Παρασκευή 22 Μαΐου 2015

Συμπεράσματα από ένα Εκπαιδευτικό Τριήμερο με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων 2015.



Στις 18, 19 και 20 Μαΐου το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, συμμετέχοντας στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, πραγματοποίησε «Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα υπό εξαφάνιση οικοσυστήματα», που εντοπίζονται στα εκθέματα της συλλογής του.
Πολλά σχολεία το παρακολούθησαν και τα συμπεράσματα που εξήχθησαν αξίζει να καταγραφούν, καθώς η εμπειρία από την επίσκεψη σε ένα χώρο πολιτισμού περιλαμβάνει το πριν, το κατά τη διάρκεια και το μετά, τόσο για τους επισκέπτες του χώρου, όσο και για τους διοργανωτές αυτών των δράσεων.
Κατ’ αρχήν αξίζει να σημειωθεί ότι, τα περισσότερα σχολεία που συμμετείχαν, το είχαν επισκεφτεί περισσότερες από μία φορές στο παρελθόν και είχαν συμμετάσχει και σε παλιότερες δράσεις. Έτσι ο χώρος ήταν οικείος γι’ αυτά, και η περιέργεια για το καινούργιο που θα ανοιγόταν μπροστά τους, έκδηλη (!).
Η δράση περιέλαβε δύο διαφορετικά είδη αντικειμένων: κορνίζες και έπιπλα.
Στην πρώτη κατηγορία, αναζήτησαν στις κορνίζες των εικόνων της Συλλογής Κολυβά, ζώα και φυτά, και προβληματίστηκαν αναφορικά με το θέμα που επέλεξε ο καλλιτέχνης, για να περιορίσει και να ορίσει το κεντρικό θέμα της εικόνας. Η διαπίστωση δε ότι η Φύση είναι κυρίαρχη και μάλιστα με περιεχόμενο συμβολικό (τα παγόνια για παράδειγμα συμβολίζουν την αθανασία της ψυχής κ.λπ.), γαργάλησε ακόμα πιο πολύ την παιδική φαντασία και οι ιστορίες που προέκυψαν ήταν πραγματικά αξιοθαύμαστες.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η εικόνα της «Μετάστασης της Θεοτόκου», της οποίας το πλαίσιο περιλαμβάνει σε ζώνες, στοιχεία από το επίγειο βασίλειο (θαλάσσιο και χερσαίο) και το υπέργειο, έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στα παιδιά. Με την επισήμανση στην αχιβάδα, στους αετούς και τους αγγέλους, τα παιδιά έμαθαν να ψάχνουν όχι μόνο μέσα, αλλά και γύρω από την εικόνα, βλέποντας ότι η Φύση συμμετέχει στο κεντρικό θέμα της και συμπληρώνει αξιοθαύμαστα το θεολογικό της χαρακτήρα.
Στην δεύτερη κατηγορία τα παιδιά γνώρισαν:

Α) τα ξυλόγλυπτα έπιπλα του Νικολάου Κολυβά, έργα του ζακυνθινού ξυλογλύπτη Αναστασίου Βλάχου και μαζί με τις πληροφορίες για τον μεγάλο αυτό καλλιτέχνη, αναζήτησαν στην ξυλόγλυπτη βιβλιοθήκη, στις καρέκλες και το γραφείο του Κολυβά, τους διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων. Έτσι γνώρισαν ότι υπάρχουν πολλοί τύποι οικοσυστημάτων: στην θάλασσα συναντάμε τα  θαλάσσια οικοσυστήματα, σε ακτές τα παράκτια οικοσυστήματα, ενώ στην ξηρά τα χερσαία. Επίσης ότι υπάρχουν και τα οικοσυστήματα των γλυκών υδάτων, οι υγρότοποι, των οποίων ο ρόλος είναι σημαντικός, καθώς παρέχουν τροφή και προστασία σε ένα μεγάλο αριθμό πτηνών, θηλαστικών, ψαριών και άλλων οργανισμών. Το δασικό οικοσύστημα τέλος είναι το οικοσύστημα των φυτών και ζώων, στο οποίο κυριαρχούν τα δενδρώδη δασικά είδη. 


Β) Στην δεύτερη αυτή κατηγορία τα παιδιά γνώρισαν ακόμη δύο έπιπλα, τα οποία ήρθαν το 1970 στο Μουσείο, με την δωρεά του Δημητρίου Οικονομόπουλου, ο οποίος ήταν εκτελεστής, της από 21/6/1961 διαθήκης, του Αριστείδη Ν. Θεοφίλου.
Β1. Το πρώτο ήταν ένα μπυρώ φλωρεντινής τέχνης από αγριοτριανταφυλλιά, έβενο και ελεφαντοκόκαλο, με παραστάσεις κυνηγιού ελαφιού, αλεπούς και λιονταριού. Τα εξαφανισμένα ζωικά είδη, που απεικονίζονται στις παραστάσεις πάνω στο έπιπλο, έδωσαν την ευκαιρία να γίνει αναφορά στις  πολύπλοκες σχέσεις που  αναπτύσσονται ανάμεσα στους οργανισμούς μιας περιοχής, οι οποίες μπορεί να έχουν διάφορες μορφές, άλλοτε συνεργασίας κι άλλοτε ανταγωνισμού, για την τροφή, το χώρο, το νερό.

