Βιβλιοπαρουσίαση για βιβλίο Μηνά Στραβοπόδη: «Συμπληγάδες αξιών», Λόφος Στράνη, 5 Αυγούστου 2024

 

Φίλες & Φίλοι,

Δεν υπάρχει καλύτερη επιλογή κατά τη γνώμη μου για την παρουσίαση του αποψινού βιβλίου από το συγκεκριμένο χώρο, στο Λόφο του Στράνη, τόπο συναισθηματικά φορτισμένο και ποιητικά καθαγιασμένο από την σκιά του μεγάλου Ποιητή, καθώς είμαι σίγουρη πως η ρομαντική κι ευαίσθητη ψυχή Του, θα χαίρεται, που απόψε θα ξεφυλλίσουμε το βιβλίο ενός άλλου ευαίσθητου κι προβληματισμένου, όπως υπήρξε κι εκείνος, νέου, του Μηνά Στραβοπόδη, που μέσα από τη δική του πνευματική βάσανο, μας προσφέρει ένα νέο μυθιστόρημα και μάλιστα, με πρωτότυπο όσο και μυστηριώδη τίτλο.

Δεν υπάρχει καλύτερη επιλογή και από το χρόνο που επιλέχθηκε η παρουσίαση, ως αφορμή για προβληματισμό, καθώς σήμερα είναι η παραμονή μίας ημερομηνίας που άλλαξε τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας, σκορπώντας τον απόλυτο τρόμο σε ολόκληρο των πλανήτη. Αναφέρομαι στην θλιβερή επέτειο της ρίψης της ατομικής βόμβας από την Αμερική, στις 6 και 9 Αυγούστου του 1945, μία χρονιά που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στην συλλογική μνήμη, ως η χρονιά εκείνη που με τη ρίψη της πυρηνικής βόμβας ουρανίου σκοτώθηκαν ακαριαία 110.000 άμαχοι άνθρωποι στη Χιροσίμα, το πρωινό της 6ης Αυγούστου 1945, ενώ με τη ρίψη της ατομικής βόμβας πλουτωνίου, στις 9 Αυγούστου, στο νησί Ναγκασάκι, εξαφανίστηκαν 70.000 άνθρωποι, ενώ, ο αριθμός απωλειών αυξήθηκε δραματικά το επόμενο διάστημα και τον οποίο οι Ιάπωνες, μόνο για τη Χιροσίμα υπολογίζουν σε 247.000 ψυχές.

Σήμερα, 79 χρόνια μετά, όλος ο πλανήτης κρατάει την ανάσα του, περιμένοντας και πάλι τα τύμπανα του πολέμου να ηχήσουν στη Μέση Ανατολή, μετά τα τελευταία γεγονότα της Ισραηλοϊρανικής σύγκρουσης, στα οποία δυστυχώς εμπλέκεται άμεσα και η χώρα μας, με τη συμμετοχή της φρεγάτας μας ΨΑΡΑ στα ύδατα της Ερυθράς Θάλασσας.

Και είναι πραγματικά ευφυές που σε ένα κομβικό σημείο της αφηγηματικής επεξεργασίας του, ο Μηνάς αναφέρεται στο τραγικό αυτό γεγονός, του Αυγούστου του 1945. Προφητικό για τα γεγονότα του σήμερα; Αφυπνιστικό για τα γεγονότα του χθες; Σε κάθε περίπτωση, βοηθητικό για τον ένα από τους δύο άξονες που χτίζεται η αποψινή παρουσίαση.

Πρόκειται για τον άξονα που αναφέρεται στην έντονη εσωτερική δράση, η οποία προκαλείται από την ανάγνωση και δημιουργείται από συγκεκριμένα ρεαλιστικά - πραγματικά στοιχεία. Σαν τέτοιο λοιπόν είναι η αναφορά, για παράδειγμα, στη ρίψη των βομβών.

Με άλλα λόγια ο συγγραφέας επιλέγει κομβικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας  για να αφυπνίσει, να προβληματίσει, να "διορθώσει", επιτρέψτε τη λέξη, λάθη, όπως για παράδειγμα με την αναφορά του στον εορτασμό από τη χώρα μας, της έναρξης του Β' Παγκοσμίου πολέμου και όχι της λήξης του (12-10-1944), όπως εορτάζεται σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο.

