Πέμπτη 31 Μαρτίου 2016

«Η διαχρονική μας Μαρία Ρουσέα»



Τον Αύγουστο του 2014 πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων έκθεση ζωγραφικής της ζωγράφου Μαρίας Ρουσέα με τίτλο "Αποχαιρετισμός".
Σήμερα, δυο χρόνια μετά και με αφορμή το σημερινό μας εξώφυλλο, ερχόμαστε να αποκαταστήσουμε μίαν εσφαλμένη διατύπωση. Ο τίτλος της έκθεσης θα έπρεπε να είναι "Προσωρινός Αποχαιρετισμός". 
Και ο μοναδικός λόγος είναι γιατί το έργο της ζακυνθινής ζωγράφου Μαρίας Ρουσέα δεν μας αποχαιρετά, αλλά παραμένει ζωντανό, μέσα σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, μέσα σε εκδόσεις και δημοσιεύσεις ανθρώπων του πνεύματος, μέσα σε αφίσες και εξώφυλλα βιβλίων, χαρίζοντας μας πάντα τη διαύγεια και τη δροσιά του και καλώντας μας κάθε φορά να αναλογιστούμε για την εικόνα του νησιού μας μέσα από τα μάτια μιας σημαντικής εικαστικού.
Γιατί η Μαρία Ρουσέα δεν ζωγραφίζει για να εργαστεί, ζωγραφίζει για να φανταστεί, να συγκινηθεί, να εμβαθύνει, ν’ ανακαλύψει και να προσφέρει.
Διαπραγματεύεται το τοπίο, την προσωπογραφία, το γυμνό, τη νεκρή φύση, παρουσιάζοντας μορφές ανθρώπων, σχήματα γης και θάλασσας, εφιάλτες, προσδοκίες, αγάπες…
Τα θέματά της είναι οικεία, πανανθρώπινα, είναι αυτά που βλέπουμε όλοι όταν γυρίσουμε το βλέμμα μας και κοιτάξουμε τη Φύση γύρω μας.
Και όπως ακριβώς όταν κοιτάζουμε μία ασπρόμαυρη φωτογραφία, ξυπνούν μέσα μας οι αναμνήσεις, από τις εμπειρίες που έχουμε και κάνουν τα γκρίζα σχήματα της εκτύπωσης ν’ αποκτούν μία αίσθηση χρώματος, έτσι και στα έργα της Ρουσέα ξεπηδούν από μέσα χιλιάδες χρώματα.
Και κοιτώντας τα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η καλλιτεχνική θέαση του κόσμου έχει ποικιλία και είναι μεγάλος θησαυρός για το νησί μας να παρακολουθούμε τη ζωή μέσα από τον τρόπο θέασης των εικαστικών μας. Ίσως μας αποκαλύψουν μία άλλη οπτική των πραγμάτων και δούμε την καθημερινότητα πιο αισιόδοξα, αφού οι λεπτές τους αποχρώσεις είναι αυτές που μπορούν να σπάσουν τη μονοχρωμία της.
Και η Μαρία Ρουσέα δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα…

     

Δημοσιεύτηκε και στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 17 / 5173 / 23.03.2016, που διανέμεται 
με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".



Παρασκευή 25 Μαρτίου 2016

«Διονύσιος Σολωμός, ένας οικουμενικός Ποιητής. Η πρόσληψη του έργου του μέσα από τις εκπαιδευτικές δράσεις στο Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων».


         

Σεβασμιότατε,
Κύριε Αντιπεριφερειάρχα,
Κύριε Δήμαρχε,
Κύριε Πρόεδρε της σημερινής Εσπερίδας,

Κατ’ αρχήν θα ήθελα  να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση, καθώς επίσης και το Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, που μου ανέθεσε να μιλήσω απόψε εκπροσωπώντας το.
Εν συνεχεία θα ήθελα να αναφερθώ στην μεγάλη σημασία που έχει για ένα μουσείο η διακτίνωση της συλλογής του και η προβολή του περιεχομένου του με δράσεις που το αναδεικνύουν και το κάνουν προσιτό για το κοινό που το επισκέπτεται.
Ειδικότερα, όταν αναφερόμαστε σε ένα κοινό, όπως είναι η μαθητική κοινότητα, τότε η σημασία αυτή αποκτά ακόμα πιο σύνθετο χαρακτήρα, αφού το μουσείο γίνεται εκτός από θεματοφύλακας των θησαυρών των συλλογών του και παιδαγωγός, αναλαμβάνοντας το ρόλο ενός άλλου τύπου σχολείου, μέσα στο οποίο η γνώση, μακριά από εξεταστικές διαδικασίες και βαθμοθηρικές επιταγές, μπορεί να καλλιεργήσει την ψυχή του νέου και να ενδυναμώσει το πνεύμα του, εμφυσώντας αξίες και πρότυπα και δίνοντας παράδειγμα για έργα καλά και αγαθά.
Όταν πρόκειται δε για το μουσείο του Εθνικού Ποιητή, η ευθύνη των ανθρώπων που διαχειρίζονται τη συλλογή αυτή προβάλλει ακόμα πιο επιτακτική.
Η προσαρμοστικότητα στις απαιτήσεις των διαφορετικών ηλικιακών ομάδων καθώς και η πολυεδρικότητα με την οποία η συλλογή αυτή μπορεί να γίνει προσιτή, συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην κατανόηση του έργου του Εθνικού μας Ποιητή και φωτίζει πλευρές της οικουμενικότητάς του.

Απόψε θα αναφερθώ σε μερικές από τις δράσεις αυτές έχοντας βασιστεί στα σχολικά εγχειρίδια της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς απαραίτητη προϋπόθεση του σωστού διαλόγου που ένα μουσείο ανοίγει με την εκπαιδευτική κοινότητα είναι να ξέρει ο υπεύθυνος του μουσείου τι γνωρίζουν οι μαθητές που το επισκέπτονται.
Το όνομα λοιπόν του εθνικού μας Ποιητή συναντάται σε όλα σχεδόν τα βιβλία της Γλώσσας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ειδικότερα:

Στο βιβλίο της Γλώσσας της Α’ Δημοτικού οι δύο στροφές από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία».
Στο βιβλίο της Γλώσσας της Β’ Δημοτικού «Η Ξανθούλα».
Στο Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Kειμένων Γ΄& Δ΄ Δημοτικού στο κεφάλαιο «Όμορφή μου, καλή, γλυκιά ιστορία»
απόσπασμα  από τους «Ελεύθερους πολιορκημένους».
Στο βιβλίο της Γλώσσας της Γ’ Δημοτικού το επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών».
Στο βιβλίο της Γλώσσας της Δ’ Δημοτικού τέσσερις στροφές από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία».
Στο βιβλίο της Γλώσσας της Ε’ Δημοτικού «Η ημέρα της Λαμπρής».
Το Ανθολόγιο της Στ΄ Δημοτικού έχει σαν τίτλο του το σολωμικό: «Με λογισμό και μ’ όνειρο».
Στο βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ Γυμνασίου το επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών».
Στο βιβλίο της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’, Β’, & Γ’ Γυμνασίου και στην ενότητα «Η Νεοελληνική Λογοτεχνία μετά τον Αγώνα και μέχρι τη Γενιά του 1880», υπάρχει ξεχωριστό κεφάλαιο για την Επτανησιακή Σχολή με αναφορά στον Διονύσιο Σολωμό.
Στο βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου το δεύτερο απόσπασμα από το Β΄ Σχεδίασμα των «Ελευθέρων Πολιορκημένων».
Στο βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου οι «Στοχασμοί» του Ποιητή πριν από τα τρία Σχεδιάσματα των «Ελευθέρων Πολιορκημένων» και  αποσπάσματα από τα τρία Σχεδιάσματα. Στο ίδιο βιβλίο οι μαθητές διαβάζουν αποσπάσματα από τη «Γυναίκα τση Ζάκυθος» και τον «Πόρφυρα». Επίσης δημοσιεύεται και φωτογραφία από το απόσπασμα αρ. 5 του χειρογράφου του «Πόρφυρα» και του επιγράμματος «Εις Φραγκίσκα Φραίζερ».
Στο παράρτημα του βιβλίου Επιλογής της Νεότερης Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας της Β΄ Λυκείου το γραμμένο στα ιταλικά σονέτο του Σολωμού «Στο θάνατο του Φωσκόλου», σε μετάφραση Γεωργίου Καλοσγούρου και η «Ωδή στη Σελήνη».
Στο βιβλίο τέλος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Λυκείου της Θεωρητικής Κατεύθυνσης & της Θετικής Κατεύθυνσης επιλογής, «Ο Κρητικός» και στα παράλληλα κείμενα «Η Αναδυομένη» από το «Λάμπρο» , καθώς επίσης και το «Σχεδίασμα [του 1833]».


Το πρώτο λοιπόν πράγμα που πληροφορούνται  οι μαθητές στην επίσκεψή τους στο Μουσείο είναι ότι, κλείνοντας τα μάτια στις 9 Φεβρουαρίου του 1857 ο Διονύσιος Σολωμός άφηνε πίσω του ελάχιστο δημοσιευμένο έργο. Τα περισσότερα και τα πιο σημαντικά ποιήματά του έμεναν ανολοκλήρωτα, γραμμένα σε τετράδια και σε πολυάριθμα λυτά φύλλα και δίφυλλα.
Την εικόνα των τετραδίων αυτών και των λυτών φύλλων μπορούν να τη διαπιστώσουν από τα εκτεθειμένα στις προθήκες χειρόγραφα.


Αμέσως μετά το θάνατο του Σολωμού, τα πολύτιμα χειρόγραφά του αποτέλεσαν τη βάση της πρώτης μεταθανάτιας συγκεντρωτικής έκδοσης του έργου του, δημοσιευμένου και αδημοσίευτου, της περίφημης έκδοσης των Ευρισκομένων (Κέρκυρα 1859), την οποία επιμελήθηκε ο φίλος και μαθητής του Ιάκωβος Πολυλάς και εκτίθεται στην πρώτη βιτρίνα της Αίθουσας Σολωμού.
Πληροφορούνται ότι, τα χειρόγραφα που περιέχουν τα έργα του Σολωμού βρίσκονται στη Ζάκυνθο (στο Μουσείο Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων) και στην Αθήνα, σε τρία διαφορετικά σημεία: στην Ακαδημία Αθηνών, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στην ιδιωτική βιβλιοθήκη Σπυρίδωνος Λοβέρδου (ένα χειρόγραφο).
Στο Μουσείο Σολωμού όμως έχουν την ξεχωριστή εμπειρία να μπορούν να τα ξεφυλλίσουν. Mε ποιο τρόπο;

Μέσα από την ψηφιοποιημένη τους μορφή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή που βρίσκεται στην αίθουσα, δίπλα στα αυθεντικά, πλησιάζοντας με το μεγεθυντικό φακό -επιλογή που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να προσφέρει- όσο κοντά θέλουν, προκειμένου να γνωρίσουν τον τρόπο γραφής του Ποιητή, αλλά και τα επιμέρους προβλήματα που η ποιητική βάσανος του δημιουργούσε.
Η διαδρομή που έκαναν μέχρι να φθάσουν από τα χέρια του δημιουργού τους στους τόπους της σημερινής φύλαξής τους δεν ήταν δίχως περιπέτειες.
Η συλλογή του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων συγκροτήθηκε με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Ποιητή. Τότε η Ασπασία Σορντίνα Ρίγκλερ, αδελφή της γυναίκας του Ιάκωβου Πολυλά, του φίλου και εκδότη των λογοτεχνικών καταλοίπων του ποιητή (Ευρισκόμενα), κατέθεσε στην Τεκτονική Στοά Ζακύνθου όσα σολωμικά χειρόγραφα είχαν μείνει στα χέρια του Πολυλά, ενόψει της νέας έκδοσης του σολωμικού έργου που ετοίμαζε σε συνεργασία με τον Γεώργιο Καλοσγούρο. Και η περιπέτεια τους συνεχίστηκε όπως θα δούμε παρακάτω.

Ενδεικτικά παραθέτω τρία φύλλα εργασίας πάνω στα οποία δουλεύουν τα παιδιά, αξιοποιώντας τις πληροφορίες της ξενάγησης:




Φύλλο εργασίας 6α: Τα σολωμικά χειρόγραφα
         Παιδιά, θα ασχοληθείτε με τα χειρόγραφα του ποιητή Διονύσιου Σολωμού που εκτίθενται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.
         Αφού βρείτε τις πληροφορίες που σας ζητούνται θα τις παρουσιάσετε προφορικά στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας.

Βρείτε τις προθήκες όπου εκτίθενται τα σολωμικά χειρόγραφα.

         Βρείτε και παρατηρήστε προσεκτικά τα χειρόγραφα του ποιητή που έχουν στίχους από την ποιητική σύνθεση "Ελεύθεροι πολιορκημένοι". Απαντήστε στις ερωτήσεις:
         Πόσα είναι αυτά τα χειρόγραφα;
         Ποια σχεδιάσματα περιέχονται;
         Πώς θα τα περιγράφατε (κατά προσέγγιση διαστάσεις, υλικό, χρώμα, παλαιότητα);
         Με τι νομίζετε ότι έγραφε ο ποιητής; (Συμβουλή: ψάξτε στις υπόλοιπες προθήκες να βρείτε κάποιο αντικείμενο που θα σας βοηθήσει).



Φύλλο εργασίας 6β: Τα σολωμικά χειρόγραφα
         Πάνω από κάθε χειρόγραφο υπάρχει η μεταγραφή του ώστε να μπορούμε να το διαβάζουμε. Διαβάστε όσο μπορείτε τα μεταγραμμένα χειρόγραφα και απαντήστε στις ερωτήσεις:

         Σε τι γλώσσα είναι γραμμένα;
         Φαίνεται ότι ο ποιητής δεν ήξερε καλά Ελληνικά; Από τι;
         Βρείτε στίχους που τους ξέρετε ήδη και αναφέρετε ομοιότητες και διαφορές (λέξεων, ορθογραφίας, ομοιοκαταληξίας κλπ.).
         Τι συμπέρασμα βγάζουμε για τον τρόπο που έγραφε ο ποιητής; (δηλ. έγραφε το ποίημα από την αρχή ως το τέλος όπως το διαβάζουμε σήμερα εμείς ή έκανε διάφορες πρόβες αλλάζοντας λέξεις και στίχους).
         Να διαβάσετε ή ακόμη καλύτερα να απαγγείλετε τους στίχους από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο της Γλώσσας σας ή των  Νεοελληνικών Κειμένων.




Το 1953 η συλλογή χειρογράφων του Μουσείου κινδύνεψε και αυτή από τον καταστροφικό σεισμό και τα επακόλουθά του, ωστόσο διασώθηκε χάρη στην επέμβαση του Νικόλαου Βαρβιάνη, ο οποίος για δεύτερη φορά τα διασώζει μετά την ιταλική κατοχή, όταν οι Ιταλοί φασίστες τα αναζητούσαν για να τα μεταφέρουν στην Ιταλία.  Τότε ο Βαρβιάνης τα διέσωσε κρύβοντάς τα μέσα σε δοχεία που φύλαγε στο φαρμακείο του το οινόπνευμα, στο χτήμα του στο Καλουπάκι. Οι περιπέτειες αυτές των χειρογράφων εντυπωσιάζουν τα παιδιά και με ενδιαφέρον ασχολούνται με το σχετικό φύλλο εργασίας που τους διανέμεται και απαντούν στις ερωτήσεις.

Φύλλο εργασίας 7: Προτομή του Νικολάου Βαρβιάνη
Παιδιά, θα ασχοληθείτε με την προτομή του Νικολάου Βαρβιάνη που βρίσκεται στην κορυφή της σκάλας προς τον άνω όροφο του κτιρίου.
Αφού βρείτε τις πληροφορίες που σας ζητούνται θα τις παρουσιάσετε προφορικά στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας. Θα σας βοηθήσουν οι παρακάτω ερωτήσεις:
Βρείτε την προτομή του Νικολάου Βαρβιάνη.

·        Τι σημαίνει προτομή; Τι μέρος του σώματος του Νικολάου Βαρβιάνη παρουσιάζεται;
·        Από τι υλικό είναι φτιαγμένη η προτομή;
·        Ποιος ήταν ο Νικόλαος Βαρβιάνης; Πότε και πού έζησε; Ποιο ήταν το επάγγελμά του;
·        Γιατί βρίσκεται η προτομή του στο Μουσείο Διονυσίου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων;
·        Πώς σχετίζεται με το έργο του Διονυσίου Σολωμού;

Μετά την εξοικείωση των μαθητών με τη μορφή των σολωμικών χειρογράφων και της ιστορίας τους, από τα φύλλα εργασίας που σας παρουσίασα ενδεικτικά, ακολουθεί το ουσιαστικότερο μέρος της επίσκεψης στο Μουσείο: η κατανόηση του περιεχομένου του έργου του εθνικού ποιητή και των οικουμενικών αξιών που αυτό προβάλλει.




Πρώτη αξία η αγάπη για τη Φύση. Ο εθνικός μας ποιητής εμπνέεται και γράφει τα έργα του μέσα στην πανέμορφη Ζακυνθινή φύση. Το Νερό, η Γη, ο Αέρας, η Φωτιά, που αποτελούν τα βασικά στοιχεία της Φύσης, γονιμοποιούν τη φαντασία του με έργα θαυμαστά, πλούσια σε στοχασμούς, αφηγήσεις και εικόνες.
Η συνέχιση της Ζωής, αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας, εξαρτώνται από τη διατήρηση αυτής της σχέσης, που απαιτεί το σεβασμό προς τη Φύση. Χωρίς τα βασικά στοιχεία της Φύσης δεν υπάρχει φυσική Ζωή, δεν υπάρχει πνευματική Ζωή.
Έτσι τα παιδιά διδάσκονται να την αγαπούν, να την σέβονται και να την προστατεύουν.


Στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», ένα από τα κορυφαία έργα του Σολωμού και της νεοελληνικής ποίησης γενικότερα, το οποίο μπορούμε να πούμε ότι είναι το έργο ζωής του, αφού τον απασχόλησε σε όλη τη διάρκεια της ώριμης ποιητικής του περιόδου, η αγάπη του Ποιητή για τη Φύση συνδέεται με την μεγάλη θυσία και μέσα από την αντίθεση Ομορφιά της Φύσης-Ζωή, Αγάπη για την Ελευθερία-Θάνατος, εξαίρεται η αυτοθυσία των Μεσολογγιτών και η οικουμενική αξία της Ελευθερίας.
Θέμα του είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826) ως την απεγνωσμένη έξοδο, την παραμονή των Βαΐων. Το έργο ανολοκλήρωτο, έφτασε σ' εμάς σε χειρόγραφα «αποσπάσματα» συγκροτημένα σε τρία Σχεδιάσματα, που το καθένα τους αντιπροσωπεύει όχι μονάχα διαφορετικό στάδιο επεξεργασίας, αλλά και διαφορετική ποιητική αντίληψη. Το αρχικό σχεδίασμα, «συνθεμένο εις είδος προφητικού θρήνου εις το πέσιμο του Μεσολογγίου», πρέπει να γράφτηκε γύρω στα 1830 και παρουσιάζει στενή σχέση με το 5ο κεφ. της «Γυναίκας της Ζάκυθος». Το Β' Σχεδίασμα, σε στίχους δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους ζευγαρωτούς, «εις το οποίον εικονίζοντο τα παθήματα των γενναίων αγωνιστάδων εις τες υστερινές ημέρες της πολιορκίας έως οπού έκαμαν το γιουρούσι», το δούλευε ο ποιητής από το 1833 ως το 1844, οπότε αρχίζει να το ξαναπλάθει σε νέα μορφή (Γ' Σχεδίασμα), σε στίχους λιτούς, χωρίς ομοιοκαταληξίες, αλλά αρμονικότατους.
Στη διαφάνεια «Ο πειρασμός», από το Τετράδιο Ζακύνθου αρ. 9,7 που περιέχει στίχους και σύντομα ιταλόγλωσσα σχεδιάσματα και στοχασμούς, που συνδέονται με την επεξεργασία του Γ´ Σχεδιάσματος των Ελεύθερων Πολιορκημένων, στο οποίο εξαίρεται η ομορφιά της Φύσης.

Νερά καθάρια και γλυκά, νερά χαριτωμένα,
Χύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,
και παίρνουνε το μόσχο της, κι’ αφήνουν τη δροσιά τους,
Κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τά πλούτια της πηγής τους,
Τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σάν αηδόνια.
Εξ’ αναβρύζει κι’ η ζωή σ’ γη, σ’ ουρανό, σέ κύμα.
Αλλά στης λίμνης το νερό, π’ ακίνητο ’ναι κι’ άσπρο,
Ακίνητ’ όπου κι’ αν ιδής, και κάτασπρ’ ως τον πάτο,
Με μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ’ η πεταλούδα.




Στην επόμενη διαφάνεια το Χειρόγραφο: Ζακύνθου αρ. 9, 10 «Πόρφυρας» και στο ίδιο φύλλο το επίγραμμα «Εις Φραγκίσκα Φραίζερ» και δίπλα η σελίδα από το βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α ΄Λυκείου.
 «Πόρφυρας» στο κερκυραϊκό ιδίωμα σημαίνει καρχαρίας και το ομώνυμο σολωμικό ποίημα συνδέεται με ένα πραγματικό γεγονός, τη θανατηφόρα επίθεση από καρχαρία που δέχθηκε ο δεκαεννιάχρονος άγγλος στρατιώτης Ουίλιαμ Μιλς (William Mills), στις 19 Ιουλίου του 1847, στην Κέρκυρα. Η επεξεργασία του ποιήματος, που κράτησε έως το 1849, είναι σχεδόν ολοκληρωμένη, μολονότι δεν κατέληξε σε ένα οριστικό κείμενο. Το ποίημα είναι γραμμένο σε διάφορα χειρόγραφα. Στο παρόν λυτό φύλλο (Ζακύνθου αρ. 9,10), στο πάνω, γράφεται με ιδιαίτερη φροντίδα μια ολοκληρωμένη ενότητα του ποιήματος.
O ποιητής στον  «Πόρφυρα» θέλει να συνθέσει σε μια ποιητική μορφή, α) την ομορφιά της φύσης και της ζωής, β) την ομορφιά του νέου και της ψυχής, γ) την αντίθεση σ' αυτή την ομορφιά και την αναίρεσή της, που είναι η βία και ο θάνατος, και δ) την τραγικότητα της μοίρας. Πόσο οικουμενικά και πανανθρώπινα νοήματα αλήθεια μπορούν οι μαθητές να κατανοήσουν από την επεξεργασία αυτού του ποιήματος…
Το περίτεχνο επίγραμμα για την αγγλίδα Φραγκίσκα Φραίζερ, κόρη φίλου του ποιητή, γράφεται και τυπώνεται από τον ίδιο τον ποιητή το 1849. Εδώ ο Σολωμός το καθαρογράφει και δοκιμάζει κάποιες επιμέρους βελτιώσεις με κόκκινο μολύβι.
Η σύνδεση ανάμεσα στις προσπάθειες του Ποιητή να διορθώσει την ποιητική του έκφραση είναι μοναδικό παράδειγμα πνευματικού μόχθου και συνεχούς αγωνίας για τη γλώσσα.




Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, γραμμένος τον Μάιο του 1823 σε 158 στροφές, τυπώθηκε τρεις φορές μέσα στο 1825. Η πρώτη στο Παρίσι, με αντικριστή γαλλική μετάφραση του Στανισλάς Ζυλιέν (Stanislas Julien) στο δεύτερο τόμο της συλλογής των Δημοτικών τραγουδιών του Φοριέλ (Faurile) και η δεύτερη στο Λονδίνο, σε αγγλική μετάφραση του φιλέλληνα Σέρινταν (Charles Brinsley Sheridan) στον τόμο The Songs of Greece from the Romaic Text.
Ο Σολωμός δεν έμεινε ευχαριστημένος με τις μεταφράσεις αυτές και αποφάσισε να επιμεληθεί ο ίδιος μια μετάφραση, η οποία δεν θα πρόδιδε το κείμενό του και η οποία θα λειτουργούσε ως βάση για να φιλοτεχνηθούν μελλοντικά καλύτερες μεταφράσεις, ενδεχομένως και έμμετρες, από ποιητές. Έτσι, την ίδια χρονιά, μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, τυπώνεται ξανά το ποίημα μαζί με μια πεζή ιταλική μετάφραση, την οποία υπογράφει ο φίλος του Γκαετάνο Γκρασέτι. Το χειρόγραφο του ποιήματος δεν σώζεται. Μόνον στο χειρόγραφο Ζακύνθου αρ. 12 βρίσκονται σκόρπιες επεξεργασίες μεμονωμένων στίχων.
Στην προθήκη της Αίθουσας Σολωμού η έκδοση του Μεσολογγίου: «Ύμνος εις την Ελευθερίαν, έγραψε ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ ΖΑΚΥΝΘΙΟΣ τον Μάιο μήνα 1823… Edizione III. Εν Μεσολογγίω, Εκ την Τυπογραφίας Δ. Μεσθενέως, 1825».
Ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος, προσωπικός φίλος του ποιητή, συνέθεσε τη μουσική για 24 στροφές από τις οποίες οι δύο πρώτες υιοθετήθηκαν το 1865 ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας. Το αρχαίο κλέος, τα δεινά της σκλαβιάς, οι κορυφαίες στιγμές της Τριπολιτσάς και του Μεσολογγίου, οι νικηφόρες μάχες στη θάλασσα και τέλος η σπαρακτική έκκληση της Ελευθερίας προς τους Έλληνες για ομόνοια και αδελφοσύνη,  ηχούν διαχρονικά, και απηχούν την οικουμενικότητα του έργου του Σολωμού.



Ώριμοι πια οι μαθητές μπορούν να συζητήσουν πάνω στις επιγραφές που σοφά τοποθετημένες από την αείμνηστη Πόπη Ζώρα, η οποία επιμελήθηκε την επανέκθεση των συλλογών του Μουσείου, απηχούν την οικουμενικότητα των ιδεών του Ποιητή.
Η πιο συχνή ερώτηση στα παιδιά διαβάζοντας την πρώτη επιγραφή από τους Στοχασμούς είναι η εξής: «έχει η ψυχή μάτια;». Και η συζήτηση αρχίζει πάνω στη σημασία της διαφύλαξης της πνευματικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα σε ένα υγιές σώμα που το πνεύμα κατοικεί και την προσπάθεια αποφυγής κάθε λογής φθοροποιών ενασχολήσεων.


Η συζήτηση συνήθως ανάβει μέσα στο Μαυσωλείο, μπροστά από τον Τάφο του Ποιητή, καθώς γίνεται προφανές ότι το φθαρτό σώμα αποχωρεί , αλλά τα πνευματικά δημιουργήματα της Τέχνης, Λόγος, Εικόνα, Μουσική, παραμένουν ες  αεί , να δίνουν έμπνευση, νόημα και παράδειγμα στους μεταγενέστερους.



Αυτή η συζήτηση αποτελεί το πρώτο ερέθισμα για να εκφραστούν τα παιδιά μέσα από τα δικά τους έργα , που συχνά είναι και το αποτέλεσμα από την εμπειρία της επίσκεψής τους στο Μουσείο.



Αυτή η ανεκτίμητη εμπειρία της επίσκεψης βοηθάει τους μαθητές να κατανοήσουν το έργο του Ποιητή και να προσεγγίσουν τα διδακτικά τους εγχειρίδια με άλλα μάτια.
Κάθε επίσκεψη αναπτύσσεται πάντα με βάσει την συγκεκριμένη ηλικιακή βαθμίδα και γίνονται αναφορές στη διδακτέα ύλη του σχολείου. Πολλές φορές το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας γίνεται μέσα στο Μουσείο.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία το Μουσείο ολοκληρώνει το ρόλο του ως ένα ανοιχτό Σχολείο, κοντά στην εκπαιδευτική κοινότητα, με σεβασμό στις διδαχές του Ποιητή και με σφυρηλάτηση στέρεης ιστορικής γνώσης, απαραίτητης στους ανιστόρητους και  αντιποιητικούς καιρούς που ζούμε σήμερα.



Το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων θα συνεχίσει να κρατάει τη δάδα αναμμένη. Ελπίζουμε ότι η Πολιτεία θα αναγνωρίσει  το έργο του και θα στηρίξει τις προσπάθειές του.
Άλλωστε η διατήρηση της μνήμης είναι το μόνο που μπορεί να μας διαφυλάξει στην εποχή της ισοπέδωσης αξιών, προτύπων, εθνικών συμβόλων και ιδεών.
Σας ευχαριστώ!




     
Το Πρόγραμμα της Επιστημονικής Ημερίδας του Δήμου Ζακύνθου.





Πέμπτη 24 Μαρτίου 2016

Συνέντευξη σε Χρήστο Κολοβό


Πληθωρικός, χειμαρρώδης, ασυμβίβαστος, παθιασμένος με τη δουλειά του, δεμένος με τις υπογεγραμμένες, ο Χρήστος Ηλ. Κολοβός, που από την άλλη άκρη του κόσμου δε διστάζει να σου κάνει καντάδα στο skype, σήμερα δέχτηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας. Ας ακούσουμε λοιπόν τον Διευθυντή Ορχήστρας - Βιολονίστα - Ερευνητή και κυρίως καλό μας φίλο, Χρήστο Κολοβό, σε μια συνέντευξη χωρίς φόβο και πάθος.


Ερωτήσεις:


  1. Αγαπητέ μου Χρήστο, κατάγεσαι από μουσική οικογένεια: μητέρα, πατέρας, αδελφή, όλοι μουσικοί. Θα σταθώ μόνο ονομαστικά στη γιαγιά σου: την πειραιώτισσα υψίφωνο Λούλα Μαύτα-Καλογερά (1900-1994). Πόσο σε επηρέασε το περιβάλλον σου για να ακολουθήσεις την μουσική σου πορεία και πόσο εύκολο είναι για ένα νέο να ακολουθήσει τον δρόμο αυτό;

Απάντηση: Φυσικά και το περιβάλλον μου με επηρέασε κυριολεκτικά από την κοιλιά της μάνας μου. Πριν σας πω όμως μια μικρή ιστορία για να καταλάβετε τι εννοώ, θα ήθελα να σας θυμίσω πως η γιαγιά μου η Λούλα, μαζί με τη φίλη της από τη Βιέννη επίσης υψίφωνο Αλεξάνδρα Τριάντη, ήταν συνιδρύτρια του Συλλόγου «Οι φίλοι της Μουσικής» στον οποίον και οφείλουμε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Επρόκειτο δηλαδή για ένα νεανικό όνειρο ζωής, ρομαντικό θα έλεγα,  που σκοπό είχε να αποκτήσει και η Αθήνα μια σωστή και αντάξια του ονόματός της αίθουσα συναυλιών ανάλογη εκείνης της Βιέννης. Της γνωστής μας Χρυσοποίκιλτης Αίθουσας των Φίλων της Μουσικής με τις γνωστές μας χρυσές Καρυάτιδες, έργο που χρηματοδότησε ο Έλληνας μαικήνας του Αυστριακού Κράτους, Νικόλαος Δούμπας με καταγωγή εκ πατρός από τη Βλάστη Κοζάνης, στον οποίον εκτός όλων των άλλων χρωστάμε ως ανθρωπότητα πολλά από τα χειρόγραφα του Σούμπερτ, του Μπραμς και του Γιόχαν Στράους, μιας που ήτανε πολύ στενοί φίλοι και του είχαν δωρίσει κάποια ή σαν συλλέκτης είχε αγοράσει πολλά από αυτά. Και τώρα λοιπόν, η ιστοριούλα που σας έλεγα προηγουμένως.
  Όταν η μάνα μου ήταν έγκυος έβαζαν με τον πατέρα μου και έναν φίλο τους, τον Δημήτρη το Γιάννου, κορυφαίο βιολίστα της ΕΛΣ και αργότερα καθηγητή μουσικολογίας του ΑΠΘ, έναν δίσκο στο πικ-απ με τον εκπληκτικό Ρώσο τρομπεττίστα Τιμοφέϋ Ντοκσίτσερ να παίζει Μπαχ για να δουν πώς αντιδρώ και εγώ κόντευα να τρυπήσω την κοιλιά της μάνας μου από τις κλωτσιές. Όταν έκαναν πρόβες οι ίδιοι οι γονείς μου στα έργα του Κυδωνιάτη που έπαιζαν ή σε Μπετόβεν και Σοπέν η μάνα μου και στην όπερα ο πατέρας μου, εγώ ήμουν ηρεμότατος. Σκεφτείτε δε πόση μουσική άκουσα από όταν γεννήθηκα στο σπίτι μας, αλλά και για να γελάσετε έχουμε μια φωτογραφία από το μαιευτήριο με εμένα ψηλά το χέρι σαν να διευθύνω και τότε με πήγε η μαμή στη μάνα μου και της είπε «αυτός θα γίνει μαέστρος. Όλο ψηλά έχει το χέρι του σαν να διευθύνει». Δεν έπεσε έξω τελικά.
  Όσο για το αν είναι εύκολο, δεν είναι καθόλου εύκολο να πεις ότι εγώ θα σπουδάσω μουσική  και θα γίνω καλλιτέχνης, γιατί η... πείνα παραμονεύει, τα κυκλώματα, οι στεναχώριες, οι προδοσίες, η αναγκαία μοναξιά της μελέτης, της συγκέντρωσης, της ηρεμίας, της σκέψης. Ποιος θα αντέξει να μείνει δίπλα σου που να τα καταλαβαίνει αυτά, να τα νοιώθει και να μην λέει ότι εργαζόμαστε και κάνουμε χόμπυ και γιατί δε βρίσκουμε μια δουλειά για να ζήσουμε κιόλας; (όταν φυσικά δεν έχουμε κάποια μόνιμη δουλειά)



  1. Έχεις συνδέσει την επιστημονική-ερευνητική σου πορεία με την μελέτη του αρχείου του αείμνηστου Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη (1908-1996), που η προσφορά του στην ελληνική μουσική, έστω και ως απλή μνημόνευση, δεν μπορεί να περιληφθεί στις λίγες γραμμές αυτής της συνέντευξης. Πόσο σημαντική θεωρείς την αναδίφηση αυτών των ξεχασμένων θησαυρών από τα ιδιωτικά ή τα παραμελημένα κρατικά αρχεία, και με ποιο τρόπο πιστεύεις ότι μπορεί να προχωρήσει η έκδοση και δισκογράφησή τους;
Απάντηση: Αν το ΠΑΣΟΚ υπήρξε μια ιστορική αναγκαιότητα –καλύτερα ένα ιστορικό κακό θα έλεγα εγώ- για τον τόπο, όπως λένε πολλοί αναλυτές (Αμερικάνοι γαρ στο προσκήνιο, ο ατλαντιστής Ανδρέας, μεταπολίτευση, «σαν του κισσού το πλάνο ψήλωμα» να πιστέψει ο χιλιοβασανισμένος Λαός στον Ανδρέα Παπανδρέου κ.λπ.), ο Κυδωνιάτης για μένα υπήρξε μια συναισθηματική αναγκαιότητα. Όχι εσκεμμένη, μα έτυχε και... πέτυχε τελικά που λένε, αφού η σχέση μας όπως σας είπα είναι από τα γεννοφάσκια μου, μιας που εκτός των... πειραμάτων που μου έκαναν, είχε γράψει και αρκετά έργα για τους γονείς μου Ηλία Κολοβό (κλαρινέττο) και Μάρω Μαύτα-Κολοβού (πιάνο) και τον νονό μου Χρήστο Αργυρόπουλο (όμποε) και τον έτερο κουμπάρο τους Μίλτο Οικονόμου (φαγκόττο), αφού όλοι τους υπήρξαν αγαπημένοι του μαθητές.
  Η αναδίφηση αυτή λοιπόν όχι μόνον του Κυδωνιάτη, αλλά και άλλων «πρώτης τάξεως», όπως θα έλεγε κι εκείνος συνθετών και σολίστ, είναι απολύτως αναγκαία για να μορφωθούμε μελετώντας τα, δίνοντάς τα στο κοινό και κατόπιν αφήνοντάς τα στον δικαιοκρίτη χρόνο μέσω εκδόσεων τύποις ή δισκογραφικά. Οι άνθρωποι αυτοί έδωσαν τη ζωή τους, δίχως καμία απολαβή οικονομική συνήθως ή κάποια υποτυπώδη, μόνο και μόνο διότι ήθελαν να προσφέρουν κάτι στον τόπο τους και στην κοινωνία. Ήταν μια στάση ζωής, ένα ιδανικό, ήταν μια απόφαση ζωής, η άνοδος και η πτώση στο τέλος από την κορυφή του Γολγοθά της Τέχνης τους.
  Τα κρατικά αρχεία που αναφέρετε, ποια είναι για να έχουμε καλό ρώτημα; Ούτε στο ένα χέρι δεν μετριούνται και εάν τα βρούμε προς αρίθμηση, ας μην μιλήσουμε για την οργάνωση, τη βοήθεια στους μελετητές, την κατάσταση φύλαξης των ντοκουμέντων κ.ο.κ. Αντί να είναι τα πρώτα αυτά που θα παίζουν τον ρόλο του θεματοφύλακα και της δικής μας τέχνης, στα οποία θα έχει πρόσβαση όλος ο Λαός, θα εκμεταλλεύονται τα έργα για τη μόρφωση του Λαού, των παιδιών στα σχολειά τους, του κόσμου σε κάθε γειτονιά και πάει λέγοντας. «Βγάλτε τα πιάνα στο Λαό να μάθει ο κόσμος τον Τσαϊκόφσκυ και τον Μπετόβεν» είπε ο Λένιν και το έκανε πράξη. Εδώ μεσουρανούν κάποιοι... μίμοι –Μήτσοι, Λάκηδες, δεν έχει σημασία πώς λέγονται-- στους οποίους δειπνούν ο «αριστερός» πρωθυπουργός μας με τον Πρόεδρο της Γαλλίας και τη συνοδεία τους λ.χ., ενώ παλιά όταν είχε κλείσει η Λυρική για λίγους μήνες επί Παπάγου, ξανάνοιξε με την έλευση του Στρατάρχη Τίτου επειδή ήθελε να δει όπερα! Δυστυχώς πρωτίστως κρίση και ένδοια αξιών έχουμε και ιδανικών, και όχι οικονομική.
  Όσο για την έκδοση και δισκογράφηση των έργων αυτών, ολοφάνερο είναι πως μόνον με κρατική μέριμνα μπορεί να γίνει μια καλή δουλειά ώστε πρόσβαση μετά να έχει όλος ο Λαός, από τα σχολειά μας αρχής γενομένης μέχρι ο κόσμος όλος σε όλη την επαρχία. Όταν όμως αυτό είναι ανέφικτο, διότι οι κρατούντες στερούνται τέτοιων ευαισθησιών και μιας πολιτισμικής πολιτικής, και δη αυτοί οι ψευτοκουλτουριάρηδες που θεωρούν μίασμα την αριστεία –άκουσον, άκουσον—ο κλήρος πέφτει όχι στον γενναίο, μα στον ιδιώτη επιχειρηματία που εάν και εφ’ όσον πεισθεί, τότε κάνει το καλό και απαιτεί ο καθένας μετά κάθε είδους αντάλλαγμα.

 3. Σε ομιλία σου για το Συγκρότημα Μουσικής Δωματίου «Νικόλαος Μάντζαρος», στην Αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» (28/4/2010), είχες πει ότι: «δίπλα στην προτομή του ιδρυτού της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Φιλοκτήτη Οικονομίδη στο προαύλιο του Ωδείου Αθηνών, θα πρέπει να σταθούν ακόμη δύο. Εκείνη του ακάματου Βύρωνος Φιδετζή για το ιεραποστολικό έργο που προσφέρει μια ζωή τώρα δίχως σταματημό στην Ελληνική μας Μουσική και η άλλη του Τάκη Καλογερόπουλου για την μοναδική του προσφορά σ' ολάκερο το Έθνος, αντάξια θα λέγαμε ενός Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου». Γνωρίζοντας, και αναγνωρίζοντας, την άοκνη προσφορά του πρώτου, από προσωπική πείρα, στην ανάδειξη του έργου του Παύλου Καρρέρ, μέσα από το αρχείο του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, θα ήθελα πολύ σύντομα να αιτιολογήσεις για τους αναγνώστες μας αυτή σου την τοποθέτηση, αναφερόμενος επιγραμματικά και στους δύο.

Απάντηση: Τόσο ο Φιδετζής όσο και ο μακαρίτης ο Καλογερόπουλος –αν και δεν ξέρω τι έκαμαν στα μικράτα τους για το ζήτημα—αλλά αφ’ ης στιγμής επέστρεψαν από τη Βιέννη όπου μετεκπαιδεύθησαν μουσικά, αφιερώθηκαν με όλο τους το είναι, έδωσαν όλη τους την ψυχή, τη ζωή τους ολάκερη και ο Φιδετζής συνεχίζει ακόμα, στην σκαπάνη, τη μελέτη και την ανάδειξη της νεοελληνικής μας έντεχνης μουσικής με κάθε τρόπο, κάθε μέσο, κάθε κόστος. Τι να πρωτοπώ για τους αγώνες τους για την ελληνική μας μουσική; Να μιλήσω για τις Ελληνικές Μουσικές Γιορτές που ίδρυσε ο Φιδετζής, όταν ήταν διευθυντής της ΚΟΑ και από όταν έληξε η θητεία του η ΚΟΑ απόταξε το θεσμό ως άλλον σατανάν και τώρα ο Φιδετζής συνεχίζει ολομόναχος με αρκετούς ευτυχώς φίλους, συνεργάτες, οπαδούς θα έλεγα, τη διοργάνωση και πραγματοποίηση των Γιορτών ή για την νέα ενορχήστρωση από μέρους του (η πρωτότυπη έχει χαθεί) της όπερας του Καρρέρ «Μάρκος Μπότσαρης», ενός μουσικού θαύματος, αξίας ενός «Ριγολέττου» θα λέγαμε ή για την ενορχήστρωση την οποία τελειώνει της πρώτης όπερας σε ελληνικό λιμπρέττο του Σπυρίδωνος Ξύνδα «Υποψήφιος Βουλευτής».
 Όσο για τον Καλογερόπουλο θα αναφερθώ στο μεγαλύτερο και σπουδαιότερο έργο της ζωής του· στο επτάτομο Λεξικό του της Ελληνικής Μουσικής, από τον Ορφέα έως σήμερα, των εκδόσεων Γιαλλελή. Ένα έργο μοναδικό στα ελληνικά χρονικά, το οποίο περικλείει στις πάνω από 4.000 σελίδες του, άνω των 10.000 λημμάτων που αφορούν στην ελληνική μας μουσική, δίχως κανέναν ποιοτικό περιορισμό. Κατά την άποψή μου, αυτό το κάνει μοναδικό, μιας που ο καθένας που έχει προσφέρει κάτι, έχει δικαίωμα στην ιστορία. Είτε είναι μουσικός, χορευτής, τραγουδιστής κλασικός, λαϊκός, ροκ ή ραπ, είτε είναι κάποιος αυτοδίδακτος από κάποιο ορεινό χωριό της Γορτυνίας, είτε ιεροψάλτης κ.ο.κ. Ένα έργο στο οποίο ο μέντοράς μου ο Καλογερόπουλος δόθηκε καθ’ολοκληρίαν επί πολλά έτη, μέχρις στιγμής που κόντεψε να πεθάνει από αμέλεια και άρνηση επισκέψεως του νοσοκομείου. Έφυγε όμως από αυτοκινητιστικό... Σημειωτέον δε, χωρίς καμιά κρατική οικονομική βοήθεια, τη στιγμή που στο εξωτερικό για τέτοια έργα δουλεύουν στρατιές επιστημόνων και ο Ένας, επιβλέπει και έχει το γενικό πρόσταγμα θα λέγαμε. Εδώ ο Καλογερόπουλος τα έκανε όλα μόνος του, με ελάχιστους πιστούς βοηθούς-συνεργάτες, μεταξύ αυτών και εμένα τον ίδιο που δίπλα του 10 χρόνια έμαθα πάρα πολλά για την έρευνα, τη μουσική, τις συμπεριφορές των ανθρώπων, τη ζωή.

4. Το 7τομο Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου, «Από τον Ορφέα έως Σήμερα», εκδ. Γιαλλελής, αποτελεί εκδοτικό σταθμό για την ιστορία της Ελληνικής Μουσικής. Πόσο αναγκαίο είναι να διακινηθεί μια τέτοια έκδοση σε ωδεία,  μουσικά σχολεία και Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και τι θα πρότεινες για να γίνει προσιτή μια τέτοια έκδοση; 