Έτσι τα παιδιά έμαθαν ότι από τις πιο σημαντικές σχέσεις σε ένα οικοσύστημα είναι οι τροφικές σχέσεις, που καθορίζονται από το ποιος οργανισμός τρέφεται με ποιον. Επίσης ότι κάθε οργανισμός σε ένα οικοσύστημα τρέφεται από κάποιον ή κάποιους άλλους. Μελετώντας λοιπόν σε ένα οικοσύστημα «ποιος τρώει ποιον» μπορούμε να τοποθετήσουμε τους οργανισμούς σε μια σειρά, έτσι ώστε ο καθένας να αποτελεί τροφή για τον επόμενο. Γνώρισαν έτσι ότι η αλυσίδα που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο λέγεται τροφική αλυσίδα.

Ο εντοπισμός των εξαφανισμένων ειδών πάνω στο έπιπλο, τα οδήγησε να σκεφτούν ότι τις περισσότερες φορές οι ανθρώπινες δραστηριότητες προξενούν ανεπανόρθωτες βλάβες στο οικοσύστημα. Με την ανεξέλεγκτη υλοτομία και τις πυρκαγιές καταστρέφονται πολύτιμα δάση, που αποτελούν το βιότοπο χιλιάδων ζωντανών οργανισμών, ενώ η διαρκής χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων γεμίζει τον αέρα, το νερό και το έδαφος με βλαβερές ουσίες. Η ανεξέλεγκτη θήρευση και αλιεία από την άλλη, αποτελούν επίσης παραδείγματα αρνητικής επίδρασης του ανθρώπου στο οικοσύστημα.




Β2. Το δεύτερο ήταν ένα κομοδίνο με μαρμάρινη επιφάνεια στην οποία διακρίνεται ένα απολιθωμένο όστρακο. Ένα έκθεμα του Μουσείου πραγματικά «επίκαιρο»(!), με αφορμή και την ανακάλυψη του νέου απολιθωμένου δάσους, που έφεραν στο φως, οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν για την κατασκευή του νέου οδικού άξονα Καλλονής - Σιγρίου στη Μυτιλήνη, λίγες μέρες πριν.


Έτσι, αφού ζητήθηκε στα παιδιά να εξερευνήσουν το έπιπλο, ρωτήθηκαν «γιατί θα μπορούσε να τοποθετηθεί σ’ ένα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας» ή «πώς ένας δεινόσαυρος θα μπορούσε να νοιώσει άνετα μέσα στο Μουσείο Σολωμού;». Έτσι δόθηκε η ευκαιρία να πληροφορηθούν για την Παλαιοντολογία και έμαθαν τι είναι το «απολίθωμα».
 

          Ειδικότερα πληροφορήθηκαν ότι: Η Παλαιοντολογία είναι μια επιστήμη που ασχολείται με τα ζώα και τα φυτά του παρελθόντος. Μελετά τη μορφή τους, τον τρόπο ζωής τους και βγάζει συμπεράσματα για το περιβάλλον μέσα στο οποίο έζησαν, για την εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο και τα κατατάσσει συστηματικά. Τέλος προσδιορίζει τη γεωλογική τους ηλικία, γεγονός που χρησιμεύει για τον προσδιορισμό της ηλικίας των διαφόρων στρωμάτων μέσα στα οποία βρέθηκαν.


            Τις πληροφορίες μας για τους οργανισμούς του παρελθόντος τις παίρνουμε από τα απολιθώματα, δηλαδή από τα υπολείμματα (λείψανα) ζώου ή φυτού που έζησε σε περασμένες γεωλογικές εποχές. Όταν τα σκληρά μέρη του οργανισμού αυτού, όπως είναι π.χ. τα οστά, τα κέρατα, τα δόντια, τα όστρακα κ.λ.π. μετά το θάνατο του ζώου σκεπαστούν από λεπτόκοκκο χώμα μέσα στο οποίο κυκλοφορεί νερό, έστω και σε μικρή ποσότητα, τότε το ανθρακικό ασβέστιο που βρίσκεται διαλυμένο μέσα στο νερό αντικαθιστά μόριο προς μόριο την ύλη π.χ. του οστού και με την πάροδο του χρόνου το μετατρέπει σε απολίθωμα. Επειδή η αντικατάσταση αυτή γίνεται μόριο προς μόριο διατηρείται απόλυτα η εξωτερική του μορφολογία και με λεπτομέρειες τα χαρακτηριστικά του.


           
Το συνηθισμένο υλικό της απολιθώσεως είναι το ανθρακικό ασβέστιο (CACO3), όμως παρατηρήθηκε απολίθωση και με άλλα υλικά όπως είναι το διοξείδιο του πυριτίου (SIO2), o μαρκασίτης (FeS2) και άλλα.

          Φεύγοντας από το Μουσείο τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να διαπιστώσουν την πολύπλευρη προσέγγιση του υλικού ενός Μουσείου και να προβληματιστούν πάνω στη σημασία Τέχνης - Φύσης και Ζωής. Πολλά από αυτά με την προτροπή των εκπαιδευτικών τους κατέγραψαν τις εντυπώσεις τους υπό μορφή γραπτού λόγου ή καλλιτεχνικού έργου, τα οποία και υποσχέθηκαν ότι θα αποστείλουν στο mail του Μουσείου.
          Έτσι η  Διεθνής Ημέρα Μουσείων στάθηκε η αφορμή για μια εκπαιδευτική εμπειρία με πολλαπλές αναγνώσεις και το Μουσείο του Εθνικού Ποιητή ζωντάνεψε για άλλη μια φορά με τις παιδικές φωνούλες.
          Εμείς δεν έχουμε λοιπόν παρά να ευχηθούμε: ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ!!!




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου