Ζακυνθινοί Εικαστικοί της Πρωτοπορίας : η Στεφανία Στρούζα στη Neue Galerie, στο Innsbruck, της Αυστρίας.

Μια σεμνή παρουσία, που ανήκει στη νέα γενιά των εικαστικών μας, είναι η Στεφανία Στρούζα[1], η οποία πρόσφατα, από 11-6 έως 25-7-2015, πραγματοποίησε έκθεση στο Innsbruck, της Αυστρίας. Η Στεφανία, σπούδασε Αρχιτεκτονική στην Αθήνα. Συνέχισε αποκτώντας Master στις Καλές Τέχνες στο πεδίο της Τέχνης, του Χώρου και της Φύσης, στο Κολλέγιο Τέχνης στο Εδιμβούργο και συμπλήρωσε τις σπουδές της στη Γλυπτική, στην τάξη του Καθηγητή Heimo Zobernig, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στη Βιέννη, στις αρχές του 2015.

Η αναφορά μας σε αυτήν, δεν σχετίζεται τόσο με το ότι μια Ζακυνθινοπούλα εκθέτει στο εξωτερικό, γεγονός που από μόνο του είναι σημαντικό κι αξιοπρόσεχτο. Έγκειται κυρίως στη διερεύνηση των εκφραστικών της μέσων, που κατά τη γνώμη μας υποστηρίζουν με αυθεντικότητα και ειλικρίνεια το Μεταμοντέρνο και μας γεμίζουν ελπίδα για τη συμμετοχή δικών μας εικαστικών στην πρωτοπορία της Τέχνης στη χώρα μας.

Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι θα πρέπει να εξηγήσουμε τι εννοούμε όταν λέμε ότι η Στεφανία «υποστηρίζει με αυθεντικότητα το Μεταμοντέρνο», παίρνοντας παράδειγμα από την τελευταία της έκθεση.

Η παγκοσμιοποίηση αναντίρρητα επιδρά και στο χώρο της σύγχρονης εικαστικής έκφρασης, καταλύοντας σύνορα χωρικά, χρονικά και εκφραστικά. Έτσι τα μεταμοντέρνα ιδιώματα είναι απαλλαγμένα από τις δύο έμμονες ιδέες της πρωτοπορίας: την αμφισβήτηση της παράδοσης και την πρωτοτυπία στα εκφραστικά μέσα.

 Όπως σημειώνει η τ. Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη –Πλάκα, στο εισαγωγικό κείμενο του καταλόγου της μεγάλης έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1999 με τίτλο: «Mεταμορφώσεις του Μοντέρνου. Η ελληνική εμπειρία», «Ο Μεταμοντερνισμός, όχι μόνο επανιδρύει συνειδητά το διάλογο με την παράδοση, αλλά μεταχειρίζεται και την πρωτοπορία σαν μια από τις πολλές παραδόσεις. Αυτό φυσικά προϋποθέτει ότι έχει παραιτηθεί από το αέναο κυνήγι της πρωτοτυπίας. »[2].

Αυτό το ελιξίριο του μοντερνισμού, εντοπίζουμε λοιπόν κι εμείς στο έργο της Στεφανίας, η οποία προσπαθεί να ενώσει αντικείμενα και χώρους με υπάρχουσες κοινωνικές και πολιτιστικές αφηγήσεις, εξετάζοντάς τις βήμα-βήμα, μέσα από αρχιτεκτονικές κατασκευές και δραματικά στάδια.

Στην ατομική της έκθεση στη Neue Galerie παρουσιάζει τη χωρική εγκατάσταση "Σε ένα ορισμένο βαθμό η ιερότητα βρίσκεται  στο βλέμμα του θεατή-Πράξη V. Σε ένα ορισμένο  βαθμό ….", που είναι ένα έργο εν εξελίξει, το οποίο αρθρώνεται σε έναν αριθμό από εκδοχές και δράσεις.

Η αρχική έμπνευση αυτού του πρότζεκτ ορίζεται από δύο ταξίδια: ένα καμωμένο στην Αθήνα το 1933, στο «Διεθνές Συνέδριο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής» και ένα δεύτερο καμωμένο από τη «Μήδεια» του Ευριπίδη, στο φιλμ του 1969, του Παζολίνι, με τη Μαρία Κάλλας στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Αναφορικά με το πρώτο, το πλοίο ΠΑΤΡΙΣ ΙΙ έπλευσε από τη Μασαλλία το 1933, φέρνοντας στην Αθήνα φωτισμένους οδηγούς της πρωτοπορίας, όπως ο Le Corbusie, o Laslo Moholy- Nagy, o Otto Neurath και ο Fernand Leger στην Αθήνα, για να συζητήσουν στη διάρκεια του ταξιδιού την «λειτουργική» πόλη. Αυτό το ταξίδι υπογράμμισε επίσης μια αλλαγή στην γεωγραφική εστίαση του Διεθνούς Συμβουλίου για τη Μοντέρνα Αρχιτεκτονική (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne: CIAM), και άλλαξε τα θέματα- κλειδιά, κάνοντας μια στροφή επιστροφής από το κέντρο της Ευρώπης προς τη Μεσόγειο, με τους άσπρους κύβους των ελληνικών χωριών και τα αυθεντικά αρχιτεκτονικά ιδεώδη που εκφράζονται στους αρχαίους ναούς[3]. 

Το πλοίο ΠΑΤΡΙΣ ΙΙ επίσης έφερνε στο μυαλό την εικόνα μιας κιβωτού στην οποία οι ιδέες του μοντερνισμού θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τις σκληρές καταιγίδες των χρόνων του πολέμου. Το συνέδριο που τελικά πραγματοποιήθηκε άσκησε επίδραση σε όλα τα αρχιτεκτονικά ρεύματα της περιόδου και συγχρόνως έθεσε ερωτήματα πάνω στο τι αποτελεί τον ελληνικό μοντερνισμό.

Τριάντα έξι χρόνια μετά, ο ιταλός σκηνοθέτης Παζολίνι οργάνωσε ένα ταξίδι σε ένα φιλμ: μια ελεύθερη ερμηνεία ενός αρχαίου ελληνικού μύθου, βασισμένου στο φιλολογικό πρότυπο του Ευριπίδη, που χρονολογείται από το 431 π.Χ. Στο φιλμ αυτό ο Παζολίνι χρησιμοποιεί μοτίβα από το μύθο της Μήδειας και από το χρυσόμαλλο δέρας (saga) των Αργοναυτών για να δείξει τη συνάντηση ανάμεσα στις δύο κουλτούρες, την ανατολική και την ευρωπαϊκή. Η ασυμβίβαστη φύση αυτών των δύο πολιτισμών αιτιολογεί τη σχέση των δύο ηγετικών χαρακτήρων – του πραγματιστικού ορθολογιστή Ιάσωνα και της αρχαϊκής ανιμιστικής άπιστης Μήδειας και τελειώνει σε μια ματωμένη τραγωδία.

Στο πρότζεκτ της, η Στεφανία, σκηνοθέτησε  αυτά τα δύο ταξίδια- το ένα ιστορικό και το άλλο κινηματογραφικό, το ένα από τη Δύση στην Ανατολή και το άλλο από την Ανατολή στη Δύση- σε μια ευρύτερη συζήτηση πάνω στον ελληνικό Μοντερνισμό. Χρησιμοποιώντας αυτήν την αφήγηση ως «κατασκευαστικό υλικό», η καλλιτέχνις δημιούργησε έναν αριθμό από γλυπτικές παραστάσεις. Τα έργα της, συνδέονται και επιτρέπουν διαφορετικές ενώσεις, μέσα από υβριδικές κατασκευές, που κυμαίνονται ανάμεσα στον φονκσιοναλισμό (λειτουργικότητα), τη διακόσμηση και την αφαίρεση. Εξετάζουν συμβολικά τη συνάντηση ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, όπου η παράδοση της ορατής γλώσσας της αρχαιότητας αντιμετωπίζει μια μοντέρνα ευρωπαϊκή κατανόηση του κόσμου[4]. Η Στεφανία χρησιμοποιεί τη συγγένεια ανάμεσα σε αρχιτεκτονική, γλυπτική και ύφασμα, ως ενός είδους σκηνικό. Στο παράθυρο ενός διαδρόμου τοποθετεί ένα γλυπτό, το οποίο μπορεί να ιδωθεί απ’ έξω ως ένα Peepshow. Στην πρώτη σκηνή της Πράξης 5 το τσιμεντένιο αντικείμενο αυτής της μικροσκοπικής σκηνής γίνεται το ίδιο μια αρχιτεκτονική φόρμα, θυμίζοντας ένα αρχιτεκτονικό μοντέλο ή ένα τμήμα ενός ελληνικού κίονα. Παρόμοια τσιμεντένια γλυπτά μπορούν να εξευρεθούν σε ποικίλες φόρμες, σε ξεχωριστούς σκηνικούς χώρους στην έκθεση. Επιδαπέδια στο χώρο ή κρεμασμένα στους τοίχους είναι αντικείμενα φτιαγμένα από ατσάλι που συνδυάζονται ή παιχνιδιάρικα χειρίζονται με διαφορετικούς τρόπους, χρησιμοποιώντας υφασμάτινα υλικά. Πειραματίζεται συχνά με ποικίλα διαφορετικά υφάσματα και χρησιμοποιεί τεχνητά χρωματισμένο με χαλκό δέρμα. Αυτό το υλικό έχει δομικές και απτικές ιδιότητες, που ομοιάζουν με το ανθρώπινο δέρμα, και από την άλλη κάνει αναφορές στο Χρυσόμαλλο Δέρας. 

Επίσης τυπώνει ένα μοτίβο που προέρχεται από τα αυθεντικά γράμματα της Μήδειας από το φιλμ του Παζολίνι χρησιμοποιώντας ακρυλικό χρώμα. Αξίζει να θυμίσουμε εδώ τη μεγάλη διάκριση της Στεφανίας για το έργο της που επιλέχθηκε να γίνει αφίσα για το Φεστιβάλ Αθηνών, το 2014, το οποίο παρουσίαζε γράμματα του αρχαϊκού ελληνικού αλφαβήτου σε ένα ζωγραφικό έργο, που θύμιζε κρυπτόλεξο ή ασιατικό παιχνίδι τάγκραμ!

          Στο "Πράξις 5", η Στεφανία προσκαλεί τους επισκέπτες σε ένα ταξίδι ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση και σε μια έρευνα διαμέσου  του μοντερνισμού και στις δύο πλευρές του εαυτού μας: εκείνου που κατοικεί στο χθες και εκείνου που αναζητά στο σήμερα νέες εκφραστικές λύσεις.

          Θα μπορέσουμε να κάνουμε τη σύνδεση;

Η Στεφανία κάνει την πρόταση.

Η Σύγχρονη Τέχνη κάνει την πρόταση.

Και ο Μοντερνισμός, που έχει γίνει πλέον ιστορία,  κάνει την πρόταση.

Και η ιστορία, όπως ξέρουμε, δεν έχει ρυτίδες. Αυτή είναι η δικαίωση και το ελιξίριό της.

      

 Τo παρόν δημοσιεύτηκε και στο πολιτιστικό ένθετο "Τέχνης Λόγια", τεύχος 4, που κυκλοφόρησε με την ημερήσια εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ" (αρ. φύλλου 5040).

---

[1] http://www.stefaniastrouza.com/

[2] Mεταμορφώσεις του Μοντέρνου. Η ελληνική εμπειρία, κατάλογος έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα 1992, Χορηγός Midland Blank 

[3] Le Corbusier, Κείμενα για την Ελλάδα. Φωτογραφίες και Σχέδια, μετάφ. Λήδα Παλλάντιου, Εισαγωγή –επιμέλεια: Γιώργος Σημαιοφορίδης,  εκδ. Άγρα 1987

[4]  Στο www.kuenstlerschaft.at το δελτίο τύπου της έκθεσης.