Συνέντευξη Ισίδωρου Ζουργού στην Κατερίνα Δεμέτη

Δημοσιεύεται στο πολιτιστικό ένθετο  "Τέχνης Λόγια", τεύχος 1/22.7.2015, που κυκλοφορεί με την εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ, αρ. φύλλου 5020.

Είθισται για λόγους ευγένειας να τηρείται ο πληθυντικός. Αυτό όμως θα συντηρούσε μια πλαστή απόσταση με έναν συγγραφέα που γνωρίζω καλά, όχι μόνο μέσα από τα βιβλία του, αλλά κυρίως μέσα από τις κοινές μας συζητήσεις, με έναν άνθρωπο  σταθμό στη ζωή μου και που με τίποτα δεν θα χαρακτήριζα, απλό γνωστό. Καθώς λοιπόν πάγος δεν υπάρχει περνάω κατ’ ευθείαν στον ενικό και στις ερωτήσεις.

Ερωτήσεις:

1.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σου για το «ιστορικό μυθιστόρημα» και πόσο μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για να κάνει πιο γοητευτική την Ιστορία για τους νέους;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όλα τα μυθιστορήματα που σχετίζονται με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο με την Ιστορία – δεν είναι όλα ιστορικά μυθιστορήματα- ασκούν γοητεία σε ένα μεγάλο μέρος του αναγνωστικού κοινού. Νομίζω πως υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό: Η έμφυτη περιέργειά μας για την καθημερινή ζωή σε άλλες εποχές, όπως επίσης και η ανάγκη απόδρασης από την τωρινή καθημερινότητα που μας φαίνεται βαρετή και ανούσια- να σας θυμίσω επ’ ευκαιρία τον Φλωμπέρ που είχε πει όταν έγραψε τη Σαλαμπώ, ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην αρχαία Καρχηδόνα, ότι το έκανε για να δραπετεύσει από την πεζή καθημερινότητα της εποχής του. Η εποχή του Φλωμπέρ, τα μέσα του 19^ου αιώνα, στα δικά μας μάτια φαίνεται πολύ ρομαντική και συναρπαστική, όχι όμως για εκείνον που ήταν σύγχρονός της. Πέρα όμως από αυτή την ανάγκη της απόδρασης από τον τόπο και τον χρόνο η σχέση μας με το παρελθόν μέσα από μια συστηματική επεξεργασία διευρύνει τη θέαση του φαινομένου του ανθρώπου διαχρονικά και βαθαίνει την κρίση μας σε προβλήματα επίκαιρα. Αυτό, όπως καταλαβαίνεις, έχει ιδιαίτερη σημασία για τους νέους ανθρώπους.

2.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ισίδωρε, πώς αποφάσισες να χρησιμοποιήσεις τους ήρωες του «Θρήνου της Κάντιας» στο βιβλίο σου; Τι είναι αυτό που σε συγκίνησε στο έργο του Ρώμα και τους ξέθαψες μέσα από τη λήθη της λογοτεχνικής μας βιβλιοθήκης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η αναγνωστική μου σχέση με τον Ρώμα ξεκίνησε πριν από δυο δεκαετίες, σχέση πραγματικού έρωτα. Το έργο του Ρώμα με ξελόγιασε, με τη βοήθεια πάντα της σαγηνευτικής έκδοσής του από την Εστία. Προϋπήρχαν όμως και οι παιδικές μου μνήμες από την τηλεοπτική του μεταφορά στην ασπρόμαυρη τηλεόραση μιας άλλης εποχής, τη θυμάσαι αλήθεια; Συνάντησα βέβαια πολλές αναγνωστικές ανηφόρες, δυσκολίες εννοώ, μπορείς να τις φανταστείς: το γλωσσικό ιδίωμα κυρίως αλλά και η άγνοια του τόπου και της νοοτροπίας των ανθρώπων, η έλλειψη συλλογικού βιώματος. Όμως μέσα στις σελίδες του βρισκόταν ο κοσμοπολιτισμός του συγγραφέα, η ανοιχτή ματιά του στην Ευρώπη, ο επιτονισμός του τραγικού στοιχείου, τόσα πολλά… Σε ό,τι έχει να κάνει ειδικά με το «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο» η σχέση με τον Ρώμα περνάει και μέσα από την ιστορία της ιατρικής. Ο Ρώμας είναι, απ’ αυτά γνωρίζω, ένας από τους ελάχιστους νεοέλληνες πεζογράφους που φιλοξενεί τέτοιες πληροφορίες. Αν δεν υπήρχε το έργο του Ρώμα, το τελευταίο μου βιβλίο θα ήταν φτωχότερο.

3.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Η λέξη «απουσία», με την οποία τελειώνεις το μεγάλο ταξίδι του μυθιστορήματος του Ματίας, ποιους αφορά τελικά;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τους πάντες και το άπαν.

4.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσο δύσκολη είναι η μετά τη συγγραφή φάση της έκδοσης και προώθησης ενός βιβλίου στις μέρες μας και πόσο δέσμιος είναι ο συγγραφέας στη διαδικασία αυτή;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η λέξη προώθηση είναι μια σκληρή λέξη όμως στην περίπτωση των βιβλίων έχει μειωμένη ισχύ κι αυτό όχι γιατί το βιβλίο δεν είναι ένα προϊόν που συντονίζεται με τους νόμους της αγοράς αλλά γιατί διαφέρει από τα άλλα διακινούμενα αγαθά στο εξής: Η φήμη ενός βιβλίου δε χτίζεται τόσο από διαφημίσεις και άλλου είδους προώθηση αλλά κυρίως από την από στόμα σε στόμα κρίση και αποδοχή των αναγνωστών. Είναι ένα ευτύχημα αυτό για τους δημιουργούς, θα έλεγα μια ανακούφιση. Οι βιβλιοπαρουσιάσεις, για παράδειγμα, είναι ένας μηχανισμός προώθησης αλλά ταυτόχρονα και μια συνάντηση και συνομιλία του συγγραφέα με τους αναγνώστες του. Είναι και χαρά επίσης, και μάθημα ζωής για τον συγγραφέα, να μάθει να ακούει και τους άλλους όχι για να τους κάνει τα χατίρια και να περιορίζει τα οράματά του, αλλά για να συνεισφέρει έστω και λίγο στο κοινωνείν, καθότι η γραφή δεν μπορεί να είναι μόνο μια ναρκισσευόμενη έμπνευση αλλά και μια συνομιλία, μια συνάντηση.

5.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σου για τα πρότυπα που περνάμε στη νέα γενιά;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Υπάρχει πολλή τηλεθέαση στην Ελλάδα και μάλιστα σε κακής ποιότητας εκπομπές. Η τηλεόραση έχει ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης αλλά δεν είναι μόνο αυτή και το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Κάποιες φορές το κιτς, το ρηχό λάιφ στάιλ, η τραγική έλλειψη παιδείας και η άγνοια φαντάζουν πραγματικά ανίκητα. Πιστεύω όμως ότι δεν είναι έτσι, γιατί υπάρχουν θύλακες ποιοτικής αντίστασης, το σχολείο είναι ένας από αυτούς και συνεχίζει και μάχεται όσο κι αν αυτό δε γίνεται πάντα αντιληπτό από τον κόσμο. Να μη ξεχνάμε όμως τη γενικότερη αλήθεια, ότι οι νέοι άνθρωποι διαπαιδαγωγούνται όχι από νουθεσίες αλλά από τη δύναμη του παραδείγματος που υπάρχει δίπλα τους.

6.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η γνώμη σου για τον τρόπο που πρέπει να προωθείται η φιλαναγνωσία στα ελληνικά σχολεία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα και δεν μπορώ να σας πω πολλά γιατί θα χρειάζονταν σελίδες επί σελίδων. Θα μείνω μόνο σε ένα: στην εφηβεία, ηλικία καίρια για τη διαμόρφωση της αναγνωστικής συμπεριφοράς, υπάρχει αυτό το συγκεκριμένο σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων. Τα συμπεράσματα δικά σας.

7.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Παραφράζοντας το «Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή» του Ρίλκε, τι θα ήθελες να πεις σ’ ένα νέο, που θα ήθελε να ασχοληθεί με τη συγγραφή, στην Ελλάδα της κρίσης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Να σκεφτεί πριν από όλα αν μπορεί να ζήσει χωρίς τη βάσανο της γραφής. Αν μπορεί, ας το αφήσει στην άκρη κι ας ασχοληθεί με κάτι άλλο χρήσιμο για τους ανθρώπους και την κοινωνία. Αν το νιώθει ως απαραίτητη συνθήκη για την ύπαρξη του την ίδια, τότε είναι μάλλον εφ’ όρου ζωής μολυσμένος από το μικρόβιο. Αυτή η αρρώστια θα του δώσει  χαρές και λύπες. Ας του αφιερώσω κάτι από έναν μεγάλο ποιητή του εικοστού αιώνα, από τον Έζρα Πάουντ: Κανείς δεν ξέρει αρκετά για την τέχνη. Είδα νέους εξαίσια προικισμένους που δεν μπορούσαν να υπολογίσουν το μάκρος της διαδρομής.

8.     ΕΡΩΤΗΣΗ: Ετοιμάζεις κάποιο καινούργιο μυθιστόρημα και αν ναι, σε τι αναφέρεται;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Φτιάχνεται ακόμη στο μυαλό μου και όπως καταλαβαίνεις, Κατερίνα, κατά την ενδομήτρια περίοδο δε λέμε και πολλά πολλά. Σε ευχαριστώ πολύ.