Αλλά η εσωτερική δράση δεν κερδίζεται μόνο από την αναφορά των ιστορικών γεγονότων. Το βιβλίο κερδίζει σε συγκινησιακό φτερούγισμα, από την αφιέρωση κιόλας, σε δύο αγαπημένα του πρόσωπα: το ένα στην μνήμη του θείου Κίμωνα  και το άλλο στη μητέρα του. Για το δεύτερο, που γνωρίζω, είναι η οφειλόμενη τιμή, η βαθιά αναγνώριση στο πρόσωπο που  γαλούχησε,  έχτισε, δίδαξε το συγγραφέα, δείγμα της δικής του ποιότητας χαρακτήρα, ο οποίος βαδίζει μπροστά, αναγνωρίζοντας τα σταθερά του έρμα.

Εσωτερική δράση ενεργοποιείται με το αρχαιοελληνικό όνομα του βασικού ήρωα (Κίμωνας), που με το επίθετό του (Ζερβός), τοποθετείται ήδη στην αριστερή πλευρά των εδράνων της Βουλής, σαν να είναι προδιαγεγραμμένη η πορεία που θα ακολουθήσει. Είναι ο ίδιος ήρωας που στο τέλος του βιβλίου και με αφορμή το λουλούδι, που του προσφέρει η Βεατρίκη (ονοματολογική υπόμνηση στην αγαπημένη και μούσα του Δάντη), μετατρέπεται στον «άνθρωπο με το γαρύφαλλο», τον ήρωα της ομώνυμης ελληνικής, δραματικής, κινηματογραφικής ταινίας του 1980, που το σενάριό της είναι βασισμένο στις τελευταίες μέρες του Νίκου Μπελογιάννη.

Όλα τα φανταστικά πρόσωπα του βιβλίου, από τον καθηγητή που ήδη αναφέραμε, μέχρι τον μαθητή, Βίκτωρα Φωτεινό, ο οποίος με την αυτοχειρία του έχει ήδη κερδίσει μία φωτεινή θέση, στον πνευματικό γαλαξία, δεν παρουσιάζονται λεπτομερειακά, με τα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά. Είναι οι ιδέες και οι πράξεις τους εκείνες, που συνθέτουν το προφίλ τους. Μια ελαφριά ειρωνική τοποθέτηση για την ανάγκη της εποχής μας να επιβαλλόμαστε με την εξωτερική εμφάνιση, μέσα από τις κάθε είδους προσπάθειες για να σταματήσουμε (γυναίκες και άντρες) το χρόνο και όχι για τις ιδέες και τις πράξεις μας.

Γι’ αυτό εύκολα ο συγγραφέας μπορεί να περάσει στην αφηγηματική ένταξη και άλλων προσώπων – συμβόλων της νεότερης ιστορίας και λογοτεχνίας. Έτσι ζωντανεύουν -ενδεικτικά αναφέρω - με τις ιδέες τους ο Ρουσώ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Λουντέμης και ο Γκάντι, αλλά και Αϊζενχάουερ, ο Χάρυ Τρούμαν, ο Τσώρτσιλ, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο, παίζοντας ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης, ενώ το έργο του Ουμπέρτο Έκο «Φύλλο μηδέν», εμβολίζει το δικό του μυθιστόρημα.

Δεν είναι ο ρόλος μου απόψε να σας αποκαλύψω πώς όλα αυτά τα σπουδαία πρόσωπα συνδέονται μεταξύ τους και γνέθουν την πλοκή του βιβλίου του Μηνά. Αυτό που θέλω είναι να σας ελκύσω να το προμηθευτείτε και να χαρείτε την ανάγνωσή του, όπως έκανα εγώ.

Και δεν μόνο τα πρόσωπα, είναι και τα ηχηρά τοπόσημα που δίνουν τις συντεταγμένες της δράσης (Λονδίνο, Μαρσασλόκκ, Café Centrale, Παρθενώνας, Κάστρο Σερίφου), ενώ ένας άλλος ΟΥ-ΤΟΠΟΣ, στα σύννεφα, υπερίπταται, παρακολουθεί κι ανακουφίζει ψυχικά, όταν όλα, εδώ κάτω στη γη, τα ανόητα, τελειώνουν.

Σκηνές που φέρνουν γροθιά στο στομάχι, όπως εκείνη με τον άστεγο clochard και τους δύο βουλευτές, ή τη δολοφονία του μοναχού, συνθέτουν την έντονη εσωτερική δράση, που αναπτύσσεται σε πολλαπλά χρονικά επίπεδα.

Ακόμη ευρήματα, όπως η συγγραφή και η τύχη της επιστολής, η αναζήτηση για την επίλυση του γρίφου και η λήψη του πρώτου Νόμπελ Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, μας κρατούν σε αγωνία, δίνοντας την ευκαιρία στο συγγραφέα να ξεδιπλώσει όλο το αφηγηματικό του ταλέντο.

Ο άλλος άξονας της αποψινής παρουσίασης είναι η εξωτερική δράση, η οποία αναπτύσσεται μέσα από τη γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα, που φλερτάρει ανάμεσα σε ακαδημαϊκές εκφράσεις και τη σύγχρονη αργκώ (argot), με τέτοια άνεση και αυτοπεποίθηση, που πραγματικά σε κάνει να χαίρεσαι για τη δύναμή της να σε ταξιδέψει στο λογοτεχνικό του σύμπαν.

Γιατί η γλώσσα του είναι απλή χωρίς να είναι απλοϊκή, είναι μεστή χωρίς να βερμπαλίζει, ο ρυθμός της εναλλαγής των κεφαλαίων, παρ’ όλο  που η πλοκή ταξιδεύει μπρος-πίσω συνέχεια στο χρόνο, δεν μπερδεύει, αντίθετα, κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο, χτίζοντας την ιστορία, ακόμα και μέσα από την επιλεκτική χρήση της μουσικής-ποίησης (Bella Ciao).

Τελικά, ο προβληματισμός «για το βιβλίο που έγραψε ο Μηνάς» ή «το βιβλίο που διάβασα εγώ», όπως τον θέτει ο ίδιος στη σελίδα 200, είναι πολύ χαρακτηριστικός για τις πολλαπλές αναγνώσεις του. Γι’ αυτό είμαι σίγουρη πως όσα άτομα είμαστε στην αποψινή παρουσίαση τόσες αναγνώσεις θα γίνουν. Το σημαντικό όμως είναι να γίνουν.

Και ο πιο σημαντικός για μένα λόγος δεν είναι η πλούσια κι αδιαπραγμάτευτη εσωτερική και εξωτερική δράση του, ένα χαρακτηριστικό, το οποίο με ενθουσίασε και στην ανάγνωση του πρώτου του βιβλίου.

Τότε, στον «Επαναστάτη της Αβύσσου», διέκρινα κι αθώωσα τα χαρακτηριστικά μιας ολόκληρης γενιάς, της γενιάς του Μηνά, την οποία από συνήθεια έχουμε μάθει να απαξιώνουμε για τις επιλογές και τα λάθη της, φορτώνοντας πάνω της τα δικά μας λάθη.

Ήταν η γενιά της ανόδου του νεοναζισμού στην Ευρώπη, η γενιά της καραντίνας, η γενιά που έβλεπε μπροστά της την άβυσσο, που προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στις συμπληγάδες της Ιστορίας και τον ενθουσιασμό της Νιότης. 

 Σήμερα, τρία χρόνια μετά, με τα τύμπανα του πολέμου να χτυπάνε στη γειτονιά μας,  δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω πως αυτή η γενιά, του Μπαζ Λαϊτγίαρ, της Μπάρμπι και του Σπάιντερμαν, ωρίμασε και δεν περιμένει από εμάς να της φωτίσουμε το δρόμο.

Βασανιζόμενη μέσα σε «Συμπληγάδες Αξιών», τολμά να βάζει στο στόμα του βραβευμένου με Νόμπελ Καθηγητή Κίμωνα Ζερβού, μπροστά στη Σουηδική Ακαδημία,  την καταγγελία για το έγκλημα που επιτελείται στη Γάζα.

Αυτή η ηθική, που εκπηγάζει από το βιβλίο, μέσα από τεράστιες θυσίες και αυτοθυσίες πραγματικών και φανταστικών ηρώων, είναι  εκείνη που στα δικά μου μάτια δίνει ελπίδα για το αύριο.

Είναι η ίδια ελπίδα που οφείλει να μας ενεργοποιήσει όλους αν θέλουμε αυτός ο πλανήτης να έχει συνέχεια.

Γι’ αυτό συγχαίρω το Μηνά για το νέο συγγραφικό του πόνημα και περιμένω με ανυπομονησία το επόμενο, με την ελπίδα και τα νέα για τον πλανήτη μας να είναι ευνοϊκότερα.

Σας ευχαριστώ!