«Διονύσιος Σολωμός, ένας οικουμενικός Ποιητής. Η πρόσληψη του έργου του μέσα από τις εκπαιδευτικές δράσεις στο Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων».

         

Σεβασμιότατε,

Κύριε Αντιπεριφερειάρχα,

Κύριε Δήμαρχε,

Κύριε Πρόεδρε της σημερινής Εσπερίδας,

Κατ’ αρχήν θα ήθελα  να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση, καθώς επίσης και το Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, που μου ανέθεσε να μιλήσω απόψε εκπροσωπώντας το.

Εν συνεχεία θα ήθελα να αναφερθώ στην μεγάλη σημασία που έχει για ένα μουσείο η διακτίνωση της συλλογής του και η προβολή του περιεχομένου του με δράσεις που το αναδεικνύουν και το κάνουν προσιτό για το κοινό που το επισκέπτεται.

Ειδικότερα, όταν αναφερόμαστε σε ένα κοινό, όπως είναι η μαθητική κοινότητα, τότε η σημασία αυτή αποκτά ακόμα πιο σύνθετο χαρακτήρα, αφού το μουσείο γίνεται εκτός από θεματοφύλακας των θησαυρών των συλλογών του και παιδαγωγός, αναλαμβάνοντας το ρόλο ενός άλλου τύπου σχολείου, μέσα στο οποίο η γνώση, μακριά από εξεταστικές διαδικασίες και βαθμοθηρικές επιταγές, μπορεί να καλλιεργήσει την ψυχή του νέου και να ενδυναμώσει το πνεύμα του, εμφυσώντας αξίες και πρότυπα και δίνοντας παράδειγμα για έργα καλά και αγαθά.

Όταν πρόκειται δε για το μουσείο του Εθνικού Ποιητή, η ευθύνη των ανθρώπων που διαχειρίζονται τη συλλογή αυτή προβάλλει ακόμα πιο επιτακτική.

Η προσαρμοστικότητα στις απαιτήσεις των διαφορετικών ηλικιακών ομάδων καθώς και η πολυεδρικότητα με την οποία η συλλογή αυτή μπορεί να γίνει προσιτή, συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην κατανόηση του έργου του Εθνικού μας Ποιητή και φωτίζει πλευρές της οικουμενικότητάς του.

Απόψε θα αναφερθώ σε μερικές από τις δράσεις αυτές έχοντας βασιστεί στα σχολικά εγχειρίδια της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς απαραίτητη προϋπόθεση του σωστού διαλόγου που ένα μουσείο ανοίγει με την εκπαιδευτική κοινότητα είναι να ξέρει ο υπεύθυνος του μουσείου τι γνωρίζουν οι μαθητές που το επισκέπτονται.

Το όνομα λοιπόν του εθνικού μας Ποιητή συναντάται σε όλα σχεδόν τα βιβλία της Γλώσσας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ειδικότερα:

Στο βιβλίο της Γλώσσας της Α’ Δημοτικού οι δύο στροφές από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία».

Στο βιβλίο της Γλώσσας της Β’ Δημοτικού «Η Ξανθούλα».

Στο Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Kειμένων Γ΄& Δ΄ Δημοτικού στο κεφάλαιο «Όμορφή μου, καλή, γλυκιά ιστορία»
απόσπασμα  από τους «Ελεύθερους πολιορκημένους».

Στο βιβλίο της Γλώσσας της Γ’ Δημοτικού το επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών».

Στο βιβλίο της Γλώσσας της Δ’ Δημοτικού τέσσερις στροφές από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία».

Στο βιβλίο της Γλώσσας της Ε’ Δημοτικού «Η ημέρα της Λαμπρής».

Το Ανθολόγιο της Στ΄ Δημοτικού έχει σαν τίτλο του το σολωμικό: «Με λογισμό και μ’ όνειρο».

Στο βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ Γυμνασίου το επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών».

Στο βιβλίο της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’, Β’, & Γ’ Γυμνασίου και στην ενότητα «Η Νεοελληνική Λογοτεχνία μετά τον Αγώνα και μέχρι τη Γενιά του 1880», υπάρχει ξεχωριστό κεφάλαιο για την Επτανησιακή Σχολή με αναφορά στον Διονύσιο Σολωμό.

Στο βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου το δεύτερο απόσπασμα από το Β΄ Σχεδίασμα των «Ελευθέρων Πολιορκημένων».

Στο βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου οι «Στοχασμοί» του Ποιητή πριν από τα τρία Σχεδιάσματα των «Ελευθέρων Πολιορκημένων» και  αποσπάσματα από τα τρία Σχεδιάσματα. Στο ίδιο βιβλίο οι μαθητές διαβάζουν αποσπάσματα από τη «Γυναίκα τση Ζάκυθος» και τον «Πόρφυρα». Επίσης δημοσιεύεται και φωτογραφία από το απόσπασμα αρ. 5 του χειρογράφου του «Πόρφυρα» και του επιγράμματος «Εις Φραγκίσκα Φραίζερ».

Στο παράρτημα του βιβλίου Επιλογής της Νεότερης Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας της Β΄ Λυκείου το γραμμένο στα ιταλικά σονέτο του Σολωμού «Στο θάνατο του Φωσκόλου», σε μετάφραση Γεωργίου Καλοσγούρου και η «Ωδή στη Σελήνη».

Στο βιβλίο τέλος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Λυκείου της Θεωρητικής Κατεύθυνσης & της Θετικής Κατεύθυνσης επιλογής, «Ο Κρητικός» και στα παράλληλα κείμενα «Η Αναδυομένη» από το «Λάμπρο» , καθώς επίσης και το «Σχεδίασμα [του 1833]».

Το πρώτο λοιπόν πράγμα που πληροφορούνται  οι μαθητές στην επίσκεψή τους στο Μουσείο είναι ότι, κλείνοντας τα μάτια στις 9 Φεβρουαρίου του 1857 ο Διονύσιος Σολωμός άφηνε πίσω του ελάχιστο δημοσιευμένο έργο. Τα περισσότερα και τα πιο σημαντικά ποιήματά του έμεναν ανολοκλήρωτα, γραμμένα σε τετράδια και σε πολυάριθμα λυτά φύλλα και δίφυλλα.

Την εικόνα των τετραδίων αυτών και των λυτών φύλλων μπορούν να τη διαπιστώσουν από τα εκτεθειμένα στις προθήκες χειρόγραφα.

Αμέσως μετά το θάνατο του Σολωμού, τα πολύτιμα χειρόγραφά του αποτέλεσαν τη βάση της πρώτης μεταθανάτιας συγκεντρωτικής έκδοσης του έργου του, δημοσιευμένου και αδημοσίευτου, της περίφημης έκδοσης των Ευρισκομένων (Κέρκυρα 1859), την οποία επιμελήθηκε ο φίλος και μαθητής του Ιάκωβος Πολυλάς και εκτίθεται στην πρώτη βιτρίνα της Αίθουσας Σολωμού.

Πληροφορούνται ότι, τα χειρόγραφα που περιέχουν τα έργα του Σολωμού βρίσκονται στη Ζάκυνθο (στο Μουσείο Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων) και στην Αθήνα, σε τρία διαφορετικά σημεία: στην Ακαδημία Αθηνών, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στην ιδιωτική βιβλιοθήκη Σπυρίδωνος Λοβέρδου (ένα χειρόγραφο).

Στο Μουσείο Σολωμού όμως έχουν την ξεχωριστή εμπειρία να μπορούν να τα ξεφυλλίσουν. Mε ποιο τρόπο;

Μέσα από την ψηφιοποιημένη τους μορφή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή που βρίσκεται στην αίθουσα, δίπλα στα αυθεντικά, πλησιάζοντας με το μεγεθυντικό φακό -επιλογή που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να προσφέρει- όσο κοντά θέλουν, προκειμένου να γνωρίσουν τον τρόπο γραφής του Ποιητή, αλλά και τα επιμέρους προβλήματα που η ποιητική βάσανος του δημιουργούσε.

Η διαδρομή που έκαναν μέχρι να φθάσουν από τα χέρια του δημιουργού τους στους τόπους της σημερινής φύλαξής τους δεν ήταν δίχως περιπέτειες.

Η συλλογή του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων συγκροτήθηκε με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Ποιητή. Τότε η Ασπασία Σορντίνα Ρίγκλερ, αδελφή της γυναίκας του Ιάκωβου Πολυλά, του φίλου και εκδότη των λογοτεχνικών καταλοίπων του ποιητή (Ευρισκόμενα), κατέθεσε στην Τεκτονική Στοά Ζακύνθου όσα σολωμικά χειρόγραφα είχαν μείνει στα χέρια του Πολυλά, ενόψει της νέας έκδοσης του σολωμικού έργου που ετοίμαζε σε συνεργασία με τον Γεώργιο Καλοσγούρο. Και η περιπέτεια τους συνεχίστηκε όπως θα δούμε παρακάτω.

Ενδεικτικά παραθέτω τρία φύλλα εργασίας πάνω στα οποία δουλεύουν τα παιδιά, αξιοποιώντας τις πληροφορίες της ξενάγησης:

Φύλλο εργασίας 6α: Τα σολωμικά χειρόγραφα

•         Παιδιά, θα ασχοληθείτε με τα χειρόγραφα του ποιητή Διονύσιου Σολωμού που εκτίθενται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.

•         Αφού βρείτε τις πληροφορίες που σας ζητούνται θα τις παρουσιάσετε προφορικά στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας.

Βρείτε τις προθήκες όπου εκτίθενται τα σολωμικά χειρόγραφα.

•         Βρείτε και παρατηρήστε προσεκτικά τα χειρόγραφα του ποιητή που έχουν στίχους από την ποιητική σύνθεση "Ελεύθεροι πολιορκημένοι". Απαντήστε στις ερωτήσεις:

•         Πόσα είναι αυτά τα χειρόγραφα;

•         Ποια σχεδιάσματα περιέχονται;

•         Πώς θα τα περιγράφατε (κατά προσέγγιση διαστάσεις, υλικό, χρώμα, παλαιότητα);

•         Με τι νομίζετε ότι έγραφε ο ποιητής; (Συμβουλή: ψάξτε στις υπόλοιπες προθήκες να βρείτε κάποιο αντικείμενο που θα σας βοηθήσει).

Φύλλο εργασίας 6β: Τα σολωμικά χειρόγραφα

•         Πάνω από κάθε χειρόγραφο υπάρχει η μεταγραφή του ώστε να μπορούμε να το διαβάζουμε. Διαβάστε όσο μπορείτε τα μεταγραμμένα χειρόγραφα και απαντήστε στις ερωτήσεις:

•         Σε τι γλώσσα είναι γραμμένα;

•         Φαίνεται ότι ο ποιητής δεν ήξερε καλά Ελληνικά; Από τι;

•         Βρείτε στίχους που τους ξέρετε ήδη και αναφέρετε ομοιότητες και διαφορές (λέξεων, ορθογραφίας, ομοιοκαταληξίας κλπ.).

•         Τι συμπέρασμα βγάζουμε για τον τρόπο που έγραφε ο ποιητής; (δηλ. έγραφε το ποίημα από την αρχή ως το τέλος όπως το διαβάζουμε σήμερα εμείς ή έκανε διάφορες πρόβες αλλάζοντας λέξεις και στίχους).

•         Να διαβάσετε ή ακόμη καλύτερα να απαγγείλετε τους στίχους από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο της Γλώσσας σας ή των  Νεοελληνικών Κειμένων.

Το 1953 η συλλογή χειρογράφων του Μουσείου κινδύνεψε και αυτή από τον καταστροφικό σεισμό και τα επακόλουθά του, ωστόσο διασώθηκε χάρη στην επέμβαση του Νικόλαου Βαρβιάνη, ο οποίος για δεύτερη φορά τα διασώζει μετά την ιταλική κατοχή, όταν οι Ιταλοί φασίστες τα αναζητούσαν για να τα μεταφέρουν στην Ιταλία.  Τότε ο Βαρβιάνης τα διέσωσε κρύβοντάς τα μέσα σε δοχεία που φύλαγε στο φαρμακείο του το οινόπνευμα, στο χτήμα του στο Καλουπάκι. Οι περιπέτειες αυτές των χειρογράφων εντυπωσιάζουν τα παιδιά και με ενδιαφέρον ασχολούνται με το σχετικό φύλλο εργασίας που τους διανέμεται και απαντούν στις ερωτήσεις.

Φύλλο εργασίας 7: Προτομή του Νικολάου Βαρβιάνη

Παιδιά, θα ασχοληθείτε με την προτομή του Νικολάου Βαρβιάνη που βρίσκεται στην κορυφή της σκάλας προς τον άνω όροφο του κτιρίου.

Αφού βρείτε τις πληροφορίες που σας ζητούνται θα τις παρουσιάσετε προφορικά στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας. Θα σας βοηθήσουν οι παρακάτω ερωτήσεις:

Βρείτε την προτομή του Νικολάου Βαρβιάνη.

·        Τι σημαίνει προτομή; Τι μέρος του σώματος του Νικολάου Βαρβιάνη παρουσιάζεται;

·        Από τι υλικό είναι φτιαγμένη η προτομή;

·        Ποιος ήταν ο Νικόλαος Βαρβιάνης; Πότε και πού έζησε; Ποιο ήταν το επάγγελμά του;

·        Γιατί βρίσκεται η προτομή του στο Μουσείο Διονυσίου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων;

·        Πώς σχετίζεται με το έργο του Διονυσίου Σολωμού;

Μετά την εξοικείωση των μαθητών με τη μορφή των σολωμικών χειρογράφων και της ιστορίας τους, από τα φύλλα εργασίας που σας παρουσίασα ενδεικτικά, ακολουθεί το ουσιαστικότερο μέρος της επίσκεψης στο Μουσείο: η κατανόηση του περιεχομένου του έργου του εθνικού ποιητή και των οικουμενικών αξιών που αυτό προβάλλει.

Πρώτη αξία η αγάπη για τη Φύση. Ο εθνικός μας ποιητής εμπνέεται και γράφει τα έργα του μέσα στην πανέμορφη Ζακυνθινή φύση. Το Νερό, η Γη, ο Αέρας, η Φωτιά, που αποτελούν τα βασικά στοιχεία της Φύσης, γονιμοποιούν τη φαντασία του με έργα θαυμαστά, πλούσια σε στοχασμούς, αφηγήσεις και εικόνες.

Η συνέχιση της Ζωής, αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας, εξαρτώνται από τη διατήρηση αυτής της σχέσης, που απαιτεί το σεβασμό προς τη Φύση. Χωρίς τα βασικά στοιχεία της Φύσης δεν υπάρχει φυσική Ζωή, δεν υπάρχει πνευματική Ζωή.

Έτσι τα παιδιά διδάσκονται να την αγαπούν, να την σέβονται και να την προστατεύουν.

Στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», ένα από τα κορυφαία έργα του Σολωμού και της νεοελληνικής ποίησης γενικότερα, το οποίο μπορούμε να πούμε ότι είναι το έργο ζωής του, αφού τον απασχόλησε σε όλη τη διάρκεια της ώριμης ποιητικής του περιόδου, η αγάπη του Ποιητή για τη Φύση συνδέεται με την μεγάλη θυσία και μέσα από την αντίθεση Ομορφιά της Φύσης-Ζωή, Αγάπη για την Ελευθερία-Θάνατος, εξαίρεται η αυτοθυσία των Μεσολογγιτών και η οικουμενική αξία της Ελευθερίας.

Θέμα του είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826) ως την απεγνωσμένη έξοδο, την παραμονή των Βαΐων. Το έργο ανολοκλήρωτο, έφτασε σ' εμάς σε χειρόγραφα «αποσπάσματα» συγκροτημένα σε τρία Σχεδιάσματα, που το καθένα τους αντιπροσωπεύει όχι μονάχα διαφορετικό στάδιο επεξεργασίας, αλλά και διαφορετική ποιητική αντίληψη. Το αρχικό σχεδίασμα, «συνθεμένο εις είδος προφητικού θρήνου εις το πέσιμο του Μεσολογγίου», πρέπει να γράφτηκε γύρω στα 1830 και παρουσιάζει στενή σχέση με το 5ο κεφ. της «Γυναίκας της Ζάκυθος». Το Β' Σχεδίασμα, σε στίχους δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους ζευγαρωτούς, «εις το οποίον εικονίζοντο τα παθήματα των γενναίων αγωνιστάδων εις τες υστερινές ημέρες της πολιορκίας έως οπού έκαμαν το γιουρούσι», το δούλευε ο ποιητής από το 1833 ως το 1844, οπότε αρχίζει να το ξαναπλάθει σε νέα μορφή (Γ' Σχεδίασμα), σε στίχους λιτούς, χωρίς ομοιοκαταληξίες, αλλά αρμονικότατους.

Στη διαφάνεια «Ο πειρασμός», από το Τετράδιο Ζακύνθου αρ. 9,7 που περιέχει στίχους και σύντομα ιταλόγλωσσα σχεδιάσματα και στοχασμούς, που συνδέονται με την επεξεργασία του Γ´ Σχεδιάσματος των Ελεύθερων Πολιορκημένων, στο οποίο εξαίρεται η ομορφιά της Φύσης.

Νερά καθάρια και γλυκά, νερά χαριτωμένα,

Χύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,

και παίρνουνε το μόσχο της, κι’ αφήνουν τη δροσιά τους,

Κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τά πλούτια της πηγής τους,

Τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σάν αηδόνια.

Εξ’ αναβρύζει κι’ η ζωή σ’ γη, σ’ ουρανό, σέ κύμα.

Αλλά στης λίμνης το νερό, π’ ακίνητο ’ναι κι’ άσπρο,

Ακίνητ’ όπου κι’ αν ιδής, και κάτασπρ’ ως τον πάτο,

Με μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ’ η πεταλούδα.

Στην επόμενη διαφάνεια το Χειρόγραφο: Ζακύνθου αρ. 9, 10 «Πόρφυρας» και στο ίδιο φύλλο το επίγραμμα «Εις Φραγκίσκα Φραίζερ» και δίπλα η σελίδα από το βιβλίο των Κειμένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α ΄Λυκείου.

 «Πόρφυρας» στο κερκυραϊκό ιδίωμα σημαίνει καρχαρίας και το ομώνυμο σολωμικό ποίημα συνδέεται με ένα πραγματικό γεγονός, τη θανατηφόρα επίθεση από καρχαρία που δέχθηκε ο δεκαεννιάχρονος άγγλος στρατιώτης Ουίλιαμ Μιλς (William Mills), στις 19 Ιουλίου του 1847, στην Κέρκυρα. Η επεξεργασία του ποιήματος, που κράτησε έως το 1849, είναι σχεδόν ολοκληρωμένη, μολονότι δεν κατέληξε σε ένα οριστικό κείμενο. Το ποίημα είναι γραμμένο σε διάφορα χειρόγραφα. Στο παρόν λυτό φύλλο (Ζακύνθου αρ. 9,10), στο πάνω, γράφεται με ιδιαίτερη φροντίδα μια ολοκληρωμένη ενότητα του ποιήματος.

O ποιητής στον  «Πόρφυρα» θέλει να συνθέσει σε μια ποιητική μορφή, α) την ομορφιά της φύσης και της ζωής, β) την ομορφιά του νέου και της ψυχής, γ) την αντίθεση σ' αυτή την ομορφιά και την αναίρεσή της, που είναι η βία και ο θάνατος, και δ) την τραγικότητα της μοίρας. Πόσο οικουμενικά και πανανθρώπινα νοήματα αλήθεια μπορούν οι μαθητές να κατανοήσουν από την επεξεργασία αυτού του ποιήματος…

Το περίτεχνο επίγραμμα για την αγγλίδα Φραγκίσκα Φραίζερ, κόρη φίλου του ποιητή, γράφεται και τυπώνεται από τον ίδιο τον ποιητή το 1849. Εδώ ο Σολωμός το καθαρογράφει και δοκιμάζει κάποιες επιμέρους βελτιώσεις με κόκκινο μολύβι.

Η σύνδεση ανάμεσα στις προσπάθειες του Ποιητή να διορθώσει την ποιητική του έκφραση είναι μοναδικό παράδειγμα πνευματικού μόχθου και συνεχούς αγωνίας για τη γλώσσα.

Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, γραμμένος τον Μάιο του 1823 σε 158 στροφές, τυπώθηκε τρεις φορές μέσα στο 1825. Η πρώτη στο Παρίσι, με αντικριστή γαλλική μετάφραση του Στανισλάς Ζυλιέν (Stanislas Julien) στο δεύτερο τόμο της συλλογής των Δημοτικών τραγουδιών του Φοριέλ (Faurile) και η δεύτερη στο Λονδίνο, σε αγγλική μετάφραση του φιλέλληνα Σέρινταν (Charles Brinsley Sheridan) στον τόμο The Songs of Greece from the Romaic Text.

Ο Σολωμός δεν έμεινε ευχαριστημένος με τις μεταφράσεις αυτές και αποφάσισε να επιμεληθεί ο ίδιος μια μετάφραση, η οποία δεν θα πρόδιδε το κείμενό του και η οποία θα λειτουργούσε ως βάση για να φιλοτεχνηθούν μελλοντικά καλύτερες μεταφράσεις, ενδεχομένως και έμμετρες, από ποιητές. Έτσι, την ίδια χρονιά, μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, τυπώνεται ξανά το ποίημα μαζί με μια πεζή ιταλική μετάφραση, την οποία υπογράφει ο φίλος του Γκαετάνο Γκρασέτι. Το χειρόγραφο του ποιήματος δεν σώζεται. Μόνον στο χειρόγραφο Ζακύνθου αρ. 12 βρίσκονται σκόρπιες επεξεργασίες μεμονωμένων στίχων.

Στην προθήκη της Αίθουσας Σολωμού η έκδοση του Μεσολογγίου: «Ύμνος εις την Ελευθερίαν, έγραψε ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ ΖΑΚΥΝΘΙΟΣ τον Μάιο μήνα 1823… Edizione III. Εν Μεσολογγίω, Εκ την Τυπογραφίας Δ. Μεσθενέως, 1825».

Ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος, προσωπικός φίλος του ποιητή, συνέθεσε τη μουσική για 24 στροφές από τις οποίες οι δύο πρώτες υιοθετήθηκαν το 1865 ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας. Το αρχαίο κλέος, τα δεινά της σκλαβιάς, οι κορυφαίες στιγμές της Τριπολιτσάς και του Μεσολογγίου, οι νικηφόρες μάχες στη θάλασσα και τέλος η σπαρακτική έκκληση της Ελευθερίας προς τους Έλληνες για ομόνοια και αδελφοσύνη,  ηχούν διαχρονικά, και απηχούν την οικουμενικότητα του έργου του Σολωμού.

Ώριμοι πια οι μαθητές μπορούν να συζητήσουν πάνω στις επιγραφές που σοφά τοποθετημένες από την αείμνηστη Πόπη Ζώρα, η οποία επιμελήθηκε την επανέκθεση των συλλογών του Μουσείου, απηχούν την οικουμενικότητα των ιδεών του Ποιητή.

Η πιο συχνή ερώτηση στα παιδιά διαβάζοντας την πρώτη επιγραφή από τους Στοχασμούς είναι η εξής: «έχει η ψυχή μάτια;». Και η συζήτηση αρχίζει πάνω στη σημασία της διαφύλαξης της πνευματικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα σε ένα υγιές σώμα που το πνεύμα κατοικεί και την προσπάθεια αποφυγής κάθε λογής φθοροποιών ενασχολήσεων.

Η συζήτηση συνήθως ανάβει μέσα στο Μαυσωλείο, μπροστά από τον Τάφο του Ποιητή, καθώς γίνεται προφανές ότι το φθαρτό σώμα αποχωρεί , αλλά τα πνευματικά δημιουργήματα της Τέχνης, Λόγος, Εικόνα, Μουσική, παραμένουν ες  αεί , να δίνουν έμπνευση, νόημα και παράδειγμα στους μεταγενέστερους.

Αυτή η συζήτηση αποτελεί το πρώτο ερέθισμα για να εκφραστούν τα παιδιά μέσα από τα δικά τους έργα , που συχνά είναι και το αποτέλεσμα από την εμπειρία της επίσκεψής τους στο Μουσείο.

Αυτή η ανεκτίμητη εμπειρία της επίσκεψης βοηθάει τους μαθητές να κατανοήσουν το έργο του Ποιητή και να προσεγγίσουν τα διδακτικά τους εγχειρίδια με άλλα μάτια.

Κάθε επίσκεψη αναπτύσσεται πάντα με βάσει την συγκεκριμένη ηλικιακή βαθμίδα και γίνονται αναφορές στη διδακτέα ύλη του σχολείου. Πολλές φορές το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας γίνεται μέσα στο Μουσείο.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία το Μουσείο ολοκληρώνει το ρόλο του ως ένα ανοιχτό Σχολείο, κοντά στην εκπαιδευτική κοινότητα, με σεβασμό στις διδαχές του Ποιητή και με σφυρηλάτηση στέρεης ιστορικής γνώσης, απαραίτητης στους ανιστόρητους και  αντιποιητικούς καιρούς που ζούμε σήμερα.

Το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων θα συνεχίσει να κρατάει τη δάδα αναμμένη. Ελπίζουμε ότι η Πολιτεία θα αναγνωρίσει  το έργο του και θα στηρίξει τις προσπάθειές του.

Άλλωστε η διατήρηση της μνήμης είναι το μόνο που μπορεί να μας διαφυλάξει στην εποχή της ισοπέδωσης αξιών, προτύπων, εθνικών συμβόλων και ιδεών.

Σας ευχαριστώ!

     

Το Πρόγραμμα της Επιστημονικής Ημερίδας του Δήμου Ζακύνθου.