Προλόγισμα σε εκδήλωση για Καρρέρ - Πνευματικό Κέντρο Ζακύνθου, Σάββατο 22-6-2019

Κυρίες  και Κύριοι,

Σας καλωσορίζω απόψε, στην εκδήλωση που το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων οργάνωσε, για να εορτάσει την Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής, που εορτάζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από 21-23 Ιουνίου 2019, με την «Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής», θεσμό, ο οποίος κλείνει φέτος τα 20 χρόνια του.

Στο Μουσείο Σολωμού, σώζεται, το μεγαλύτερο μέρος των χειρογράφων του Παύλου Καρρέρ (1829-1896), τα οποία διασώθηκαν από την καταστρεπτική σεισμοπυρκαγιά του 1953, χάρη στις προσπάθειες του ακούραστου Νικολάου Βαρβιάνη, καθώς και τα Απομνημονεύματα του συνθέτη, που σταματούν απότομα τη διήγηση μετά τον Απρίλιο του 1887.

Στις 29 Νοεμβρίου 1978, κατέθεσε στο Αρχείο του Μουσείου τα έργα που είχε συνθέσει εμπνεόμενος από το νησί μας ο Διονύσιος Βισβάρδης (1910-1999). Τον Ιούνιο του 2014, η κόρη του συνθέτη, Ράνια Βισβάρδη, ολοκλήρωσε τη δωρεά, προσφέροντας στο Μουσείο τα υπόλοιπα έργα του συνθέτη.

Ένας άλλος σημαντικός συνθέτης, τα έργα του οποίου βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου, είναι ο Αλέκος Ξένος (1912-1995). Ο Ξένος καταθέτει στο Μουσείο Σολωμού, σε δύο δωρεές, μία το 1971 και μία δεύτερη το 1972, αντίτυπα με παρτιτούρες των έργων του, οι οποίες αξιοποιούνται τόσο από καθηγητές της μουσικής του νησιού μας όσο και από ερευνητές της Μουσικής, που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επτανησιακή μουσική.

Τον Αύγουστο του 2014 η Πέγκυ Πεπελάση – Λάγιου δώρισε στο Μουσείο το μαντολίνο του πρόωρα χαμένου Δημήτρη Λάγιου (1952-1991), αλλά και προσωπικά αντικείμενα, εκδόσεις, χειρόγραφα, οπτικούς δίσκους (CD’ s), προγράμματα συναυλιών και φυλλαδίων. Η ίδια δώρισε φωτοανατυπωμένες παρτιτούρες του Μίκη Θεοδωράκη με συνθέσεις του για το Διονύσιο Σολωμό και τον Ανδρέα Κάλβο.

Ιδιαίτερο ράφι στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου αποτελούν οι συνθέσεις που αφορούν μελοποιημένα ποιήματα  του Εθνικού Ποιητή. Ένα από αυτά μάλιστα εκτίθεται στην Αίθουσα Σολωμού στην προθήκη με τα κειμήλια από τα Ψαρά. Πρόκειται για το επίγραμμα «Εις  την Καταστροφήν των Ψαρών», τονισθέν υπό Ιωάννου Τσακασιάνου. Στο Μουσείο σε ξεχωριστή προθήκη εκτίθεται και άλλα έργα του Τσακασιάνου καθώς επίσης και το πιάνο του.

Θα ήταν μεγάλη παράλειψη η μη αναφορά των εξειδικευμένων βιβλίων για την επτανησιακή μουσική: για το τετράφωνο λαϊκό τραγούδι, την «αρέκια», για την εκκλησιαστική μουσική, η οποία διαμορφώνεται τοπικά σ’ ένα καθαρά ζακυνθινό ιδιόμελο σύστημα, για την όπερα, που ανθίζει μέσα στο κλίμα του ρομαντισμού της Ευρώπης του 19^ου αιώνα, για τις Φιλαρμονικές μας, μέσα από τα βιβλία των: Λεωνίδα Ζώη, Παναγιώτη Χιώτη, Ντίνου Κονόμου, Νίκια Λούντζη, Στέλιου Τζερμπίνου, Γιάννη Βίτσου, και τόσων άλλων, που σίγουρα θα παραλείψω ακούσια, και τα οποία μπορεί ο μαθητής- σπουδαστής- ερευνητής, να μελετήσει στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου.

Και τέλος: η αποκλειστική προσφορά των μουσικών εκδόσεων – παραγωγών του Σωματείου των «Φίλων», μερικών μάλιστα από τις οποίες τις έχουμε και σε ψηφιακή μορφή μετά από τη μετατροπή των εξαντλημένων δίσκων βινυλίου  σε δίσκους ακτίνας (CD) και συγκεκριμένα των:

1.                 Σπύρου Καψάσκη (1909-1967), Τραγουδούσε η Ζάκυνθος, του 1992

2.                 Σπύρου Καψάσκη, Τραγουδούσε η Επτάνησος, του 1993

3.                 Τζώρτζη Κωστή (1870-1959), Οι σερενάτες, του 1992 και

4.                 Έντεχνα Επτανησιακά τραγούδια του ΙΘ΄ αι. που τραγουδά η Κική Μορφωνιού.

Το σημαντικότερο έργο που γίνεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, τα τελευταία χρόνια είναι η ψηφιοποίηση των Αρχείων του Παύλου Καρρέρ. Εδώ και δύο χρόνια ο πιανίστας Διονύσης Σεμιτέκολος, μελέτησε και εκτέλεσε - ορισμένα κομμάτια για πρώτη φορά - στο κοινό της Ζακύνθου τα έργα του συνθέτη για πιάνο.

Οι μέχρι στιγμής πέντε «μικρές συναυλίες» ξεκίνησαν από τις αρχές του 2018 και συνεχίζουν…

·                    Ιανουάριος ’18: «Έργα για τέσσερα χέρια», Διονύσης Σεμιτέκολος και Βέρα Στραβοπόδη στο πιάνο, και παρουσίαση του έργου της ψηφιοποίησης από την Διευθύντρια του Μ. Σ. & Ε. Ζ. Κατερίνα Δεμέτη (η εκδήλωση παρουσιάστηκε και στη Κεφαλονιά στα πλαίσια του ΙΑ΄ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, τον Μάιο του ίδιου έτους),

·                    Ιούνιος ’18 και Ιανουάριος ’19: «Έργα της Ιταλικής περιόδου, Α′ και Β′ μέρη» με τη συμμετοχή του Συγκροτήματος Υακίνθη σε χορούς εποχής και επεξηγηματική εισήγηση από τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος του Μ. Σ. & Ε. Ζ. Ιωάννη Στεφ. Παπαδάτου,

·                    Μάιος του ’19: «Τα χρονολογημένα χειρόγραφα, Α′ μέρος», με επεξηγηματική εισήγηση από τον Α′ Αντιπρόεδρο του Δ. Σ. του Ιδρύματος Διονύση Σέρρα.

Απόψε έχουμε την χαρά να παρακολουθήσουμε το δεύτερο μέρος της παρουσίασης των χρονολογημένων έργων Καρρέρ.

Όλες αυτές οι εκδηλώσεις, εντάσσονται επίσης και στους εορτασμούς για την συμπλήρωση 190 χρόνων από την γέννηση του Παύλου Καρρέρ (12/5/1829). Όπως είναι γνωστό, το ελληνικό κοινό λάτρεψε τον Καρρέρ αφού έργα του ανέβαιναν τόσο στα Επτάνησα, στην Ελλάδα, αλλά και σε όλες τις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού. Πολύ καιρό μετά το θάνατό του, ως το 1930 περίπου, οι όπερές του Μάρκος Μπότσαρης και Κυρά Φροσύνη, αλλά και οι Ελληνικές μελωδίες του, με επί κεφαλής τον Γέρο Δήμο, γνώρισαν δημοτικότητα πραγματικά μοναδική στα χρονικά της μουσικής μας ιστορίας.

Για την αποψινή βραδιά ευχαριστούμε τον Δήμο Ζακύνθου για την παραχώρηση της αίθουσας.

Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ιωάννη-Πορφύριο Καποδίστρια για τον σχεδιασμό της αφίσας και όλων των digital artworks για όλες τις εκδηλώσεις μας, τα οποία μας έφεραν στην πρώτη σελίδα της αναζήτησης στο instagram για τους εορτασμούς της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσικής.

Ευχαριστώ τέλος και όλους εσάς που είχατε το σθένος να αψηφήσετε τον καύσωνα και το ενδιαφέρον να είσαστε απόψε εδώ μαζί μας.

«Ο σκηνοθέτης Μαθιός» Studio Art ΙΡΙΔΑ Τετάρτη 19 Ιουνίου 2019

Ανασκαλεύοντας το προσωπικό μου αρχείο διαπίστωσα ότι η γνωριμία με το Μαθιό Γιαμαλάκη – Μαρτζώκη ξεκινάει εδώ και μια δεκαετία κι έχω μιλήσει για το ζωγραφικό του έργο ήδη τρεις φορές: το 2011 στον κινηματογράφο «Φώσκολο», το 2013 στην «Ίριδα» και το 2016 στον «Κόκκινο Βράχο», με αφορμή την έκδοση του αυτοβιογραφικού του βιβλίου, ενώ το Μάιο του ίδιου χρόνου επιμελήθηκα ειδικό αφιέρωμα γι’ αυτόν στο 21^ο τεύχος του περιοδικού «Τέχνης Λόγια», που διανεμόταν δωρεάν με την εφημερίδα «ΗΜΕΡΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ».

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είχα εξαντλήσει το κεφάλαιο «Μαθιός».

Έλα όμως που και πάλι ο Μαθιός ενέσκηψε στο νησί μας και με προ-κάλεσε με αντικείμενο τούτη τη φορά τα φιλμ του και την αποψινή προβολή στον νέο χώρο της «Ίριδας»;

Αλλά πώς μπορεί κανείς να αντισταθεί σε έναν άνθρωπο όπως ο Μαθιός;

Επίμονος, διεκδικητικός, ασυμβίβαστος, έτοιμος να εκραγεί ανά πάσα στιγμή για τα κακώς κείμενα που βλέπει γύρω του, για εκείνα που βιώνουμε καθημερινά εμείς εδώ στο νησί των Ποιητών και να κάνει τη γόνιμη κριτική του.

Όπως προχθές τη Δευτέρα, που με τη μηχανή του κατέγραφε το συλλαλητήριο για την κατάντια των θαλασσών μας, μπροστά από το Λιμεναρχείο.

Ας πιάσω λοιπόν το νήμα από αυτή τη σκηνή, όπου ο Μαθιός τρύπωσε ανάμεσά μας για να καταγράψει την αλήθεια και το ψέμα μας, για να μιλήσει με τη δική μας τη φωνή για εκείνα που πρέπει να διορθωθούν και κυρίως για να μας υποδείξει τη μεγάλη μας δύναμη, εάν κατορθώσουμε να αποβάλουμε τα πρέπει και τα μη, και να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας, διεκδικώντας αυτό που μας αξίζει.

Έτσι έκανε πάντα με το φακό του, από το 1968 και μετά, όπου για πρώτη φορά δημιούργησε τη σειρά ντοκιμαντέρ για τη Δικτατορία και την Αντίσταση στην Ελλάδα.

Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του κατέγραφε με ρεαλισμό και εγρήγορση το κοινωνικό γίγνεσθαι μέσα στο οποίο ενοικούσε. «Στις ταινίες του, ο Μαθιός Γιαμαλάκης δανείζεται στοιχεία από το κίνημα του “Cinema Verite” ή «Σινεμά της Αλήθειας», που επικράτησε στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τη δεκαετία του ’60 και συνδύαζε τις νατουραλιστικές τεχνικές με την καταγραφή της πραγματικότητας», γράφει η Μαρία Κουζινοπούλου.

Και το έκανε με τέτοια επιτυχία, που φόρτωσε τις βαλίτσες του με πολλά βραβεία.

Για τα ντοκιμαντέρ που προανέφερα για την Αντίσταση αξίζει να αναφέρουμε τη βραβευμένη  από το Σουηδικό Ινστιτούτο Φιλμ μικρού μήκους ταινία «401» (1970), που είχε ως θέμα της το βασανιστήριο του Περικλή Κοροβέση στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο.

Ακολούθησαν περισσότερα από 70 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, πολλά από τα οποία με ιστορικά θέματα, όπως η αποτυχημένη απόβαση της CIA  στην Κούβα  το 1961 («Ανάκριση στην Αβάνα», 1971) και το φοιτητικό γερμανικό κίνημα («Το σοσιαλιστικό φοιτητικό γερμανικό κίνημα-SDS στο Δ. Βερολίνο», 1968).

Όπως λέει ο ίδιος: «Όλα τα φιλμ μου έχουν ένα στοιχείο ερευνητικής δημοσιογραφίας. Μ΄ αρέσει να μιλάω με ανθρώπους και να τους κοιτάζω στα μάτια, να γυρίζω μόνος μου τις σκηνές, χωρίς πολλά φώτα. Έτσι πετυχαίνω την αμεσότητα», εξηγεί.

Η Σουηδική Τηλεόραση αποφάσισε να ανεβάσει τις ταινίες του Μαθιού στο Διαδίκτυο, προκειμένου να είναι εύκολα προσβάσιμες από το κοινό. Και γι΄ αυτό ο Μαθιός, λέει:  «Χάρηκα με την πρωτοβουλία αυτή. Δημιουργώ όχι μόνο για μένα, αλλά και για το κοινό. Το πνεύμα μου ανήκει σε όλους, όχι μόνο σε αυτούς που έχουν τα χρήματα να πληρώσουν».

Να μία ωφέλεια λοιπόν της δημοκρατίας του διαδικτύου, την οποία ελπίζουμε να αξιοποιήσει και το ελληνικό Κράτος.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από το Κανάλι της Βουλής, να προβάλει κάποια φιλμ του μεταγλωττισμένα.

Ελπίζουμε να μπορέσουμε να δούμε το σύνολο του έργου του, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί ιστορική πηγή για γεγονότα και πρόσωπα, που σημάδεψαν τη νεοελληνική ιστορία.

Και όσο για τα τοπικά μας, ας ευχηθούμε το ντοκιμαντέρ του για τη ρύπανση στα νερά της Ζακύνθου να καταγράψει τελικά τη νίκη της συστράτευσης όλων μας απέναντι στα συμφέροντα των λίγων που κερδοφορούν εις βάρος μας και εις βάρος της ομορφιάς του ευλογημένου τόπου μας.

Για την Έκθεση Ζωγραφικής των μαθητών της ΣΤ' Δημοτικού του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ζακύνθου με τίτλο: «ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ». Αυλή του Μ.Σ.&Ε.Ζ.- Δευτέρα 10 Ιουνίου, 7.00’ μ.μ.

«Πρέπει πρώτα με δύναμη να συλλάβει ο νους, κι έπειτα η καρδιά θερμά να αισθανθεί ό,τι ο νους εσυνέλαβε» [Στοχασμός του Ποιητή].

Αυτός ο Στοχασμός του Ποιητή αποτέλεσε το εφαλτήριο για να σχεδιαστεί η αποψινή «Έκθεση Ζωγραφικής» των μαθητών της «Στ’ Τάξης» του «2^ου Δημοτικού Σχολείου Ζακύνθου», απέναντι από τα εναπομείναντα κιγκλιδώματα από τις εκκλησίες της προσεισμικής πόλης, ως αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής δράσης με θέμα τη ζωή και το έργο του Διονυσίου Σολωμού, που πραγματοποιήθηκε μέσα στη σχολική χρονιά, που διανύσαμε.

     Είναι γνωστό ότι, τα τελευταία χρόνια, το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων έχει αναπτύξει έντονη δραστηριότητα στον τομέα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων αναπτύσσοντας, παράλληλα με τη λειτουργία του ως εκθεσιακού χώρου, και εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία απευθύνονται σε όλες τις εκπαιδευτικές κοινότητες του νησιού μας.

Εκτός από το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, για το οποίο έχει σχεδιάσει ειδικά προγράμματα με στόχο την κατανόηση του έργου του Εθνικού μας Ποιητή, βασισμένα στα βιβλία της Γλώσσας της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης, έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στο μάθημα της Ιστορίας, των Εικαστικών, της Μουσικής, της Μελέτης Περιβάλλοντος, κ. ά,  αξιοποιώντας τις δυνατότητες, που η νέα τεχνολογία του παρέχει.

Απαραίτητη προϋπόθεση του σωστού διαλόγου που ένα μουσείο ανοίγει με την εκπαιδευτική κοινότητα, είναι να ξέρει  ο υπεύθυνος του μουσείου, τι γνωρίζουν οι μαθητές που το επισκέπτονται.

Τα διδακτικά εγχειρίδια που φιλοξενεί η εκπαιδευτική πλατφόρμα «Ψηφιακό Σχολείο» (http://ebooks.edu.gr/new/), τα οποία αναρτήθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα, Διαδραστικά Βιβλία και Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων», ένα έργο του Υπουργείου Παιδείας, που υλοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και εκδόσεων (ΙΤΥΕ)- «Διόφαντος», το διάστημα 2010-15, έδωσαν στον υπεύθυνο του Μουσείου, που σχεδιάζει τα εκπαιδευτικά προγράμματα, όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το τι γνωρίζουν οι μαθητές, που επισκέπτονται το Μουσείο.

          Τα προγράμματα αυτά σχεδιάζονται σε τρεις φάσεις:

       Η πρώτη είναι η φάση της προετοιμασίας πριν από την επίσκεψη στο χώρο του Μουσείου. Σε αυτήν ο εκπαιδευτικός συνεργάζεται με τον υπεύθυνο του Μουσείου και χαράζονται οι άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί το πρόγραμμα. Στη φάση αυτή ο εκπαιδευτικός παραλαμβάνει από το Μουσείο το εποπτικό υλικό, που θα βοηθήσει τους μαθητές να προετοιμάσουν την επικείμενη επίσκεψη. Το υλικό αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες για τη ζωή του Ποιητή, ποιήματα, φωτογραφικό υλικό, μελοποιήσεις έργων από τα CD του «Σωματείου των Φίλων του Μουσείου» και από το διαδίκτυο, φύλλα εργασίας.

     Στη συνέχεια ακολουθεί η επίσκεψη στο Μουσείο, όπου γίνεται αναλυτική ξενάγηση, και λύνονται οι απορίες των μαθητών, που προέκυψαν από τη μελέτη του σταλθέντος υλικού. Κατά την επίσκεψη εντοπίζονται τα στοιχεία εκείνα που σχετίζονται με το μάθημα για το οποίο αναπτύσσεται η σχετική δράση.

Για παράδειγμα για τη δράση που σχετίστηκε με το μάθημα των Εικαστικών, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στις προσωπογραφίες του Ποιητή από την εφηβική και την ενήλικη φάση της ζωής του, που εκτίθενται στο Μουσείο. Στο μάθημα της Μουσικής, δόθηκαν μελοποιημένα ποιήματα του Σολωμού, ενώ στα μαθήματα Ξένων Γλωσσών (Αγγλικών-Ιταλικών), δόθηκαν ποιήματα, αλλά και το βιογραφικό σημείωμα του Ποιητή, στις αντίστοιχες γλώσσες, κ. ά.

     Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται μέσα στην τάξη, όπου κατ΄ αρχήν συζητιέται η εμπειρία από την επίσκεψη  στο Μουσείο. Εκεί τα παιδιά καλούνται να αποτυπώσουν τη μορφή του Ποιητή και να εκφράσουν τα συναισθήματα από την επίσκεψή τους στο χώρο και να συζητήσουν πάνω στις γνώσεις που αποκόμισαν για τη ζωή και το έργο του.

     Στη συγκεκριμένη δράση με την καθοδήγηση της εκπαιδευτικού – εικαστικού κ. Νικόλ Κάπαρη, υπεύθυνης για το μάθημα στο 2^ο Δημοτικό Σχολείο Ζακύνθου, οι μαθητές ξεκινώντας από την προσωπογραφία του Βαν Γκογκ, γνώρισαν το συγκεκριμένο  είδος  κοσμικής ζωγραφικής («τι είναι το πορτραίτο;») και το μελέτησαν, αφού πρώτα γνώρισαν τα επιμέρους συστατικά του. Ειδικότερα ασχολήθηκαν με το ελεύθερο σχέδιο, έκαναν ασκήσεις χρώματος, σύνθεσης και τόνων και τέλος επέλεξαν το υλικό (τέμπερες ή μολύβι), με το οποίο συνέθεσαν το δικό τους έργο με θέμα τον Διονύσιο Σολωμό (!).

     Όλα τα έργα των παιδιών χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία και μοναδικότητα.

       Η ευαισθησία με την οποία προσέγγισαν τη μορφή του Εθνικού μας Ποιητή απηχεί την αγάπη με την οποία περιέβαλλε όλη τη δράση η εκπαιδευτικός κ. Νικόλ Κάπαρη, η οποία ενθάρρυνε τα παιδιά να δουλέψουν με ελευθερία και συγχρόνως με γνώση και σεβασμό για το θέμα.

          Τη συγχαίρουμε γι΄ αυτό και θα θέλαμε να επισημάνουμε τη χαρά μας για την όλη συνεργασία μας μαζί της.

      Ευχαριστούμε θερμά το Διοικητικό Συμβούλιο της Λέσχης «Ο Ζάκυνθος» και ιδιαίτερα τον κ. Γιάννη Κοπανά για την παραχώρηση των ταμπλώ, που εκτίθενται τα έργα των παιδιών.

             Η γνώση της ιστορίας και κατ’ επέκταση του τόπου μέσα στον οποίο ζούμε, δημιουργούμε και δραστηριοποιούμαστε, έρχεται και μέσα στις αίθουσες των Μουσείων. 

       Με τη βοήθεια εμπνευσμένων εκπαιδευτικών τα Μουσεία τροφοδοτούν τη γενική παιδεία στην πιο κοινή της μορφή, αφού γνωρίζουμε καλά μόνο ό,τι αγαπάμε.

Για εμάς αυτό είναι το στοίχημα και η πρόκληση.