Παρουσίαση βιβλίου Γιάννη Καλπούζου «Γινάτι. Ο σοφός της λίμνης» Πορτοκάλι- Σάββατο 10 Νοέμβρη 2018

Αγαπητοί Φίλοι,

Έχοντας πια συμπληρώσει ένα μεγάλο ράφι στην προσωπική μου βιβλιοθήκη με το όνομα Γιάννης Καλπούζος, καθώς είμαι φανατική αναγνώστρια των έργων του,  χάρηκα πολύ, όταν η κ. Ντένια Πάτρα, από τη «Λέσχη Ανάγνωσης Κερίου», μου πρότεινε να παρουσιάσω το τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο «Γινάτι. Ο σοφός της λίμνης», που ήδη η α΄ έκδοση, το Μάρτιο του 2018, βγήκε σε 50.000 αντίτυπα.

Μετά αναλογίστηκα ότι ο Γιάννης Καλπούζος έρχεται τέταρτη φορά στη Ζάκυνθο και δεύτερη φορά στο «Πορτοκάλι», οπότε και μετά και την εκπληκτική επιτυχία του «Ιμαρέτ», της «Σέρρα», και των υπολοίπων έργων του, είναι ήδη τόσο γνωστός σε όλους σας, ώστε περιττεύει ακόμα μία παρουσίαση, που και τον ίδιο θα έκανε να βαριέται, αλλά και εσάς, που ανυπομονείτε να του θέσετε ερωτήσεις.

Γι’ αυτό θα περιοριστώ να μοιραστώ μαζί σας, πολύ σύντομα, κάποιες προσωπικές σκέψεις, που μου γεννήθηκαν τις τελευταίες μέρες, στην προσπάθειά μου να ξεφύγει λίγο το μυαλό μου απ’ τη σεισμική δραστηριότητα.

Σκέψεις, που από γινάτι περισσότερο, θα σας εκθέσω.

Κατ’ αρχήν «Ο σοφός της λίμνης», είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Αναφέρεται στην Ήπειρο, την ταραγμένη περίοδο των ετών 1917-1929.

Μέσα από τις σελίδες του, θα περάσουν ολοζώντανα ο Εθνικός Διχασμός (1914-1917), η Μικρασιατική Καταστροφή, η απόπειρα δημιουργίας Πριγκιπάτου στην Πίνδο, από Ιταλούς, Ρουμάνους και Βλάχους, το 1917,  οι εργασίες για την εξόρυξη πετρελαίου στη Δραγοψά Ιωαννίνων, το 1919, η ανταλλαγή πληθυσμών μετά την υπογραφή της σχετικής σύμβασης στη Λοζάνη, στις 30 Ιανουαρίου 1923 και η αποχώρηση των Τουρκογιαννιωτών από τα Γιάννενα, στις 9 Ιουλίου 1924 και πολλά άλλα.

Ο συγγραφέας παρουσιάζει τα γεγονότα αυτά, όπως ακριβώς ο μαέστρος μελετάει την παρτιτούρα όλης της ορχήστρας. Δηλαδή η παρουσίαση της ιστορίας δεν είναι μόνο μία σειρά γεγονότων και δεν είναι μονογραμμική. Μελετάται ταυτόχρονα και σε πλάτος, ενώ οι μικρές προσωπικές ιστορίες των ηρώων συνθέτουν το πρόσωπο της μεγάλης Ιστορίας.

Έτσι σε όλο το βιβλίο, η αφήγηση, ισορροπεί μέσα στο ισοσκελές τρίγωνο:  Ιστορία -  Πόλη -Άνθρωπος. Κάθε πλευρά του τριγώνου αυτού αναπτύσσεται ισόρροπα, καθώς ο συγγραφέας δεν αφήνει κενά και σιγά σιγά μετατρέπεται σ’ έναν κύκλο, στον οποίο όλα στροβιλίζονται επιβάλλοντας την τελική όσμωση.

Η δεύτερη πλευρά του τριγώνου είναι η πόλη των θρύλων, τα Γιάννενα, της οποίας ο πληθυσμός στην αρχή της αφήγησης είναι μικτός και κατοικείται από 20.000 Έλληνες, Οθωμανούς και Εβραίους. Σ’ αυτήν αναγκάζεται να μεταναστεύσει από το χωριό του ο κεντρικός ήρωας.

Με μεγάλη μαεστρία ο Γ. Καλπούζος παρουσιάζει την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα της πόλης και εκπλήσσει με τις άπειρες λεπτομέρειες που γνωρίζει για τις χοροεσπερίδες της, τα θέατρα της εποχής, τα καφενεία, τις μαντολινάτες, τις καντάδες των ερωτόπληκτων και περιγράφει με καταπληκτική λεπτομέρεια τόπους αναφοράς, οι οποίοι, μέχρι και σήμερα παίζουν σημαντικό ρόλο στην πόλη των Ιωαννίνων, όπως η λίμνη Παμβώτιδα- η τα πάντα τρέφουσα, το Νησάκι και η οδός Ανεξαρτησίας.

 Η εξαιρετική ασπρόμαυρη φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου (1898-1990) στο εξώφυλλο, από το προσωπικό της αρχείο, το οποίο δώρισε η ίδια στο Μουσείο Μπενάκη, και παρουσιάζει τη Λίμνη των Ιωαννίνων, γύρω στο 1950, μας εισάγει από την πρώτη στιγμή, που παίρνουμε το  μυθιστόρημα στα χέρια μας, σε μία άλλη εποχή, και εμβολίζει με το κόκκινο, επιζωγραφισμένο χρώμα του πανιού της βάρκας, την ιστορία που θα διαβάσουμε, προοικονομώντας  τα πάθη και την ένταση των συναισθημάτων των ηρώων.

Κεντρικός ήρωας είναι ο Ζώτος, που καταλήγοντας στα Γιάννενα προσπαθεί με κάθε τρόπο να βιοποριστεί κι ερωτεύεται την Τουρκογιανιώτισσα Χαβαή. Γύρω του υπάρχουν πολλά πρόσωπα. Ο αμφιλεγόμενος  παπα- Λέρας, ο κομπογιαννίτης γιατρός Μαργαζής, η Κήκω, ο Καμπέρ εφέντης, η Ρεσιτά Χανούμ, η Σαραλίν, ο Βιργίλης, ο Γκίνης, η Μελίτα, των οποίων την εμπλοκή στην ερωτική ιστορία Ζώτου – Χαβαής, δεν θα αποκαλύψουμε για να την αναζητήσετε στο βιβλίο.

Θα σταθώ μόνο στον σιορ- Δονάτο, τον μέντορα των δύο ερωτευμένων, ο οποίος δίνει σοφές συμβουλές και κρύβει κι αυτός δικά του μυστικά και ανομήματα. Ο σιορ- Δονάτος, είναι ο συμβουλάτορας που κάθε νέος θα ήθελε στη ζωή του και που με τη σοφία των λόγων του, παίρνει τη μορφή του φύλακα–αγγέλου, και δίνει την ευκαιρία στο συγγραφέα να διατυπώσει αυτόν τον υπέροχα αποφθεγματικό λόγο, που μας βάζει πολλές φορές σε σκέψη και κουρδίζει το ρολόι του μυθιστορήματος.

 Γιατί σ’ ένα μυθιστόρημα υπάρχει πάντα ένα ρολόι. Ο συγγραφέας μπορεί να απεχθάνεται το ρολόι του, αλλά η βάση του μυθιστορήματος είναι η «υπόθεση» και η «υπόθεση» είναι η αφήγηση των γεγονότων σύμφωνα με τη ροή του χρόνου. Και σ’ αυτό ο Γ. Καλπούζος αποδεικνύεται μεγάλος μάστορας.

Για να φτάσουμε στην καρδιά του μυθιστορήματος δε φτάνει μόνο να έχουμε στη διάθεσή μας συγκροτημένους χαρακτήρες, τοποθετημένους προσεχτικά μέσα στο χρόνο και στο χώρο. Χρειάζεται ακόμα να είμαστε ικανοί να τους ενεργοποιούμε, να αντλούμε όλα τα διδάγματα που μπορούν να μας δώσουν.

Αυτό ο Γ. Καλπούζος το καταφέρνει, γιατί διαθέτει πλούτο εσωτερικό, και μια παιδεία βαθιά ανθρώπινη, ικανή να κατανοήσει, να αισθανθεί, να ζωντανέψει τους ήρωές του και να τους οδηγήσει να φωλιάσουν μέσα στην καρδιά και στη σκέψη μας.

Ειδική μνεία αξίζει να γίνει στη γλώσσα που χρησιμοποιεί.

Είναι μια γλώσσα ιδιαίτερη, μπολιασμένη με ελληνικές ντοπιολαλιές και πολύ δουλεμένη.

Σε όσους δεν έχουν ξανακούσει ηπειρώτικα ίσως τους ξενίσει.

Δίχως αυτή όμως δεν θα κερδίσουν το εισιτήριο για να ταξιδέψουν στον κόσμο του μυθιστορήματος.

Τελειομανής και σ’ αυτό ο συγγραφέας, με την κοπιώδη γλωσσική ανασύσταση της εποχής που συνθέτει, κατακτά όλες τις λογοτεχνικές  αρετές.

Ελπίζω να μη με διαψεύσει, τολμώντας να διατυπώσω ότι και αυτό εντάσσεται σε μία καθαρά υπολογισμένη θέση ιστορικής αυτοσυνειδησίας, την οποία μόνο μέσα από την προσεχτική εξέταση στο μικροσκόπιο μακρινών εποχών, που ταλανίστηκαν από ιστορικά προβλήματα αντίστοιχα με τα δικά μας, μπορούμε να αποκτήσουμε.

Ευτυχώς ο Καλπούζος δεν γράφει ένα ακόμα love story. Δεν κάνει «τέτοιου είδους» λογοτεχνία.

Μέσα από την ιστορία αγάπης του Ζώτου και της Χαβαής και τις μικρές ιστορίες των δορυφόρων υπολοίπων ηρώων του βιβλίου, συντίθεται το πρόσωπο της μεγάλης Ιστορίας, και ένα πολύ σημαντικό μήνυμα: να παραμείνουμε προσηλωμένοι στις αξίες μας και στις επιλογές μας, παρ’ όλα τα φτιαχτά σύνορα που βάζουν κατά καιρούς ανάμεσά μας.

Αυτό από μόνο του κατά τη γνώμη μας αρκεί για να προτρέψουμε κάποιον να διαβάσει το νέο βιβλίο του Γ. Καλπούζου.

Σας ευχαριστώ!