«Ο Ρώμας του Ζουργού ή το Μυθιστόρημα μέσα στο Μυθιστόρημα».

Για το τελευταίο βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού «Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμονσίνο», το οποίο κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2014 (εκδόσεις Πατάκη), έχουν γραφτεί πολλά.

Εκείνο ίσως που δεν έχει επισημανθεί, είναι η παρουσία μέσα σ’ αυτό, σε ξεχωριστό, ομώνυμο μάλιστα κεφάλαιο, του βασικού μυθιστορηματικού χαρακτήρα Βαρτάγγελου Νταβιτσέντσα, από τον «Θρήνο της Κάντιας», του «δικού» μας Διονύση Ρώμα. Ένας άλλος συσχετισμός είναι η αναφορά του στον ανατόμο Ανδρέα Βεζάλ, τον οποίο διαλέγει για να ξεκινήσει την ιστόρησή του και ο οποίος, όπως είναι γνωστό  πέθανε κατά τη διάρκεια της επιστροφής του από ένα ταξίδι στους Άγιους Τόπους και θάφτηκε συμπτωματικά στο νησί μας.

Σε κάποια λοιπόν από τις «Σκηνές» του πολυτάραχου βίου του γιατρού Ματίας, ο οποίος στη διαδρομή της ζωής του διασχίζει χαρτογραφώντας ολόκληρη την Ευρώπη του 17ου αιώνα, και μέσα στις 785 σελίδες του βιβλίου του, με τους 122 χαρακτήρες (υπαρκτούς και φανταστικούς), φτάνει και στο Τζάντε, για να προσκυνήσει ο σιορ Παναγιώτης, θετός πατέρας του Ματίας, στα χώματα των γονιών του και ν’ ανάψει κερί στον άγιο.

Διαβάζουμε λοιπόν στη σελ. 426, την εξομολόγησή του: «…Θέλω να πάμε μαζί στο Τζάντε, για να πεθάνω εκεί, να με παραχώσουνε στο χώμα που μοσκοβολάει κι όχι εδώ στη γλίτσα της λιμνοθάλασσας», αναφερόμενος στη Βενετία.

Και πιο κάτω στη σελ. 439, ο Ζουργός δίνει τα διαπιστευτήρια των φανταστικών ηρώων του Ρώμα, που παίρνουν στο βιβλίο του σάρκα και οστά: « …Πρωτότοκος της φαμίλιας είναι ο Βαρτάγγελος Νταβιτσέντσα. Ο δεύτερος στη σειρά είναι ο Κέκος, που πολεμάει τούτην την ώρα στον Χάνδακα. Ο Μουτσέτος, ο πιο μικρός, είναι χαμένος εδώ και χρόνια, δεν κατάλαβα πού. Έχουν και δυο αδερφάδες, την Ορσέτα, που ΄γινε καλόγρια κι έφυγε απ’ το σπίτι, και την Μπιάνκα. …».

Αλλά εκείνο που κατά τη γνώμη μου παίρνει ακόμα μεγαλύτερη συνάφεια με το δικό μας Κόντε των ζακυνθινών γραμμάτων, είναι η περιγραφή του αρχοντικού τους, στη σελ.474, καθώς ο Ζουργός καταφέρνει να αποδώσει το στοιχειωμένο πνεύμα του αρχοντολογιού που κατοικεί μέσα στο αρχοντικό, το οποίο σαν κέλυφος περιβάλλει έναν κόσμο που χάνεται.

Γράφει χαρακτηριστικά: «Θλίψη. Μπαινοβγαίνω σ’ ένα αρχοντικό όπου οι ψίθυροι υπερτερούν κατά πολύ απ’ τους κοριούς και βασιλεύουν. Οίκος των Νταβιτσέντσα –εγώ το λέω ο αφαλός της κόλασης. Ένας πρωτότοκος δίδυμος του σατανά, ένας δευτερότοκος αιχμάλωτος της αυλαίας του θεάτρου και του ονείρου, που φυτρώνει σαν το πούσι στη σκηνή. Από γυναίκες βάλε τη μεγάλη αδερφή, που έγινε ηγουμένη για να γλιτώσει., αλλά παρ’ όλα αυτά εποπτεύει τα πάντα απ’ το μοναστήρι, και μια μικρότερη, που θα ‘ ταν άνοιξη αν δεν είχε κι ο δικός της χρόνος παγώσει κι εκείνη ξεμείνει τελικά σαν το κρύσταλλο του χειμώνα. Πρόσθεσε σ’ αυτούς δούλους, σέμπρους, ρουφιάνους, μπράβους, τοκογλύφους, να μπαινοβγαίνουν όλοι σε μια κωμωδία αγέλαστη που σου πλακώνει το στήθος».

Κάλλιστα θα μπορούσαμε να βρούμε ομοιότητες και με το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη: «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους» [1] και το αρχοντικό του κόντε Αλέξανδρου Οφιομάχου Φιλάρετου: «Στους τοίχους εδώ κ’ εκεί εκρεμόνταν οι οικογενειακές τους εικόνες, μαυρισμένες από την πολυκαιρία κι από την υγρασία, μέσα σε μαύρες ή σε χρυσωμένες κορνίζες θαμπές ως κ’ εκείνες: οι παλιοί Οφιομάχοι, άρχοντες με δύναμη μεγάλη στον τόπο και που τώρα εκοιμώνταν ήσυχα και λησμονημένοι στο χώμα…  Μέσα στο σπίτι εβασίλευε ησυχία. Κι από το δρόμο ερχότουν μόνο ο θόρυβος ενού μαραγκού που ερουκάνιζε σανίδες…».

Το κεφάλαιο με τίτλο «Βαρτάγγελος Νταβιτσέντσα», αναπτύσσει  διεξοδικά τη συμβολή του γιατρού Ματίας στους κατατρεγμένους πρόσφυγες που καταφθάνουν στο νησί μας, μετά την πτώση του Χάνδακα, το 1669, από τους Τούρκους, ο οποίος σπουδασμένος στις νέες ιατρικές εξελίξεις προσφέρει αληθινό βάλσαμο με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί στους πληγωμένους.

Ωστόσο η σημαντικότερη προσφορά του Ζουργού, σε όσους αγαπάμε τη λογοτεχνία είναι ότι, δίνει σάρκα και πνοή σε κάποιους φανταστικούς ήρωες, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα και τη γονιμοποιό φαντασία του Πλάστη τους. Γιατί ο «δικός» μας, Διονύσης Ρώμας εξακολουθεί να εμπνέει τους δημιουργούς. Και οι εκλεκτικές συγγένειες που αναδεικνύει με την πένα του ο Ζουργός, μόνο αναγνώριση και αγάπη φανερώνουν.

Και όπως ο ίδιος ομολόγησε στην συνέντευξή του στην Καθημερινή [2] , στη Γιώτα Μυρτσιώτη, για την επιστροφή του στο ιστορικό μυθιστόρημα: «Νομίζω ότι στη ζωή δεν μπορείς να δημιουργήσεις οτιδήποτε αν δεν ξεφυσήσεις επάνω του μια βαθιά ανάσα αγάπης. Πιστεύω επίσης στη σημασία της ιστορικής γνώσης τόσο για τη συγκρότηση μιας προσωπικότητας όσο και γενικότερα στην ταυτότητα των λαών. Μόνο με ιστορική συνείδηση μπορείς νηφάλια να εκτιμήσεις, να στοχεύσεις πιο αποτελεσματικά για να οδηγηθείς σε πιο ασφαλή συμπεράσματα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο αυταρχικές και αποτρόπαιες εξουσίες πολέμησαν την ιστορική συνείδηση και πρόταξαν τη λήθη».

Δεν θα ήταν λοιπόν σκόπιμο να βγάλουμε και μεις από τη λήθη τους μεγάλους των γραμμάτων μας, να γνωρίσουμε τους φανταστικούς τους ήρωες και να πάρουμε παράδειγμα μίμησης ή αποφυγής για τα λάθη μας.

Ο Θεσσαλονικιός Ισίδωρος Ζουργός μας ανοίγει την πόρτα .

Στο χέρι μας είναι εάν θα αξιοποιήσουμε τους σπουδαίους των γραμμάτων μας, για να αποκτήσουμε την ιστορική γνώση και παιδεία, που τόσο μας λείπει…

Δημοσιεύεται στο πολιτιστικό ένθετο  "Τέχνης Λόγια", τεύχος 1/22.7.2015, που κυκλοφορεί σήμερα με την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5020.

---

[1] Κωνσταντίνου Θεοτόκη: «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους», εκδ. Σύγχρονη εποχή, Αθήνα 2010, σελ.30-31

[1] http://www.kathimerini.gr/766156/article/proswpa/synentey3eis/is-zoyrgos-anazhtoysa--gia-hrwa-enan-kalo--an8rwpo, ΣΥΜΕΝΤΕΥΞΕΙΣ , ΓΙΩΤΑ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ, 11.05.2014, Ισίδ. Ζουργός: Αναζητούσα για ήρωα έναν καλό άνθρωπο».