Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2015

Γιάννης Κεφαλληνός: η συμβολή του στην εποποιία του 1940.



Για τις εικαστικές τέχνες, της επιφάνειας (σχέδιο, ζωγραφική, χαρακτική, λιθογραφία, γελοιογραφία) και του χώρου (γλυπτική, ανάγλυφο), που έδωσαν το παρόν, στην εξάμηνη σύγκρουση, που άνοιξε στις 28 Οκτωβρίου 1940 κι έκλεισε οριστικά στις 27 Απριλίου 1941, και που κατέληξε σε θρίαμβο και εποποιία του ελληνικού λαού, έχουν γραφτεί πολλά.
Η απαξίωση της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής σήμερα, έχει ανάγκη από τέτοιες υπενθυμίσεις, που φέρνουν στο προσκήνιο ανθρώπους που η καλλιτεχνική τους ιδιότητα δε συνοδεύεται μόνο από επιτυχημένες «ατομικές» εκθέσεις, αλλά από αξιοποίηση του ταλέντου και των γνώσεων προς όφελος της πατρίδας μας.
Ο μεγάλος χαράκτης και «δάσκαλος» της ελληνικής χαρακτικής, Γιάννης Κεφαλληνός, Καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών από το 1932-1957, ο καλλιτέχνης που έδωσε την ψυχή του στην τέχνη του γραμματοσήμου, είναι ένας από αυτούς.
Στο Εργαστήριό του έπνεε ένας αέρας δημοκρατικής ελευθερίας. Οι άγνωστοι τότε σπουδαστές, γνωστοί μετέπειτα καλλιτέχνες, ανέλαβαν να φιλοτεχνήσουν υπό την καθοδήγησή του, τις προπαγανδιστικές αφίσες για τον αγώνα ενάντια στους Ιταλούς. Η ξυλογραφία και το λινόλεουμ προσφέρονταν περισσότερο για το σκοπό αυτό.
Οι αφίσες που επελέγησαν ήταν «Οι Ηρωίδες του 1940» του Κώστα Γραμματόπουλου, «Η Γυναίκα που πλέκει», της Βάσως Κατράκη και «Ο Τσολιάς», του Τάσου Αλεβίζου, που αργότερα έγινε ευρύτατα γνωστός ως ο χαράκτης Τάσος, που παριστάνει έναν φουστανελά να δείχνει με το δάχτυλό του τον περαστικό διαβάτη και να τον ρωτά «Έδωσες εσύ;». Ο Κεφαλληνός επιπλέον ήθελε να κρατήσει τους ταλαντούχους μαθητές του μακριά από τις πολεμικές επιχειρήσεις.
Στη Β΄ Επαγγελματική Καλλιτεχνική Έκθεση επίσης που εγκαινιάστηκε στις 18 Μαρτίου 1942, ο Κεφαλληνός έλαβε μέρος με τρία σχέδια, εμπνευσμένα από το δράμα του λιμού.
«Το πρώτο σχέδιο είχε καθαρά συμβολικό χαρακτήρα: σ’ ένα άξενο τοπίο, έξω από τα τείχη της Σιών σαπίζει το κουφάρι ενός ζώου, ίσως αλόγου. Τρία όρνια και δύο ύαινες (οι υπαινιγμοί είναι σαφείς)», γράφει ο Ε. Χ. Κάσδαγλης, στην εξαίρετη μελέτη του: «Γιάννης Κεφαλληνός, ο Χαράκτης», έκδοση  του Μ.Ι.Ε.Τ., «τριγυρίζουν τα γυμνά κόκαλα. Ένα τέταρτο όρνιο ραμφίζει το τελευταίο ζωντανό απομεινάρι, το μάτι του αλόγου. Στο βάθος αχνοφαίνεται να λάμπει ο Παρθενώνας». «Τα άλλα δύο σχέδια του Κεφαλληνού είχαν ως μοντέλο συνηθισμένα ανώνυμα πρόσωπα της πεινασμένης Αθήνας. Δύο νεκροί- ένας ώριμος άντρας κι ένα νέο κορίτσι- με σταυρωμένα και δεμένα τα χέρια, θύματα του λιμού».
Η αποτύπωση στα έργα αυτά της τραγικής κατάστασης, στην οποία είχε περιέλθει η χώρα, προκάλεσε τη βίαιη αντίδραση των ιταλικών αρχών που κατέληξε στη σύλληψή του μαζί με άλλους τρεις καλλιτέχνες: των μαθητών του,  Α. Τάσσου και Αλέξανδρου Κορογιαννάκη και του ζωγράφου Αντώνη Κανά. Οδηγήθηκαν στις φυλακές Αβέρωφ, γιατί σύμφωνα με το κατηγορητήριο με τα έργα τους: δημιουργούσαν πνεύμα ηττοπάθειας στα  μετόπισθεν εν καιρώ πολέμου. Το πιθανότερο είναι ότι συνελήφθηκαν γιατί τα έργα δημοσιεύτηκαν στο παράνομο έντυπο Καλλιτέχνης, το οποίο εξέδιδε το ΕΑΜ καλλιτεχνών.
            Για την αποφυλάκισή των τεσσάρων καλλιτεχνών υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Σε μια από αυτές εμπλέκεται ένας άλλος Ζακυνθινός. Όπως λέει ο  Α. Κανάς: «όταν κλειστήκαμε στις φυλακές ο συχωρεμένος ο Δημήτρης Πελεκάσης, ο αγιογράφος από τη Ζάκυνθο, αυθεντία στο είδος του και θαυμάσιος άνθρωπος, πάει και βρίσκει τον παιδικό του φίλο, τον Δον Φιλιππούση, εφημέριο τότε στον Άγιο Διονύσιο των καθολικών και πνευματικό του στρατηγού Τζελόζο, ανώτατου διοικητή των ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα, και τον παρακαλεί να μεσολαβήσει για την αποφυλάκιση των τεσσάρων καλλιτεχνών που είχαν συλληφθεί.».  Έτσι ο Κεφαλληνός αποφυλακίστηκε.
Θα ήταν πραγματικά πολύ χρήσιμο για τη νεώτερη γενιά να παρακολουθήσουμε τον τρόπο που οι Ζακυνθινοί εικαστικοί συνέβαλλαν στην αφύπνιση της συλλογικής μνήμης.
Η περίπτωση του Γιάννη Κεφαλληνού δεν είναι  η μοναδική.
Ας ευχηθούμε η μνημόνευσή τους στην επερχόμενη επέτειο της εθνικής μας εποποιίας, να είναι η απαρχή για αναγνώριση της συμβολής της Τέχνης σε αυτές τις πολύ ξεχωριστές στιγμές του έθνους μας.

     


Το παρόν δημοσιεύτηκε και στο πολιτιστικό ένθετο "Τέχνης  Λόγια" , Νο 7, αρ. 5069, 14-10-2015, που διανέμεται δωρεάν με την εφημερίδα "ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ"




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου