Πέμπτη 16 Ιουλίου 2015

«Ο Ρώμας του Ζουργού ή το Μυθιστόρημα μέσα στο Μυθιστόρημα».


Για το τελευταίο βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού «Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμονσίνο», το οποίο κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2014 (εκδόσεις Πατάκη), έχουν γραφτεί πολλά.
Εκείνο ίσως που δεν έχει επισημανθεί, είναι η παρουσία μέσα σ’ αυτό, σε ξεχωριστό, ομώνυμο μάλιστα κεφάλαιο, του βασικού μυθιστορηματικού χαρακτήρα Βαρτάγγελου Νταβιτσέντσα, από τον «Θρήνο της Κάντιας», του «δικού» μας Διονύση Ρώμα. Ένας άλλος συσχετισμός είναι η αναφορά του στον ανατόμο Ανδρέα Βεζάλ, τον οποίο διαλέγει για να ξεκινήσει την ιστόρησή του και ο οποίος, όπως είναι γνωστό  πέθανε κατά τη διάρκεια της επιστροφής του από ένα ταξίδι στους Άγιους Τόπους και θάφτηκε συμπτωματικά στο νησί μας.
Σε κάποια λοιπόν από τις «Σκηνές» του πολυτάραχου βίου του γιατρού Ματίας, ο οποίος στη διαδρομή της ζωής του διασχίζει χαρτογραφώντας ολόκληρη την Ευρώπη του 17ου αιώνα, και μέσα στις 785 σελίδες του βιβλίου του, με τους 122 χαρακτήρες (υπαρκτούς και φανταστικούς), φτάνει και στο Τζάντε, για να προσκυνήσει ο σιορ Παναγιώτης, θετός πατέρας του Ματίας, στα χώματα των γονιών του και ν’ ανάψει κερί στον άγιο.
Διαβάζουμε λοιπόν στη σελ. 426, την εξομολόγησή του: «…Θέλω να πάμε μαζί στο Τζάντε, για να πεθάνω εκεί, να με παραχώσουνε στο χώμα που μοσκοβολάει κι όχι εδώ στη γλίτσα της λιμνοθάλασσας», αναφερόμενος στη Βενετία.
Και πιο κάτω στη σελ. 439, ο Ζουργός δίνει τα διαπιστευτήρια των φανταστικών ηρώων του Ρώμα, που παίρνουν στο βιβλίο του σάρκα και οστά: « …Πρωτότοκος της φαμίλιας είναι ο Βαρτάγγελος Νταβιτσέντσα. Ο δεύτερος στη σειρά είναι ο Κέκος, που πολεμάει τούτην την ώρα στον Χάνδακα. Ο Μουτσέτος, ο πιο μικρός, είναι χαμένος εδώ και χρόνια, δεν κατάλαβα πού. Έχουν και δυο αδερφάδες, την Ορσέτα, που ΄γινε καλόγρια κι έφυγε απ’ το σπίτι, και την Μπιάνκα. …».
Αλλά εκείνο που κατά τη γνώμη μου παίρνει ακόμα μεγαλύτερη συνάφεια με το δικό μας Κόντε των ζακυνθινών γραμμάτων, είναι η περιγραφή του αρχοντικού τους, στη σελ.474, καθώς ο Ζουργός καταφέρνει να αποδώσει το στοιχειωμένο πνεύμα του αρχοντολογιού που κατοικεί μέσα στο αρχοντικό, το οποίο σαν κέλυφος περιβάλλει έναν κόσμο που χάνεται.
Γράφει χαρακτηριστικά: «Θλίψη. Μπαινοβγαίνω σ’ ένα αρχοντικό όπου οι ψίθυροι υπερτερούν κατά πολύ απ’ τους κοριούς και βασιλεύουν. Οίκος των Νταβιτσέντσα –εγώ το λέω ο αφαλός της κόλασης. Ένας πρωτότοκος δίδυμος του σατανά, ένας δευτερότοκος αιχμάλωτος της αυλαίας του θεάτρου και του ονείρου, που φυτρώνει σαν το πούσι στη σκηνή. Από γυναίκες βάλε τη μεγάλη αδερφή, που έγινε ηγουμένη για να γλιτώσει., αλλά παρ’ όλα αυτά εποπτεύει τα πάντα απ’ το μοναστήρι, και μια μικρότερη, που θα ‘ ταν άνοιξη αν δεν είχε κι ο δικός της χρόνος παγώσει κι εκείνη ξεμείνει τελικά σαν το κρύσταλλο του χειμώνα. Πρόσθεσε σ’ αυτούς δούλους, σέμπρους, ρουφιάνους, μπράβους, τοκογλύφους, να μπαινοβγαίνουν όλοι σε μια κωμωδία αγέλαστη που σου πλακώνει το στήθος».
Κάλλιστα θα μπορούσαμε να βρούμε ομοιότητες και με το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη: «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους» [1] και το αρχοντικό του κόντε Αλέξανδρου Οφιομάχου Φιλάρετου: «Στους τοίχους εδώ κ’ εκεί εκρεμόνταν οι οικογενειακές τους εικόνες, μαυρισμένες από την πολυκαιρία κι από την υγρασία, μέσα σε μαύρες ή σε χρυσωμένες κορνίζες θαμπές ως κ’ εκείνες: οι παλιοί Οφιομάχοι, άρχοντες με δύναμη μεγάλη στον τόπο και που τώρα εκοιμώνταν ήσυχα και λησμονημένοι στο χώμα…  Μέσα στο σπίτι εβασίλευε ησυχία. Κι από το δρόμο ερχότουν μόνο ο θόρυβος ενού μαραγκού που ερουκάνιζε σανίδες…».
Το κεφάλαιο με τίτλο «Βαρτάγγελος Νταβιτσέντσα», αναπτύσσει  διεξοδικά τη συμβολή του γιατρού Ματίας στους κατατρεγμένους πρόσφυγες που καταφθάνουν στο νησί μας, μετά την πτώση του Χάνδακα, το 1669, από τους Τούρκους, ο οποίος σπουδασμένος στις νέες ιατρικές εξελίξεις προσφέρει αληθινό βάλσαμο με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί στους πληγωμένους.
Ωστόσο η σημαντικότερη προσφορά του Ζουργού, σε όσους αγαπάμε τη λογοτεχνία είναι ότι, δίνει σάρκα και πνοή σε κάποιους φανταστικούς ήρωες, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα και τη γονιμοποιό φαντασία του Πλάστη τους. Γιατί ο «δικός» μας, Διονύσης Ρώμας εξακολουθεί να εμπνέει τους δημιουργούς. Και οι εκλεκτικές συγγένειες που αναδεικνύει με την πένα του ο Ζουργός, μόνο αναγνώριση και αγάπη φανερώνουν.
Και όπως ο ίδιος ομολόγησε στην συνέντευξή του στην Καθημερινή [2] , στη Γιώτα Μυρτσιώτη, για την επιστροφή του στο ιστορικό μυθιστόρημα: «Νομίζω ότι στη ζωή δεν μπορείς να δημιουργήσεις οτιδήποτε αν δεν ξεφυσήσεις επάνω του μια βαθιά ανάσα αγάπης. Πιστεύω επίσης στη σημασία της ιστορικής γνώσης τόσο για τη συγκρότηση μιας προσωπικότητας όσο και γενικότερα στην ταυτότητα των λαών. Μόνο με ιστορική συνείδηση μπορείς νηφάλια να εκτιμήσεις, να στοχεύσεις πιο αποτελεσματικά για να οδηγηθείς σε πιο ασφαλή συμπεράσματα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο αυταρχικές και αποτρόπαιες εξουσίες πολέμησαν την ιστορική συνείδηση και πρόταξαν τη λήθη».
Δεν θα ήταν λοιπόν σκόπιμο να βγάλουμε και μεις από τη λήθη τους μεγάλους των γραμμάτων μας, να γνωρίσουμε τους φανταστικούς τους ήρωες και να πάρουμε παράδειγμα μίμησης ή αποφυγής για τα λάθη μας.
Ο Θεσσαλονικιός Ισίδωρος Ζουργός μας ανοίγει την πόρτα .
Στο χέρι μας είναι εάν θα αξιοποιήσουμε τους σπουδαίους των γραμμάτων μας, για να αποκτήσουμε την ιστορική γνώση και παιδεία, που τόσο μας λείπει…


Δημοσιεύεται στο πολιτιστικό ένθετο  "Τέχνης Λόγια", τεύχος 1/22.7.2015, που κυκλοφορεί σήμερα με την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5020.






[1] Κωνσταντίνου Θεοτόκη: «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους», εκδ. Σύγχρονη εποχή, Αθήνα 2010, σελ.30-31
[1] http://www.kathimerini.gr/766156/article/proswpa/synentey3eis/is-zoyrgos-anazhtoysa--gia-hrwa-enan-kalo--an8rwpo, ΣΥΜΕΝΤΕΥΞΕΙΣ , ΓΙΩΤΑ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ, 11.05.2014, Ισίδ. Ζουργός: Αναζητούσα για ήρωα έναν καλό άνθρωπο».

Συνέντευξη Ισίδωρου Ζουργού στην Κατερίνα Δεμέτη


Δημοσιεύεται στο πολιτιστικό ένθετο  "Τέχνης Λόγια", τεύχος 1/22.7.2015, που κυκλοφορεί με την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5020.


Είθισται για λόγους ευγένειας να τηρείται ο πληθυντικός. Αυτό όμως θα συντηρούσε μια πλαστή απόσταση με έναν συγγραφέα που γνωρίζω καλά, όχι μόνο μέσα από τα βιβλία του, αλλά κυρίως μέσα από τις κοινές μας συζητήσεις, με έναν άνθρωπο  σταθμό στη ζωή μου και που με τίποτα δεν θα χαρακτήριζα, απλό γνωστό. Καθώς λοιπόν πάγος δεν υπάρχει περνάω κατ’ ευθείαν στον ενικό και στις ερωτήσεις.

Ερωτήσεις:

1.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σου για το «ιστορικό μυθιστόρημα» και πόσο μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για να κάνει πιο γοητευτική την Ιστορία για τους νέους;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όλα τα μυθιστορήματα που σχετίζονται με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο με την Ιστορία – δεν είναι όλα ιστορικά μυθιστορήματα- ασκούν γοητεία σε ένα μεγάλο μέρος του αναγνωστικού κοινού. Νομίζω πως υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό: Η έμφυτη περιέργειά μας για την καθημερινή ζωή σε άλλες εποχές, όπως επίσης και η ανάγκη απόδρασης από την τωρινή καθημερινότητα που μας φαίνεται βαρετή και ανούσια- να σας θυμίσω επ’ ευκαιρία τον Φλωμπέρ που είχε πει όταν έγραψε τη Σαλαμπώ, ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην αρχαία Καρχηδόνα, ότι το έκανε για να δραπετεύσει από την πεζή καθημερινότητα της εποχής του. Η εποχή του Φλωμπέρ, τα μέσα του 19ου αιώνα, στα δικά μας μάτια φαίνεται πολύ ρομαντική και συναρπαστική, όχι όμως για εκείνον που ήταν σύγχρονός της. Πέρα όμως από αυτή την ανάγκη της απόδρασης από τον τόπο και τον χρόνο η σχέση μας με το παρελθόν μέσα από μια συστηματική επεξεργασία διευρύνει τη θέαση του φαινομένου του ανθρώπου διαχρονικά και βαθαίνει την κρίση μας σε προβλήματα επίκαιρα. Αυτό, όπως καταλαβαίνεις, έχει ιδιαίτερη σημασία για τους νέους ανθρώπους.


2.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ισίδωρε, πώς αποφάσισες να χρησιμοποιήσεις τους ήρωες του «Θρήνου της Κάντιας» στο βιβλίο σου; Τι είναι αυτό που σε συγκίνησε στο έργο του Ρώμα και τους ξέθαψες μέσα από τη λήθη της λογοτεχνικής μας βιβλιοθήκης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η αναγνωστική μου σχέση με τον Ρώμα ξεκίνησε πριν από δυο δεκαετίες, σχέση πραγματικού έρωτα. Το έργο του Ρώμα με ξελόγιασε, με τη βοήθεια πάντα της σαγηνευτικής έκδοσής του από την Εστία. Προϋπήρχαν όμως και οι παιδικές μου μνήμες από την τηλεοπτική του μεταφορά στην ασπρόμαυρη τηλεόραση μιας άλλης εποχής, τη θυμάσαι αλήθεια; Συνάντησα βέβαια πολλές αναγνωστικές ανηφόρες, δυσκολίες εννοώ, μπορείς να τις φανταστείς: το γλωσσικό ιδίωμα κυρίως αλλά και η άγνοια του τόπου και της νοοτροπίας των ανθρώπων, η έλλειψη συλλογικού βιώματος. Όμως μέσα στις σελίδες του βρισκόταν ο κοσμοπολιτισμός του συγγραφέα, η ανοιχτή ματιά του στην Ευρώπη, ο επιτονισμός του τραγικού στοιχείου, τόσα πολλά… Σε ό,τι έχει να κάνει ειδικά με το «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο» η σχέση με τον Ρώμα περνάει και μέσα από την ιστορία της ιατρικής. Ο Ρώμας είναι, απ’ αυτά γνωρίζω, ένας από τους ελάχιστους νεοέλληνες πεζογράφους που φιλοξενεί τέτοιες πληροφορίες. Αν δεν υπήρχε το έργο του Ρώμα, το τελευταίο μου βιβλίο θα ήταν φτωχότερο.

3.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Η λέξη «απουσία», με την οποία τελειώνεις το μεγάλο ταξίδι του μυθιστορήματος του Ματίας, ποιους αφορά τελικά;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τους πάντες και το άπαν.

4.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσο δύσκολη είναι η μετά τη συγγραφή φάση της έκδοσης και προώθησης ενός βιβλίου στις μέρες μας και πόσο δέσμιος είναι ο συγγραφέας στη διαδικασία αυτή;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η λέξη προώθηση είναι μια σκληρή λέξη όμως στην περίπτωση των βιβλίων έχει μειωμένη ισχύ κι αυτό όχι γιατί το βιβλίο δεν είναι ένα προϊόν που συντονίζεται με τους νόμους της αγοράς αλλά γιατί διαφέρει από τα άλλα διακινούμενα αγαθά στο εξής: Η φήμη ενός βιβλίου δε χτίζεται τόσο από διαφημίσεις και άλλου είδους προώθηση αλλά κυρίως από την από στόμα σε στόμα κρίση και αποδοχή των αναγνωστών. Είναι ένα ευτύχημα αυτό για τους δημιουργούς, θα έλεγα μια ανακούφιση. Οι βιβλιοπαρουσιάσεις, για παράδειγμα, είναι ένας μηχανισμός προώθησης αλλά ταυτόχρονα και μια συνάντηση και συνομιλία του συγγραφέα με τους αναγνώστες του. Είναι και χαρά επίσης, και μάθημα ζωής για τον συγγραφέα, να μάθει να ακούει και τους άλλους όχι για να τους κάνει τα χατίρια και να περιορίζει τα οράματά του, αλλά για να συνεισφέρει έστω και λίγο στο κοινωνείν, καθότι η γραφή δεν μπορεί να είναι μόνο μια ναρκισσευόμενη έμπνευση αλλά και μια συνομιλία, μια συνάντηση.

5.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σου για τα πρότυπα που περνάμε στη νέα γενιά;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Υπάρχει πολλή τηλεθέαση στην Ελλάδα και μάλιστα σε κακής ποιότητας εκπομπές. Η τηλεόραση έχει ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης αλλά δεν είναι μόνο αυτή και το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Κάποιες φορές το κιτς, το ρηχό λάιφ στάιλ, η τραγική έλλειψη παιδείας και η άγνοια φαντάζουν πραγματικά ανίκητα. Πιστεύω όμως ότι δεν είναι έτσι, γιατί υπάρχουν θύλακες ποιοτικής αντίστασης, το σχολείο είναι ένας από αυτούς και συνεχίζει και μάχεται όσο κι αν αυτό δε γίνεται πάντα αντιληπτό από τον κόσμο. Να μη ξεχνάμε όμως τη γενικότερη αλήθεια, ότι οι νέοι άνθρωποι διαπαιδαγωγούνται όχι από νουθεσίες αλλά από τη δύναμη του παραδείγματος που υπάρχει δίπλα τους.

6.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σου για τον τρόπο που πρέπει να προωθείται η φιλαναγνωσία στα ελληνικά σχολεία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα και δεν μπορώ να σας πω πολλά γιατί θα χρειάζονταν σελίδες επί σελίδων. Θα μείνω μόνο σε ένα: στην εφηβεία, ηλικία καίρια για τη διαμόρφωση της αναγνωστικής συμπεριφοράς, υπάρχει αυτό το συγκεκριμένο σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων. Τα συμπεράσματα δικά σας.

7.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Παραφράζοντας το «Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή» του Ρίλκε, τι θα ήθελες να πεις σ’ ένα νέο, που θα ήθελε να ασχοληθεί με τη συγγραφή, στην Ελλάδα της κρίσης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Να σκεφτεί πριν από όλα αν μπορεί να ζήσει χωρίς τη βάσανο της γραφής. Αν μπορεί, ας το αφήσει στην άκρη κι ας ασχοληθεί με κάτι άλλο χρήσιμο για τους ανθρώπους και την κοινωνία. Αν το νιώθει ως απαραίτητη συνθήκη για την ύπαρξη του την ίδια, τότε είναι μάλλον εφ’ όρου ζωής μολυσμένος από το μικρόβιο. Αυτή η αρρώστια θα του δώσει  χαρές και λύπες. Ας του αφιερώσω κάτι από έναν μεγάλο ποιητή του εικοστού αιώνα, από τον Έζρα Πάουντ: Κανείς δεν ξέρει αρκετά για την τέχνη. Είδα νέους εξαίσια προικισμένους που δεν μπορούσαν να υπολογίσουν το μάκρος της διαδρομής.

8.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ετοιμάζεις κάποιο καινούργιο μυθιστόρημα και αν ναι, σε τι αναφέρεται;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Φτιάχνεται ακόμη στο μυαλό μου και όπως καταλαβαίνεις, Κατερίνα, κατά την ενδομήτρια περίοδο δε λέμε και πολλά πολλά. Σε ευχαριστώ πολύ.



Το νέο e-book του Κέντρου Λόγου ενορίας Μπανάτου «ΑΛΗΘΩΣ», κυκλοφορεί !!!


Δημοσιεύεται στο πολιτιστικό ένθετο  "Τέχνης Λόγια", τεύχος 1/22.7.2015, που κυκλοφορεί σήμερα με την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5020.






Το τέταρτο ηλεκτρονικό βιβλίο του Κέντρου Λόγου «ΑΛΗΘΩΣ», είναι μια πραγματικότητα!
          Υπό τον γενικό τίτλο «ΑΛΗΘΩΣ- 9 θεματικές διαλέξεις ακαδημαϊκού έτους 2014-2015», περιλαμβάνει τα κείμενα των ομιλιών που εκφωνήθηκαν κατά τις εννέα μορφωτικές δράσεις του 4ου κύκλου του Κέντρου.
          Στις 129 σελίδες του, θέματα ποικίλης ύλης, από το χώρο της Θεολογίας, της Εκπαίδευσης, της Τέχνης, της Μουσικής, της Λαογραφίας, της Λογοτεχνίας, της Δημοσιογραφίας, της Φιλολογίας κ.λπ., με πλούσιο εικονογραφικό και φωτογραφικό υλικό, μας δίνουν την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε την άποψη περί άνυδρου πνευματικά χειμώνα στον τόπο μας και να αισθανθούμε περήφανοι για μια προσπάθεια που μας αποκεντρώνει πολιτιστικά και μας οδηγεί στις επάλξεις της ψηφιακής πρωτοπορίας!
Γιατί μπορεί το πρώτο e-book, με τις διαλέξεις του «ΑΛΗΘΩΣ», να ξεκίνησε από την οικονομική δυσχέρεια να τις δούμε στην έντυπη μορφή τους, ωστόσο η απήχηση που έλαβε, με τις τόσες επισκέψεις στο σχετικό link και η εκπαιδευτική του διαδρομή, καθώς το ψηφιακό προϊόν 
πανεύκολα, για όποιον ήθελε να προχωρήσει στην εκτύπωσή του, γινόταν προσιτό, κέρδισε μεγαλύτερη ακόμα απήχηση από την ίδια τη δράση!!!
Και όπως είχαμε υποστηρίξει και παλαιότερα, το να ζούμε στην ψηφιακή εποχή, δεν σημαίνει μόνο το ηλεκτρονικό φακέλωμα όλων των προσωπικών μας δεδομένων, σημαίνει ότι μπορούμε να υψώσουμε ψηφιακά τείχη, στην κάθε λογής παγκοσμιοποιημένη ισοπέδωση.
    Το φετινό e-book του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, σε συνέχεια των προηγούμενων, είναι ένα είδος πολιορκητικού κριού, η απάντηση σε όλες τις αρνήσεις για οικονομική ενίσχυση πολιτιστικών φορέων, μουσείων, συλλόγων, που υπάρχουν και παράγουν πολιτισμό και που δραστηριοποιούνται στον τόπο μας.
       Γιατί ο πολιτισμός και η τέχνη δεν χρειάζονται αίθουσες δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, μπορούν σαν το κρυφό σχολειό να γκρεμίσουν τείχη και μέσα από την ταπεινή εκκλησία της Παναγούλας του Μπανάτου να φτάσουν στα πέρατα του κόσμου.
Απόδειξη το τέταρτο ψηφιακό e-book (http://www.nyxthimeron.com/2015/06/e-book-9-2014-15.html) στη Ζάκυνθο, που μόλις κυκλοφόρησε, αλλά και για την ιστορία, η πρόσκληση της σχετικής δράσης του Κέντρου, για το Έτος Γκρέκο, που αποτέλεσε την πρώτη σελίδα στην αναζήτηση των εικόνων στο GOOGLE, την ημέρα εκείνη!
Καλοτάξιδο λοιπόν και πολλές πολλές διαδικτυακές αναγνώσεις.