Απάντηση: Όπως τα σχολειά και τα ιδρύματα που αναφέρετε έχουν στη βιβλιοθήκη τους –παρ’όλο που δεν ξέρω εάν έχουν πρόσβαση οι μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας- το λεξικό του Μπαμπινιώτη ή τη γραμματική της αρχαίας του Τζαρτζάνου, έτσι πρέπει να υπάρχει και το Λεξικό της Ελληνικής μας Μουσικής, όχι μόνον λόγω περιεχομένου μα και σαν παράδειγμα ενός τεράστιου σε όγκο έργου, εργασίας και αποτέλεσμα ενός και μόνου ανδρός (φυσικά με τους σε μονοψήφιο αριθμό στενούς συνεργάτες του συγγραφέα). Όπως το λεξικό της ελληνικής του Μπαμπινιώτη. Δύο τιτάνια έργα, αποκυήματα ενός αντίστοιχα άνδρα. Όχι όμως να υπάρχουν κοινή τη θέα για στόλισμα ενός ραφιού μιας λευκής βιβλιοθήκης, αλλά να χρησιμοποιούνται συνεχώς από όλους στα μαθήματα, στις εκδηλώσεις, στις εργασίες, στις ομιλίες κ.λπ.
  Εάν λοιπόν ο τελευταίος τόμος εξεδόθη στα 2002 αν θυμάμαι καλά, τώρα 15 χρόνια μετά είναι καιρός να γίνει μια επανέκδοση αρχικά θα πρότεινα, με διόρθωση των όποιων λαθών της αρχικής εκδόσεως και συμπλήρωση ίσως κάποιων αναγκαίων στοιχείων που ελάνθαναν τότε ή κάποιες χρονολογίες θανάτων φερ’ ειπείν και μαζί με μια σε λίγα αντίτυπα τύποις έκδοση να κυκλοφορήσει και σε CD-ROM και σαν εφαρμογή στα προηγμένα μας κινητά τηλέφωνα. Καθ’ ον χρόνον λοιπόν αυτό θα ξαναγίνεται κτήμα όλων μας, να συσταθεί μια επιστημονική ομάδα με κάποιον επιμελητή και α.α. του Καλογερόπουλου πια και να εργασθεί για μια Β΄ έκδοση σε ένα βάθος 5-10 χρόνων από σήμερα λ.χ. με προσθήκη νέων ανθρώπων, νέων στοιχείων, ό,τι επίσης άφησε εκτός της Α΄ έκδοσης ο Καλογερόπουλος και να κυκλοφορήσει ίσως μόνον ηλεκτρονικά πια ή σε έναν συλλεκτικό αριθμό αντιτύπων επί χάρτου και μετά μόνον ηλεκτρονικά. Ετούτη τη φορά όμως για την σύσταση των επιστημόνων θα χρειαστεί και κάποιο κονδύλι για την καλύτερη επίτευξη του εγχειρήματος.

  1. Η Επτανησιακή Μουσική Σχολή, όπως και η αντίστοιχη Επτανησιακή Σχολή στη Ζωγραφική, και η Επτανησιακή Σχολή στην Λογοτεχνία, λαμβάνουν δυτικές επιρροές σε σημείο του να δέχονται επικριτική αντιμετώπιση από τους ελλαδίτες μελετητές. Πόσο υπεύθυνη πιστεύεις ότι είναι η προκατάληψη αυτή, στη μελέτη και ανάδειξη της σπουδαίας ελληνικής- ελληνικότατης θα έλεγα-  Επτανησιακής Σχολής;

Απάντηση: Ο Καλογερόπουλος θα έγραφε στον όχι άκυρο ισχυρισμό σας πως «τους χαλάνε τη σούπα» οι Επτανήσιοι. Λοιπόν κατά τη γνώμη μου αυτά δεν στέκουν. Ό,τι και να πουν οι «ελλαδίτες» η εθνική μας μουσική σχολή ξεκινά καλώς ή κακώς από τον Πατριάρχη της τον κληρονομικώ δικαιώματι Ιππότη Νικόλαο Χαλικιόπουλο-Μάντζαρο με τους δεκάδες μαθητές του και μη για να φτάσει 100 χρόνια μετά στον Καλομοίρη και τους συν αυτώ. Και με συγχωρείτε δηλαδή, δεν καταλαβαίνω γιατί ο Καλομοίρης και άλλοι, όχι όλοι ευτυχώς, σβήνουν έτσι μονοκοντυλιά τους επτανησίους επειδή «ιταλίζουν» όπως έλεγαν. Ο Καλομοίρης και οι γερμανοτραφείς, δηλ. τι κάνουν; «Γερμανίζουν»; Όλοι επηρεάζονται από τους τόπους που σπουδάζουν, την εποχή τους, τις επιρροές των δασκάλων τους κ.λπ. Και πώς μπορούμε να λέμε ότι δεν είναι ελληνική μουσική η επτανησιακή σχολή, όταν γράφονται έργα σε ελληνικό λιμπρέττο σαν τον «Υποψήφιο Βουλευτή» του Ξύνδα, ή με ελληνικά θέματα σαν τον «Μάρκο Μπότσαρη» ή τη «Δέσπω» και τον «Μαραθώνα-Σαλαμίνα» του Καρρέρ; Τι κάνει ένα έργο ελληνικό δηλαδή; Το τριημιτόνιο της ανατολής και ο γερμανικός συντηρητισμός των Καλομοιρικών και του τότε διευθυντού του Ωδείου Αθηνών Γεωργίου Νάζου  που διέγραψαν τους νεκρούς επτανησίους και πολέμησαν τους ζωντανούς; Ή η «μαλλιαρή» εν είδει προόδου της δημοτικής; Δεν το πιστεύω αυτό. 

  1. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε την Πρωτοχρονιά του 1912 στην Πλούμιτσα Κροκεών της Σπάρτης. Κροκεάτης κι εσύ, κατά καιρούς προσπάθησες να καταθέσεις την επιστήμη και την τέχνη σου για να τιμήσεις τον μεγάλο Ποιητή. Η Ζάκυνθος αντίστοιχα υπήρξε το λίκνο του εθνικού μας Ποιητή. Πόσο εύκολο είναι πιστεύεις σήμερα να τιμηθεί η Ποίηση και οι εκπρόσωποί της, σε μια εποχή που κατακλυζόμαστε από τη φτηνιάρικη υποκουλτούρα των ΜΜΕ, που θεοποιούν ατάλαντους «Κακοφωνίξ», μέσα από την παλίρροια του διαδικτύου;

Απάντηση: Όσο υπάρχουν άνθρωποι, δηλ. όντα που «άνω θρώσκουν την ώπα», δηλ. κοιτούν ψηλά με τα μάτια, θα υπάρχει και ποίηση. Καλή ή κακή δεν έχει σημασία. Άλλωστε σκοπός της ποίησης δεν είναι να την καταλαβαίνουμε, μα να συναισθανόμαστε, δηλ. να νοιώθουμε, να αφουγκραζόμεθα. Άρα να ξυπνάμε και να γληγορούμε. Συνεπώς πάντα θα τιμάται και η τέχνη του ποιείν και οι τεχνίτες της.
  Όσο για την φτηνιάρικη υποκουλτούρα που λέτε, αυτή δεν είναι τυχαία. Είναι πολύ καλά σχεδιασμένη πολιτικά για να μην σκεφτόμαστε πια, να μην έχουμε κρίση, να μην διεκδικούμε, να μην αγωνιζόμεθα.
  Για το διαδίκτυο τώρα, όπως γνωρίζετε, υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι να χρησιμοποιηθεί σωστά εκπαιδευτικά τόσο στα σχολειά μας όσο και οίκαδε. Όλα τα παιδιά έχουν ένα «έξυπνο κινητό». Στο σχολείο βάσει νόμου απαγορεύονται τα κινητά. Αλλά όλοι έχουν. Μα είναι τόσο δύσκολο να σκεφτούμε πώς θα μπορούσαμε με εντολή των διδασκόντων και κατόπιν επιλογής τους να χρησιμοποιούνται στην τάξη ως εργαλεία για να επισκεφτούν λ.χ. τη βιβλιοθήκη του Βατικανού ή της Αλεξανδρείας, ή το μουσείο του Ρέμπραντ και του Λούβρου την ώρα των καλλιτεχνικών και το αρχείο Κ.Π. Καβάφη εν ώρα Λογοτεχνίας; Ξέρετε πως και η ατομική βόμβα όταν φτιάχτηκε πήγε την επιστήμη πολύ μπροστά. Δεν φταίει ο επιστήμων εάν κάποιοι την χρησιμοποίησαν για να αφανίσουν ολόκληρες πόλεις. Για τα ΜΜΕ όμως που λέτε, θα σας πω μια φράση της Αλέκας Παπαρήγα. «Όταν κλείνει μια τηλεόραση, ανοίγει ένα βιβλίο».


  1. Έχεις διευθύνει σημαντικές ορχήστρες του εξωτερικού, όπως την Ορχήστρα Νέων της Ρωσίας "Λ. Νικολάγιεφ", στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή του Καυκάσου, Μιχαήλ Λιέρμοντοφ, στη Μόσχα, στο Moscow International House of Music (11.11.2014), την ορχήστρα "Μάλερ" της Βιέννης, στο MuTh, έδρα της διάσημης παιδικής χορωδίας αγοριών της Βιέννης, μετά τον διεθνή διαγωνισμό που κέρδισες ανάμεσα σε 72 μαέστρους από όλον τον κόσμο, διοργανωμένο από την ως άνω Ορχήστρα, στη Βιέννη (31.7.2014) και αρκετές άλλες που λόγω οικονομίας χώρου δεν είναι εύκολο να αναφέρω. Τί σκέφτεσαι κάθε φορά που στέκεσαι στο podium αναφορικά με την υποστήριξη της Πολιτείας αντίστοιχων δικών μας ορχηστρών και μουσικών σχημάτων;
Απάντηση: Εάν τα σκεφτόμουν αυτά όταν βρίσκομαι στο πόντιουμ, δε θα μπορούσα να κάνω τη δουλειά μου. Πριν όμως και μετά που τα σκέφτομαι, μου έρχεται να χτυπήσω το κεφάλι μου στον τοίχο. Φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε τον πολιτισμό ως είδος πολυτελείας και να μας λένε και εμείς να το δεχόμαστε αβλεπί, ότι «εδώ δεν έχουμε να φάμε, τον πολιτισμό θα κοιτάξουμε;». Μα εδώ είναι το σφάλμα. Ότι ο πολιτισμός είναι το ΑΠΑΝ, η αρχή και το τέλος όλων. Χωρίς το «ψωμί» του Τολστόι, πώς θα αγωνιστείς για να αποκτήσεις ή να βελτιώσεις το ψωμί προς βρώσιν; Δηλ. δίχως τον πολιτισμό, τα βιβλία, τη μουσική, την Γκουέρνικα, τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, την Κοιμωμένη του Χαλεπά και όσα συνθέτουν την ύπαρξή μας, πώς θα πάμε μπροστά;
  Για δε τις Ορχήστρες μας ειδικά που αναφέρετε, ξέρετε πόσα κοστίζει ένα πολύ καλό όργανο ενός μουσικού σε μια ορχήστρα της Αυστρίας ή της Γερμανίας; Δεκάδες χιλιάδων ευρώ (και τα δικά μας δηλ. όχι λιγότερα). Τα αγοράζει τις περισσότερες φορές το κράτος ή μεγάλοι οργανισμοί για να υπάρχει η καλύτερη ποιότητα και ομοιογένεια και οι μουσικοί απρόσκοπτα να εργάζονται. Εδώ κοιτάνε οι κρατούντες πώς θα κόψουν το επίδομα οργάνου, το οποίο δεν φτάνει ούτε να αλλάξουμε χορδές και τρίχες στα δοξάρια μας οι έγχορδοι, τη στιγμή που όλοι οι υπόλοιποι δημόσιοι υπάλληλοι οτιδήποτε χρησιμοποιούν στον χώρο της εργασίας τους αγοράζεται από το Κράτος. Το γραφείο, η καρέκλα, το μολύβι, η γόμα, το χαρτί κ.λπ., ενώ εμείς οι μουσικοί ξοδεύουμε περιουσίες για το εργαλείο της δουλειάς μας και η προπαγάνδα από τα ΜΜΕ που λέτε πιο πάνω και τους κρατούντες, λέει «σιγά μωρέ, τί κάνουν; Μουσική παίζουν, το χόμπυ τους κάνουν». Και εάν κλείσει μια ορχήστρα μας, κανείς δεν θα διαμαρτυρηθεί, γιατί δεν είμαστε δυστυχώς απαραίτητοι στην κοινωνία. Μην κοιτάτε τι έγινε με τις Ορχήστρες και τη Χορωδία της ΕΡΤ. Αυτό έγινε γιατί υπήρχε το μικρόφωνο και η κάμερα, που έχουν όλη τη δύναμη της εποχής. Όμως όταν έκλεισε πριν κάτι χρόνια το Κρατικό Μπαλέττο της Φρανγκφούρτης, ο Λαός βγήκε στους δρόμους επί μέρες και τελικά ξαναλειτούργησε. Εδώ θα μας αναζητήσει κανείς ή αυτόματα θα πάμε στα αζήτητα;


  1. Χρήστο μου, είμαι περίεργη να ακούσω τα μελλοντικά σου σχέδια.

Απάντηση: Εκτός από κάποιες δημοσιεύσεις ερεύνης που έχω στα σκαριά, όπως μια πρώτη βιογράφιση του πρώην γενικού διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και μόνιμου αρχιμουσικού της Θεοδώρου Βαβαγιάννη (1905-1988) που ετοιμάζεται να εκδοθεί από τον «Μουσικό Ελληνομνήμονα» του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και κάποια κείμενα για τα 20 χρόνια από το θάνατο του Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη και για τα 70χρονα του Τάκη Καλογερόπουλου, στις 12 Μαΐου θα έχω τη χαρά να ντεμπουττάρω ως διευθυντής ορχήστρας στην Ελλάδα, επικεφαλής του «Συνόλου Φεστιβάλ Ιονίων» -ενός ευέλικτου συνόλου που δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια στην ερμηνεία της σύγχρονης μουσικής και αποτελείται από εξαίρετους νέους μουσικούς, όπως την μέτζο Αγγελική Καθαρίου, τον πιανίστα Στέφανο Νάσο, την τσελλίστρια Μαρίνα Κολοβού κ.ά.— σε μια συναυλία στο Ωδείο Αθηνών διευθύνοντας έργα νέων Ελλήνων συνθετών στο πλαίσιο των εφετινών 12ων Ελληνικών Μουσικών Γιορτών που διοργανώνονται από τον εμπνευστή και ζωοδότη τους, τον αρχιμουσικό Βύρωνα Φιδετζή και ως κεντρικό άξονα έχουν την όπερα, επ’ ευκαιρία του νέου ξεκινήματος της Εθνικής μας Λυρικής Σκηνής στο νέο κτήριό της στον Ιππόδρομο, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Έτσι η Λυρική μας αφήνει μετά από κάμποσες δεκαετίες τα... προσωρινά «Ολύμπια» για μια μετεγκατάσταση και μια εκτόξευση καλλιτεχνική και εύχομαι και σε εργασιακό επίπεδο το ίδιο, παρ’όλη την οικονομική κρίση, να μην φτάσουμε να εργαζόμαστε σε ένα υπερσύγχρονο κτήριο με απολαβές χειρότερες της πρώτης γερμανικής Κατοχής. Με μια διαφορά όμως· ότι τότε οι Γερμανοί θέσπισαν διά νόμου την αλλαγή της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών, σε Κρατική, ενώ οι απόγονοί τους προ τριετίας (2013) έκλεισαν και τις δυο Ορχήστρες και τη Χορωδία της ΕΡΤ. Γερμανοί και τότε, Γερμανοί και τώρα. Διαφορετικές πολιτισμικές αξίες όμως.


Σε ευχαριστώ!


Ευχαριστώ κι εγώ!
Η Συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 17 / 5173 / 23.03.2016, που διανέμεται 
με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ".