Συνέντευξη στον Δρ. Ευθύμη Λ. Λέκκα

 
Γιατί η τελευταία συνέντευξη του 2015 είναι από τον σεισμολόγο Καθηγητή δρ. Ευθύμη Λέκκα , που τον έχουμε συνδέσει με τις φυσικές καταστροφές και αγωνιούμε κάθε φορά που τον βλέπουμε στα τηλεπαράθυρα;

Η πρώτη ερμηνεία είναι ότι, η χρονιά που τελειώνει ήταν δεόντως καταστροφική.

Ο πραγματικός λόγος όμως είναι γιατί θέλουμε το 2016 να ανοίξει  με αισιοδοξία, θετική σκέψη, ελπίδα, σωστό προγραμματισμό, ανατροφοδότηση αξιών και με την σκέψη ότι μπορεί η καταστροφή να συνυπάρχει με τη δημιουργία, αλλά ο άνθρωπος προκαλεί συχνά την καταστροφή του από τις δικές του επιλογές και ενέργειες.

Οι απαντήσεις του δρ. Ευθύμη Λέκκα στις ερωτήσεις μας, που μιλάνε για αισθητική, μέτρο, για εξισορρόπηση αξιών και τελικά για Πολιτισμό, ίσως είναι η απάντηση στο πώς θα θέλαμε να είναι η χρονιά που έρχεται.

Ας τον ακούσουμε λοιπόν: 

Ερωτήσεις

1^η Ερώτηση: Κύριε Καθηγητά, όλες οι εικόνες είναι ανθρωπογενείς και κάθε εικόνα ενσωματώνει έναν τρόπο του να βλέπει κανείς. Ακόμα και μια φωτογραφία. Οι φωτογραφίες δεν αποτελούν μια μηχανική καταγραφή. Κάθε φορά που κοιτάμε μια φωτογραφία συνειδητοποιούμε, έστω και αμυδρά ότι ο φωτογράφος έχει επιλέξει αυτό το θέμα από μια απειρία άλλων πιθανών θεμάτων. 

Το 2010, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, από 3-8 Ιουνίου, πραγματοποιήσατε Έκθεση Φωτογραφίας στο Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Τμήματος Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, με τίτλο: «Δασικές πυρκαγιές ένα περιβαλλοντικό ολοκαύτωμα». Στον κατάλογο της έκθεσης σημειώνατε ότι «τα δέντρα είναι οι άνθρωποι του δάσους που γεννιούνται, αναπτύσσονται, ωριμάζουν, γερνούν και πεθαίνουν, άλλες φορές με τρόπο φυσικό, άλλες με βίαιο. Τότε αντιδρούν, αντιστέκονται, μάχονται μέχρις εσχάτων. Τα σημάδια της μάχης με τις πυρκαγιές, είναι χαραγμένα πάνω στη φυλλωσιά, στα κλαδιά, στους κορμούς, στις ρίζες ακόμα και στις στάχτες τους». Και πιο κάτω: «…Κι όμως σε ορισμένες περιοχές, από τη στάχτη ξεπροβάλλουν νέοι κορμοί, αχνοπράσινα φύλλα, για να αρχίσει ένας νέος κύκλος ζωής. Είναι σαν άνθρωποι με τις ίδιες αντιδράσεις, την ίδια συμπεριφορά, την ίδια θέληση για επιβίωση».

Ο εντοπισμός λοιπόν μέσα από τις φωτογραφίες σας της ομοιότητας ανάμεσα στον άνθρωπο και στο δέντρο, πόσο αισιόδοξους μπορεί να μας κάνει για τη συνέχιση της ζωής μέσα σ’ ένα πλανήτη που καθημερινά καταστρέφεται από περιβαλλοντικές και άλλες καταστροφές;

Απάντηση: Αν θεωρήσουμε ότι η ζωή του πλανήτη μας εξομοιώνεται σε ένα ημερολογιακό έτος, η ανθρώπινη παρουσία δεν αντιστοιχεί παρά μόνο στα 10 τελευταία δευτερόλεπτα πριν την λήξη του χρόνου. Αυτό αποδεικνύει και πόσο στιγμιαία είναι η διαδρομή της ανθρωπότητας και πόσο ασήμαντη είναι σε αυτά που εξελίχθηκαν 4.6 δισεκατομμύρια χρόνια όσο και η πορεία της γης.

Μέσα λοιπόν στον χρόνο που προηγήθηκε της δικής μας παρουσίας, διαδραματίστηκαν εκατομμύρια γεγονότα, τα οποία αντιστοιχίζονται με φυσικές καταστροφές, οι οποίες προκάλεσαν τεράστιες εξαφανίσεις ειδών σε όλο τον πλανήτη.

Η πιο γνωστή από όλες είναι η εξαφάνιση των δεινοσαύρων - του κυρίαρχου είδους στην γη - πριν 70 εκατομμύρια χρόνια από την πτώση ενός μετεωρίτη. Μαζί με τους συμπαθείς, από τις κινηματογραφικές ταινίες, δεινοσαύρους εξαφανίστηκε το 90% των ειδών στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου.

Αυτό όμως ήταν τελικά που επέτρεψε την ανάπτυξη στην συνέχεια των θηλαστικών, τα οποία δεν είχαν καμία τύχη εάν υπήρχαν οι δεινόσαυροι. Από αυτά τα θηλαστικά σιγά - σιγά εξελίχθηκαν και προέκυψαν οι άνθρωποι τα τελευταία 500.000 περίπου χρόνια.

Ηθικό δίδαγμα: η εξαφάνιση των δεινοσαύρων ουσιαστικά δρομολόγησε την επικράτηση των ανθρώπων. Η καταστροφή συνυπάρχει με την δημιουργία. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Η μόνη διαφορά: ο άνθρωπος μπορεί να προκαλέσει ο ίδιος την εξαφάνισή του από τις δικές του επιλογές και ενέργειες.

Πόσο μπορεί να το αποτρέψει ή να το απομακρύνει, πραγματικά δεν είμαι σε θέση να το εκτιμήσω.

2^η Ερώτηση: Στο Διεθνές Συνέδριο "Κρίσεις & Καταστροφές - Ψυχοκοινωνικές Επιπτώσεις", που πραγματοποιήθηκε  στην Αθήνα το 2013, στην ανακοίνωσή σας με θέμα «Ο ρόλος της Διαπολιτισμικότητας στη διαχείριση Φυσικών Καταστροφών», είχατε υποστηρίξει ότι, στα τρία στάδια της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών, δηλαδή το προκαταστροφικό, το συνκαταστροφικό και το μετακαταστροφικό στάδιο, οι υφιστάμενες συνθήκες κάθε περιοχής ή χώρας παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ανάκαμψη, και γενικά στην επαναφορά στην προ της καταστροφής κατάσταση.

Η Ζάκυνθος μετά το 1953, δέσμια της ανάγκης για ταχεία αποκατάσταση, κλήθηκε να επουλώσει τις πληγές, άλλοτε μελετώντας πιστά το πνεύμα που αναδύθηκε απ’ τον ισοπεδωμένο τόπο και άλλοτε αυθαιρετώντας και παραλλάσσοντας  το ρυθμό του, με αποτέλεσμα η σύγχρονη νέα Ζάκυνθος, να έχει κάνει άνοιγμα στην παρόρμηση, στο συγκυριακό και στο απρόβλεπτο, παραδομένη στον εύκολο πλουτισμό και τον τουρισμό.

Γιατί πιστεύετε ότι απομακρύνθηκε τόσο πολύ από το πνεύμα της προσεισμικής Ζακύνθου και ποιες αντιστάσεις πρέπει να αναπτύσσει μια τοπική κοινωνία ώστε η ανάκαμψη να είναι υγιής και απόλυτα συνταιριασμένη με τους ιστορικούς μύθους της ;

Απάντηση:

Είναι σαφές ότι η χώρα μας από τη δεκαετία του 70 και έπειτα, παρουσίασε ένα ιδιαίτερο και ιδιόμορφο μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο πολύ επιτυχημένα περιγράφετε. Μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο, η Ελλάδα παράπεσε μεταξύ των μοντέλων ανάπτυξης που επέβαλε η τότε ψυχροπολεμική συγκυρία.

Η Ζάκυνθος το ίδιο χρονικό διάστημα είχε να αντιμετωπίσει δυο επιπλέον προκλήσεις. Την ολοκληρωτική καταστροφή από τον σεισμό, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα γινόταν ήδη τα πρώτα δειλά βήματα οικονομικής ανάπτυξης, και την μόνη ελπίδα διαφυγής προς τα εμπρός, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα προς την κατεύθυνση του τουρισμού.

Η επιλογή ήταν μονοσήμαντη και η αλλαγή πλεύσης από τις προϋπάρχουσες πολιτιστικές και κοινωνικές αξίες προς μια νέα αναπτυξιακή προοπτική, η οποία απαιτούσε θυσίες αλλά είχε και δελεαστικά ανταλλάγματα.

Σε κάθε περίπτωση όμως τώρα μπορούμε και επιβάλλεται να αναπτυχθούν μηχανισμοί εξισορρόπησης των αξιών, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της οικονομικής ευημερίας. Αυτό είναι και το στοίχημα για την σημερινή Ζάκυνθο.

3^η Ερώτηση: Η εμπειρία σας από την σεισμική δραστηριότητα, πόσο αγνωστικιστή σας έχει κάνει, αναφορικά με την ισότητα που έχουμε όλοι, απέναντι στο φαινόμενο;

Απάντηση:

Πραγματικά ο σεισμός, αλλά και όλα τα φυσικά φαινόμενα δεν διακρίνουν διαφοροποιήσεις σε κοινωνικό επίπεδο και είναι αταξικοί. Σε κάθε ένα μας, έστω και εάν ζει στο Παρίσι που δεν έχει σεισμούς, θα μπορούσε να συμβεί κάτι και κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού αναψυχής πχ. στο Λος Άντζελες ή στην Ινδονησία!

Οι άνθρωποι πανταχού της γης παραμένουν ευάλωτοι στους σεισμούς και στους κινδύνους και αυτό είναι κάτι καθολικό που ισχύει σε όλο τον πλανήτη μας.

4^η Ερώτηση:  Σε μετώπη της  ανατολικής πλευράς του Παρθενώνα, που έχει σαν θέμα της την Γιγαντομαχία, παριστάνεται ο Εγκέλαδος, τον οποίο η Αθηνά κατατρόπωσε κατά την περίφημη μάχη Θεών και Γιγάντων.  Από την εμπειρία σας στις πόλεις του κόσμου, έχετε γνωρίσει άλλον λαό, που με τέτοιον τρόπο προσπαθεί να αποτυπώσει ένα φαινόμενο, που τον απειλεί και καταστρέφει τη ζωή του;

Απάντηση:

Οι Γίγαντες, ο Εγκέλαδος, Ο Πολυβώτης και τόσοι άλλοι που αντιπροσωπεύουν τα φυσικά φαινόμενα, αποτελούν την πλέον επιτυχημένη προσέγγιση σε όλο τον κόσμο να αποτυπωθούν με ένα εύλογο τρόπο και με λογικό περιεχόμενο.

Μέσα από τη δράση των θεοποιημένων προσώπων αποτυπώνονται και ερμηνεύονται όλες οι επιμέρους πτυχές των φαινομένων με λεπτομερείς αναφορές ακόμα και σε φαινόμενα που μόλις πρόσφατα ερμηνεύτηκαν.

Η ελληνική προσέγγιση είναι παρασάγγας μπροστά αν κάποιος την συγκρίνει με προσεγγίσεις άλλων εθνών όπως, της κινεζικής με τον δράκο της Ιαπωνίας, με το γατόψαρο, κλπ. Η ελληνική ευρηματικότητα σε όλο της το μεγαλείο που δεν πηγάζει παρά μόνο από την ευφυΐα της φυλής μας, της αισθητική, το μέτρο και τελικά τον πολιτισμό μας.

5^η Ερώτηση:  Τον τελευταίο καιρό γίνεται μεγάλη συζήτηση για το «ενεργειακό πιστοποιητικό» στα σπίτια. Πόσο ασφαλείς μπορούμε να νοιώθουμε από ένα αντίστοιχο  «αντισεισμικό πιστοποιητικό»,  αναφορικά με τον τρόπο κατασκευής των οικοδομών σήμερα; Μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι;

Απάντηση:

Θεωρώ ότι το αντισεισμικό πιστοποιητικό, είναι ένα πιστοποιητικό, δηλαδή αποτυπώνει το ιστορικό μιας κατασκευής, σε σχέση με επεμβάσεις, συντηρήσεις, τροποποιήσεις, ανακαινίσεις, είναι μια πολύ σωστή διαδικασία έτσι ώστε να γνωρίζουμε τελικά την αντισεισμική αντοχή. Μόνο έτσι μπορούμε να εκτιμήσουμε σωστά την τρωτότητα ενός κτηρίου και πόσο αυτό είναι ασφαλές ή όχι και να διασφαλίσουμε την αντοχή αν χρειάζονται κάποιες εργασίες ενίσχυσης.

6^η Ερώτηση:  Το προηγούμενο Σάββατο 5-12, παρακολούθησα την εισήγησή σας στο Πνευματικό Κέντρο Ζακύνθου, στα πλαίσια της άσκησης «Τηλέμαχος 2015», που πραγματοποιήθηκε στο νησί μας, κατά την οποία προσομοιώθηκε σεισμική δραστηριότητα και ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας με επεισόδια πεδίου. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός της μεγάλης ακρίβειας στη μέτρηση των σεισμικών φαινομένων σε σχέση με το τι συνέβαινε 100 χρόνια πριν. Αυτή η ακρίβεια στις μετρήσεις και η γενικότερη επιστημονική εξέλιξη, έχει αντίστοιχο όφελος στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται το σεισμικό φαινόμενο από τον πληθυσμό μιας περιοχής;

Απάντηση:

Έχει καθοριστική σημασία να αποτυπώνει κανείς με ακρίβεια ένα φαινόμενο. Ειδικά στο φαινόμενο του σεισμού η ακρίβεια μας δίνει την δυνατότητα να καθορίσουμε την ένταση και στη συνέχεια την ανταπόκρισή μας προκειμένου να μειώσουμε τις επιπτώσεις σε σημαντικό βαθμό.

7^η Ερώτηση:  Κύριε Καθηγητά, το πλούσιο βιογραφικό σας (http://elekkas.gr/el/home.html), αποδεικνύει όχι μόνο την άρτια επιστημονική σας κατάρτιση, αλλά κυρίως την αγάπη σας για την επιστήμη της Δυναμικής Τεκτονικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας. Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον τομέα αυτό; Υπάρχει κάποιος εμπνευσμένος δάσκαλος στα μαθητικά θρανία, ένα βιβλίο – σταθμός που σας ενέπνευσε, μια εμπειρία ζωής που σας στιγμάτισε και αποφασίσατε να εισχωρήσετε τόσο βαθιά στα έγκατα της Γης;

Απάντηση:

Είχα κάποια προτίμηση στο θετικό κλάδο των επιστημών. Όμως εκείνοι που με ενέπνευσαν ήταν οι Πανεπιστημιακοί μου δάσκαλοι μετά την σχεδόν τυχαία είσοδό μου στο Γεωλογικό Τμήμα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πραγματικά τους οφείλω τα πάντα και ήμουν τυχερός που είχα τέτοιους δασκάλους. Ο Γαλανόπουλος, ο Δρακόπουλος, ο Συμεωνίδης, ο Δερμιτζάκης, ο Μαριολάκος, ήταν μερικοί από αυτούς, που επέδρασαν καθοριστικά και χάραξαν νέα μονοπάτια στην επιστημονική μου σκέψη και πορεία. Αναφέρω βεβαίως όσους έχουν αφυπηρετήσει ή δεν είναι πια μαζί μας και όχι όσους ακόμα προσφέρουν στην Πανεπιστημιακή διδασκαλία.

8^η Ερώτηση:  Στους περισσότερους από εμάς οι σεισμολόγοι είστε κάτι σαν το γιατρό που αναγκαζόμαστε να συμβουλευτούμε στο επείγον περιστατικό. Σαν πανεπιστημιακός δάσκαλος, τι θα λέγατε σε έναν φοιτητή σας που θα ήθελε να ακολουθήσει τα βήματά σας; Υπάρχει ένας τομέας που ονειρεύεστε να εξερευνηθεί και θα τον ωθούσατε να οδηγήσει τα βήματά του στην έρευνά του;

Απάντηση:

Υπάρχουν πολλές και μεγάλες επιστημονικές προκλήσεις στο χώρο των γεωεπιστημών. Δεν θα ήθελα να αναφέρω κάποια συγκεκριμένη. Εκείνο όμως που θα μπορούσα να συμβουλεύσω είναι ότι, με όποιο εξειδικευμένο αντικείμενο να ασχοληθεί, να μην αφήσει στην άκρη την επαφή με τον άνθρωπο και το κοινωνικό κύκλο. Το σημαντικότερο για μένα είναι το αποτέλεσμα της έρευνας να είναι ένα μικρό λιθαράκι σε αυτό που αποκαλούμε κοινωνική προσφορά και πρόοδο.

Κύριε Καθηγητά, σας ευχαριστώ για την ανταπόκριση στην πρόσκλησή μου.

    

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Τέχνης Λόγια", Νο 12 / 5180 / 30.12.2015, που διανέμεται 

με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ"