούν οι μεγαλοφυΐες να υποταχθούν σε οτιδήποτε; Πατούν ίσως στην παράδοση·  τα νάματα μιας συσσωρευμένης για αιώνες σοφίας στα γράμματα και τις τέχνες ποτίζουν τον εύφορο νου των εξαιρετικών αυτών δημιουργών.  Πώς ν΄αρνηθούμε τη σκιά του Ερωτόκριτου στον "Κρητικό":  γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου· / που έτρεμαν και δε μ᾿ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου, πώς να παραβλέψουμε τα ίχνη της βυζαντινής τέχνης στην "Ταφή του κόμητος Οργκάθ" ; Η μεγαλοσύνη όμως του Σολωμού ή του Θεοτοκόπουλου κρύβεται αλλού, την ώρα που σπάνε τα κοινά μέτρα, την ώρα του βάσανου και της μοναξιάς, στα αλλεπάλληλα Σχεδιάσματα, στις συσπασμένες, φλογώδεις μορφές, καθώς τους εκτινάσσει η τέχνη τους σε άλλες σφαίρες, εκεί που Άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιος τον εαυτό του, φως μυστικό στον ουρανό της "Άποψης του Τολέδου".

4η: Ελλάδα – Ισπανία, Ζάκυνθος –Βαρκελώνη: Πόσο εύκολη είναι η γεφύρωση από την μία χώρα στην άλλη, από την μία πατρίδα στην άλλη και ποια είναι τα οφέλη του να ζεις στην μία, αλλά να εκπαιδεύεις, να χτίζεις για την άλλη. 

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μα δεν πασχίζω να γεφυρώσω γιατί έχω ήδη για γέφυρα την ίδια μου τη δουλειά· χάρη σε αυτή ποτέ δεν ένιωσα αποκομμένη. Ένιωθα πάντα σαν ένας κουβαλητής που φορτωμένος ταξίδευε πάνω σ' ένα νοητό τόξο από τη μιαν άκρη της Μεσογείου στην άλλη. Κι είχα το ζεμπίλι μου γεμάτο λέξεις και φράσεις και ιστορίες, κείμενα και τραγούδια που έφερνα εδώ στη Βαρκελώνη. Απίθωνα την πραμάτεια μου επάνω στα θρανία να πάρει ο καθένας απ' τους μαθητές μου ό,τι τραβούσε η καρδιά και το μυαλό μπορούσε. Κι όταν άδειαζε το σακούλι επέστρεφα, καθημερινά, με τις αναγνώσεις μου παλιότερα και το ραδιόφωνο στα βραχέα κύματα, και τώρα, με όλα τα θαυμαστά μέσα που η τεχνολογική πρόοδος έφερε, αλλά και την καρδιά μου πάντα, επέστρεφα για να ξαναφορτώσω πατώντας στη νοητή γέφυρά μου. Η γέφυρα, βέβαια, ορίζει από τη φύση της μια σχέση αμφίδρομη αφού κι οι δέκτες γυρίζουν πίσω για να βρουν την πηγή, να γνωρίσουν από κοντά τον τόπο τον δικό μας και τους ανθρώπους του, να μείνουν ίσως εκεί, να δουλέψουν ή να περιπλανηθούν, να διασκεδάσουν, να μάθουν. Κι αυτή είναι η δική μου ανταμοιβή, αυτό είναι το όφελός μου και η επιβράβευσή μου, αν θέλεις, να βλέπω πως η δική μου χώρα γίνεται για κάποιους άλλους που εγώ δίδαξα η ιδανική πατρίδα.

5η: Κλαίρη μου, ο Θερβάντες, που ο Δον Κιχώτης του αποτελεί σύμβολο του αιώνια ρομαντικού, που δε διστάζει να τα βάλει με φανταστικά τέρατα για την αγαπημένη του, τραυματίστηκε στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (7-10-1571), αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι φαντασία και δράση δεν είναι ασύμβατες. Εσύ σε ποιους φανταστικούς ήρωες είχες συστήσει στα παιδιά σου στα βιβλία που τους διάβαζες και με τι κριτήριο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Στα κορίτσια μου διάβαζα βιβλία ελληνικά, για να ακούν τη μητρική τους γλώσσα –που γι' αυτά, γεννημένα και μεγαλωμένα σε άλλο τόπο σήμαινε κυριολεκτικά μόνο αυτό, τη γλώσσα της μητέρας- κι άλλα βιβλία από τόπους μακρινούς, εικονογραφημένα παραδοσιακά παραμύθια, γραμμένα σε γλώσσες που ούτε εγώ πολλές φορές δεν ήξερα. Διάβαζα -ή έκανα πως διάβαζα- πάντα ελληνικά είτε μεταφράζοντας είτε ερμηνεύοντας τις εικόνες. Συχνά ήταν παιδιά οι ήρωες των παραμυθιών, να ΄ναι στα μέτρα των παιδιών μου, αδύναμα παιδιά κάποτε που έπρεπε να  φέρουν εις πέρας μια δύσκολη αποστολή έχοντας μαζί τους βοηθό ένα ζώο, την ευχή μιας μάνας, τη σοφή συμβουλή ενός γέρου.  Αντιμετώπιζαν αδικίες, εμπόδια, τέρατα, σκοτεινά δάση, τεράστια κύματα μα έβγαιναν στο τέλος νικητές. Ένας μικρούλης γιαπωνέζος, ο κινέζος γιος μιας φτωχής χήρας, η ινδιάνα από τη βόρειο-δυτική ακτή της Αμερικής, Το άγαλμα που κρύωνε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Θα θυμούνται άραγε τα ονόματά τους; Ίσως να τα ΄χουν ξεχάσει, μα μένει, ελπίζω, η αίσθηση ότι οι ήρωες πάλευαν για κάτι δίκαιο, και ηθικά και συναισθηματικά πολύτιμο, για μιαν αξία πανανθρώπινη πέρα από φυλές και χώρες.  Και πλάι σε αυτούς τους ανώνυμους, τους διάβαζα μικρές ιστορίες σαν παραμύθια απ' τη ζωή κάποιων καλλιτεχνών: ήρωες κι αυτοί γιατί δημιουργώντας μπόρεσαν ν΄ αγγίξουν  κάτι πέρα από τα επίγεια, κάτι θεϊκό. Θυμάμαι ένα βιβλιαράκι  για τις επινοήσεις του αριστερόχειρα, πολυμήχανου Λεονάρντο ντα Βίντσι κι ένα άλλο για τον Βελάσκεθ, που ζωγραφίζοντας τις ισπανίδες πριγκιποπούλες στα στενά όρια των βασιλικών διαμερισμάτων, κατάφερε να μας ανοίξει ένα παράθυρο προς την ψυχή μας και τον ουρανό ταυτόχρονα.

6η: Ποιος θεωρείς ότι είναι ο άνθρωπος που σε επηρέασε για να ακολουθήσεις τον συγκεκριμένο επιστημονικό –επαγγελματικό κλάδο;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ίσως δεν πρόκειται για έναν μόνο άνθρωπο παρά για κάποιους ανθρώπους μάλλον με τις αρετές και τα διδάγματά τους και κάποια πράγματα: η φιλομάθεια του πατέρα μου, η επιστημοσύνη της νόνας μου κι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Βιβλία γύρω γύρω, παλιά βιβλία σε τόσες γλώσσες, βιβλία κάποιων προγόνων επιφανών που τα παράγγειλαν, τα αγόρασαν, τα ξεφύλλισαν, τα διάβασαν, αυτά που για τον Διονύσιο Σολωμό μετέφρασε ο Νικόλαος Λούντζης. Ο ποιητής πάντα εκεί να μας κοιτάζει αυστηρά από τον τοίχο του σαλονιού, μέρος κι αυτός της καθημερινότητάς μας σαν τις ιστορίες για τον άλλο μπιζνόνο, πιο προσιτό εκείνον, πιο κοντινό, εξίσου θρυλικό όμως και περιφανή, τον Λεωνίδα Ζώη, τον ιστορικό και αρχειοδίφη. Όλα αυτά με έσπρωχναν από παιδί, τελεολογικά θαρρείς, στα μονοπάτια της ιστορίας και αρχαιολογίας που σπούδασα και μ' έφεραν τελικά στο χώρο της  διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού με τα οποία ασχολούμαι επαγγελματικά τώρα. Κι η ίδια η Ζάκυνθος άλλωστε, όπως στέκεται μετέωρη στη μια άκρη του μεσογειακού τόξου, ευάλωτη στις κινήσεις των τεκτονικών πλακών, μου έδειξε από νωρίς το εύθραυστο της ύπαρξης, το ότι όλα κυλούν κι αλλάζουν, καταποντίζονται ίσως για να ξαναγεννηθούν, το ηρακλείτειο τα πάντα ρει, την ιστορία εν τέλει.

7η: Τι σχεδιάζεις αυτή την εποχή;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Έχω πολλά σχέδια στο μυαλό μου αυτή την εποχή μια και το επόμενο ακαδημαϊκό έτος 2016-17 το τμήμα μας, το τμήμα Νέων Ελληνικών, συμπληρώνει 30 χρόνια ζωής και συνεχούς δράσης. Προγραμματίζουμε συνέδριο για τη γλώσσα και τη διδασκαλία της, συναυλίες, ημέρες κινηματογράφου, διαλέξεις. Για τους επόμενους μήνες δε μια σύνθετη εκδήλωση για τον Ζορμπά του Ν. Καζαντζάκη επ' ευκαιρία της πρόσφατης κυκλοφορίας μιας νέας μετάφρασης του βιβλίου στα ισπανικά και πιθανώς μια εκ νέου συνεργασία με το θεατρικό εργαστήρι του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΘΕΠΑΚ) για την παρουσίαση αυτή τη φορά της παράστασης «Νερά της Κύπρου, της Συρίας και της Αιγύπτου, σπουδή στον "θεατρικό" Καβάφη», όπως την έχει επιμεληθεί και σκηνοθετήσει ο καθηγητής και ποιητής, και εδώ και πολλά χρόνια φίλος και στύλος του τμήματός μας, Μιχάλης Πιερής.

 8η. Ποια είναι η επόμενη επίσκεψή σου στην Ελλάδα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τα τελευταία χρόνια μου δίδαξαν πικρό μάθημα πατριδογνωσίας: πως το κέντρο μου, που λέγαμε στην αρχή, όπως το έχω εγώ κλεισμένο μέσα στα μάτια της ψυχής μου, οι γαλαζωπές κορυφογραμμές του Βραχίωνά μου, οι πλαγιές με τις ελιές, τα πεύκα του Κάστρου κι ο Σκοπός στο βάθος να κατοπτεύει ακοίμητος την αρχαία αμπελοφυτεμένη θάλασσα του Κάμπου μας, είναι ένα κέλυφος που ράγιζε σιγά σιγά καθώς οι αγαπημένοι φεύγουν, και δεν είναι στο πλευρό μου. Ας ευχηθούμε όμως να είμαστε όλοι καλά, κι αυτά που μένουν κι αυτοί που μένουν να με τραβούν από την ξενιτεία μου κοντά τους ίνα πληρωθεί το ρηθέν "τα καλοκαίρια ανελλιπώς στη Ζάκυνθο". 



 Σε ευχαριστώ!



Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 8 / 5083 / 4.11.2015, που διανέμεται με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ"

Το εξώφυλλο του "Τέχνης Λόγια 8" κοσμεί το έργο της Ελένης Γούναρη "Απώλειες".